• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

کنوز الذهب فی تاریخ حلب (کتاب)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



«کنوز الذهب فی تاریخ حلب» اثر احمد بن ابراهیم سبط عجمی (۸۸۴ ق/ ۱۴۷۹ م)، از فقهای بزرگ شافعی شهر حلب، به زبان عربی درباره وضعیت جغرافیایی و اقتصادی شهر حلب و حوادث تاریخی و سیاسی آن نگارش شده است.



کتاب با مقدمه محققان اثر، شوقی شعث و فالح البکور آغاز شده است. مطالب کتاب در دو جزء تدوین شده است که جزء اول مشتمل بر سیزده فصل و جزء دوم به ترتیب حروف الفبا تنظیم شده است. از آنجا که کتاب به صورت ناقص به دست ما رسیده است جزء اول کتاب از فصل پنجم آغاز شده است.
مؤلف کتاب را به عنوان ذیل اثر تاریخی استاد خود ابن خطیب ناصریه، «الدر المنتخب فی تاریخ حلب» به رشته تحریر در آورده است. همچنین می‌توان آن را به عنوان ذیل کتاب «بغیة الطلب فی تاریخ حلب» ابن عدیم نیز به شمار آورد.




۲.۱ - مقدمه

در مقدمه کتاب، کتاب شناسی مختصری از کتاب‌های با موضوع تاریخ حلب نوشته شده که از آن جمله است: «تاریخ حمدان الاثاربی» ابوالفوارس حمدان بن عبدالرحیم الاثاربی، «تاریخ العظیمی» ابوعبدالله محمد بن علی التنوخی، «بغیة الطلب فی تاریخ حلب» عمر بن ابی حرادة معروف به ابن العدیم، «الزبد و الضرب فی تاریخ حلب» رضی الدین محمد بن الحنبلی، «حضرة الندیم من تاریخ ابن العدیم» حسن بن عمر بن حبیب معروف به ابن حبیب الحلبی، «الیواقیت و الضرب فی تاریخ حلب» منسوب به اسماعیل ابی الفداء.

۲.۲ - جلد اول

در جلد اول، درباره شرح حال کسانی که در حلب مدفون گشته، عجایبی که در آن ظاهر شده، مدارس این شهر، مکاتب ایتام، دروازه‌ها و دیوارها، نهرها، قنات‌ها، کنیسه‌های و مانند آن سخن رفته است. نویسنده به بیان وقایع و حوادثی پرداخته که خود شاهد آنها بوده و چه بسا به جهت موقعیت خود، در آنها دستی داشته است.
در فصل پنجم، پس از اشاره به این قول که اگر کسی عاشق بمیرد، مانند شهید است، به ذکر نام و گوشه‌ای از ماجرای بعضی از عشاق معروف حلب پرداخته است.
در فصل ششم، به منافع بعضی از سنگ‌ها از جمله یاقوت و فیروزه و درب‌های معروف حلب مانند: درب الاسفریس، درب الناصریه، درب البذادرة اشاره شده است.
فصل هفتم به شرح حال ملوک، خلفا و بزرگانی که در این شهر دفن شده‌اند اختصاص دارد. صلاح الدین یوسف بن ایوب که در مدرسه سلطانیه مدفون است، محمد ملک اشرف عزالدین فرزند صلاح الدین، ملک صالح بن نورالدین شهید مدفون در خانقاه، مؤید بن سلطان صلاح الدین و دقیانوس پادشاه معروف عصر اصحاب کهف از جمله آن افراد هستند.
در فصل‌های هشتم و نهم، به بعضی از عجائب این شهر اشاره شده است که در مواردی، بیشتر شبیه به افسانه است تا واقعیت؛ از جمله چشمه‌ای که آبی گوارا داشته و حیوانات از آن می‌نوشند اما وقتی آب آن از کوه سرازیر می‌گردد، به سنگ تبدیل می‌شود. همچنین آتشی که بین اقشهر و انطاکیه وجود داشته و یک قصبه را در خود جای می‌دهد.
فصل دهم، به ذکر نام و خصوصیات مساجد، مدارس فرق اربعه، خانقاه‌ها، زوایا، رباطها و بیمارستان‌های حلب اختصاص یافته است.
نویسنده در سه فصل پایانی، به تشریح و بیان موقعیت قلعه‌ها، دیوارها، نهرها، قنات‌ها، کوه‌ها و کنیسه‌های این شهر پرداخته است.

۲.۳ - جلد دوم

نویسنده در جزء دوم، به ترتیب حروف الفبا، به معرفی اعلام شهر حلب پرداخته و پس از آن نواب حلب را معرفی کرده است. برخی از این افراد عبارتند از: اکثم بن صیفی، ابراهیم ابو اسحاق شیرازی، بلال بن حمامة، براء بن معرور، تمیم داری، ثابت بن قیس بن شماس، جابر بن عبدالله، جذیمة بن مالک، حسان بن بلال بن حارث.


نسخه حاضر بر اساس نسخه دار الکتب المصریه و نیز با استفاده از نسخه واتیکان، برای نخستین بار در سال ۱۴۱۷ ق/ ۱۹۹۶ م در حلب منتشر شده است.
فهرست موضوعات و اعلام مذکور در متن، در پایان جلد دوم آمده است. منابع و توضیح برخی کلمات متن در پاورقی کتاب آمده است.
[۱] میرفطروس، علی، جنبش حروفیه (بررسی منابع و مآخذ و تحقیقات جدید)، مجله ایران شناسی، سال ششم، زمستان ۱۳۷۳- شماره ۴، ص۸۴۵.



۱. میرفطروس، علی، جنبش حروفیه (بررسی منابع و مآخذ و تحقیقات جدید)، مجله ایران شناسی، سال ششم، زمستان ۱۳۷۳- شماره ۴، ص۸۴۵.



نرم افزار جغرافیای جهان اسلام، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.



جعبه ابزار