کفارات در حج (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کفاره جریمه‌ای است که در ازای انجام برخی کارهای
حرام یا
ترک بعضی واجبات قرار داده شده است.
سه روز
روزه یا
صدقه به شش مسکین یا
قربانی یک
گوسفند کفاره حلق در
حج، قبل از قربانی از سوی
بیمار و شخص مبتلا به ناراحتی، در ناحیه سر است.
«واتموا الحج والعمرة لله... ولا تحلقوا رءوسکم حتی یبلغ الهدی محله فمن کان منکم مریضـا او به اذی من راسه ففدیة من صیام او صدقة او نسک...؛
و حج و
عمره را برای خدا به اتمام برسانید! و اگر محصور شدید، (و مانعی مانند
ترس از
دشمن یا بیماری، اجازه نداد که پس از احرام‌بستن، وارد مکه شوید،) آنچه از قربانی فراهم شود (
ذبح کنید، و از
احرام خارج شوید)! و سرهای خود را نتراشید، تا قربانی به محلش برسد (و در
قربانگاه ذبح شود)! و اگر کسی از شما بیمار بود، و یا ناراحتی در سر داشت، (و ناچار بود
سر خود را بتراشد،) باید
فدیه و کفّاره‌ای از قبیل روزه یا صدقه یا گوسفندی بدهد! و هنگامی که (از بیماری و دشمن) در امان بودید، هر کس با ختم عمره، حج را آغاز کند، آنچه از قربانی برای او میسّر است (ذبح کند)! و هر که نیافت، سه روز در ایام حج، و هفت
روز هنگامی که باز می‌گردید، روزه بدارد! این، ده روز کامل است. (البته) این برای کسی است که خانواده او، نزد
مسجد الحرام نباشد (اهل مکّه و اطرافِ آن نباشد). و از خدا بپرهیزید! و بدانید که او، سخت‌کیفر است!». (
امام صادق (علیه السلام) : روزه سه روز، صدقه به شش مسکین (هر مسکینی دو مد طعام) و «نسک» قربانی کردن یک گوسفند است.
) "فدیه" در
اصل به معنای این است که چیزی مقابل و در عوض چیز دیگری قرار گیرد و
آیه شریفه گویای این معناست که حاجی به علت تعجیل در تراشیدن سر، باید عوضی بدهد.
و این عوض سه چیز می‌تواند باشد: روزه، صدقه یا
نُسُک (
ذبیحه).
البته برای "نُسُک" معنای عبادت را نیز ذکر کرده‌اند.
اینکه "حج" در
آیه شریفه، ظرف برای روزه قرار داده شده، به این اعتبار است که عمل
حج و
روزه در یک مکان و
زمان انجام پذیرد و اینکه عدد هفت مکمل عدد ده خوانده شد، به این دلیل است که بفهماند هر یک از سه روز و هفت روز، دارای حکمی مستقل‌اند.
کفاراتی برای
صید در حال
احرام بیان شده که در ذیل به آن اشاره می‌شود.
کفاره صید در حال احرام، قربانی
حیوان همسان با
صید می‌باشد.
«یـایها الذین ءامنوا لا تقتلوا الصید وانتم حرم ومن قتله منکم متعمدا فجزاء مثل ما قتل من النعم یحکم به ذوا عدل منکم هدیـا بــلغ الکعبة او کفـرة طعام مسـکین او عدل ذلک صیامـا لیذوق وبال امره...؛
ای کسانی که
ایمان آورده‌اید! در حال احرام،
شکار نکنید، و هر کس از شما عمداً آن را به
قتل برساند، باید کفاره‌ای معادل آن از چهارپایان بدهد؛ کفاره‌ای که دو نفر
عادل از شما، معادل بودن آن را تصدیق کنند؛ و به صورت قربانی به (حریم)
کعبه برسد؛ یا (به جای قربانی،) اطعام مستمندان کند؛ یا معادل آن، روزه بگیرد، تا کیفر کار خود را بچشد. خداوند گذشته را
عفو کرده، ولی هر کس تکرار کند، خدا از او انتقام می‌گیرد؛ و خداوند، توانا و صاحب
انتقام است». در باب
حج براى
حرمت صید حیوان وحشى غیر دریایى در حال
احرام و
وجوب کفاره آن، مورد
استدلال قرار گرفته است.
کفاره صید در حال احرام
اطعام مساکین در صورت ناتوانی از قربانی حیوان همسان با صید است.
«یـایها الذین ءامنوا لا تقتلوا الصید وانتم حرم ومن قتله منکم متعمدا فجزاء مثل ما قتل من النعم یحکم به ذوا عدل منکم هدیـا بــلغ الکعبة او کفـرة طعام مسـکین...؛
ای کسانی که ایمان آورده‌اید! در حال
احرام، شکار نکنید، و هر کس از شما عمداً آن را به قتل برساند، باید کفاره‌ای معادل آن از چهارپایان بدهد؛ کفاره‌ای که دو نفر عادل از شما، معادل بودن آن را تصدیق کنند؛ و به صورت قربانی به (
حریم) کعبه برسد؛ یا (به جای قربانی،) اطعام مستمندان کند؛ یا معادل آن،
روزه بگیرد، تا
کیفر کار خود را بچشد. خداوند گذشته را عفو کرده، ولی هر کس تکرار کند،
خدا از او انتقام می‌گیرد؛ و خداوند، توانا و صاحب انتقام است». ("وَ أَنْتُمْ حُرُم" جمله‌ای عام و شامل
حج تمتع و
حج عمره بوده است.
)
کفاره صید در حال احرام در صورت ناتوانی از
قربانی حیوان همسان با صید و اطعام مساکین
روزه است.
«یـایها الذین ءامنوا لا تقتلوا الصید وانتم حرم ومن قتله منکم متعمدا فجزاء مثل ما قتل من النعم یحکم به ذوا عدل منکم هدیـا بــلغ الکعبة او کفـرة طعام مسـکین او عدل ذلک صیامـا لیذوق وبال امره...؛
ای کسانی که
ایمان آورده‌اید! در حال
احرام ، شکار نکنید، و هر کس از شما عمداً آن را به قتل برساند، باید کفاره‌ای معادل آن از
چهارپایان بدهد؛ کفاره‌ای که دو نفر عادل از شما، معادل بودن آن را تصدیق کنند؛ و به صورت قربانی به (حریم)
کعبه برسد؛ یا (به جای قربانی،) اطعام مستمندان کند؛ یا معادل آن، روزه بگیرد، تا کیفر کار خود را بچشد.
خداوند گذشته را عفو کرده، ولی هر کس تکرار کند، خدا از او انتقام می‌گیرد؛ و خداوند، توانا و صاحب انتقام است». مراد از "صید" حیوانات وحشی
حلال گوشت و
حرام گوشت است؛
و مراد
صید خشکی است نه
دریایی که آیه‌ی بعدی گویای آن است.
پس کسی در حال احرام صیدی را کشت، باید مانند آنچه که کشته از "
نَعَم" (
شتر،
گاو و گوسفند) کفاره بدهد.
شتر، کفاره شکار
شتر مرغ و
گاو، کفاره شکار
الاغ وحشی و
گاو (وحشی) و
گوسفند کفاره شکار
آهو برای مُحرم می‌باشد.
«یـایها الذین ءامنوا لا تقتلوا الصید وانتم حرم ومن قتله منکم متعمدا فجزاء مثل ما قتل من النعم...؛
ای کسانی که ایمان آورده‌اید! در حال احرام، شکار نکنید، و هر کس از شما عمداً آن را به قتل برساند، باید کفاره‌ای معادل آن از چهارپایان بدهد؛ کفاره‌ای که دو نفر عادل از شما، معادل بودن آن را تصدیق کنند؛ و به
صورت قربانی به (حریم) کعبه برسد؛ یا (به جای قربانی،) اطعام مستمندان کند؛ یا معادل آن،
روزه بگیرد، تا
کیفر کار خود را بچشد. خداوند گذشته را عفو کرده، ولی هر کس تکرار کند، خدا از او
انتقام می‌گیرد؛ و خداوند، توانا و صاحب انتقام است». (برداشت بر اساس روایت امام صادق (علیه‌السّلام) در توضیح آیه مزبور می‌باشد.
) "وبال" عقوبت کاری است که انجام شده؛
یعنی این کفاره به سبب
جزاء گناهی است که فرد آن را مرتکب شده و در حال
احرام صید کرده است.
روزه به اندازه قیمت
حیوان صید شده (هر یک مد طعام، یک روز روزه، حداکثر تا ۶۰ مد) کفاره شکار در حال احرام است.
«یـایها الذین ءامنوا لا تقتلوا الصید وانتم حرم ومن قتله منکم متعمدا فجزاء مثل ما قتل من النعم یحکم به ذوا عدل منکم هدیـا بــلغ الکعبة او کفـرة طعام مسـکین او عدل ذلک صیامـا لیذوق وبال امره...؛
ای کسانی که ایمان آورده‌اید! در حال احرام، شکار نکنید، و هر کس از شما عمداً آن را به
قتل برساند، باید کفاره‌ای معادل آن از چهارپایان بدهد؛ کفاره‌ای که دو نفر عادل از شما، معادل بودن آن را تصدیق کنند؛ و به صورت قربانی به (حریم) کعبه برسد؛ یا (به جای قربانی،) اطعام مستمندان کند؛ یا معادل آن، روزه بگیرد، تا کیفر کار خود را بچشد. خداوند گذشته را عفو کرده، ولی هر کس تکرار کند، خدا از او انتقام می‌گیرد؛ و خداوند، توانا و صاحب انتقام است». (برداشت بر اساس روایت
امام صادق(علیه‌السّلام) در توضیح
آیه یاد شده است.
)
برابری اطعام
مسکینان در
کفاره کشتن عمدی شکار به دست محرم، با قیمت حیوان صید شده
واجب می‌باشد.
«یـایها الذین ءامنوا لا تقتلوا الصید وانتم حرم ومن قتله منکم متعمدا فجزاء مثل ما قتل من النعم یحکم به ذوا عدل منکم هدیـا بــلغ الکعبة او کفـرة طعام مسـکین او عدل ذلک صیامـا...؛
ای کسانی که ایمان آورده‌اید! در حال
احرام، شکار نکنید، و هر کس از شما عمداً آن را به قتل برساند، باید کفاره‌ای معادل آن از چهارپایان بدهد؛ کفاره‌ای که دو نفر عادل از شما، معادل بودن آن را تصدیق کنند؛ و به صورت قربانی به (حریم) کعبه برسد؛ یا (به جای قربانی،) اطعام
مستمندان کند؛ یا معادل آن، روزه بگیرد، تا کیفر کار خود را بچشد. خداوند گذشته را
عفو کرده، ولی هر کس تکرار کند، خدا از او انتقام می‌گیرد؛ و خداوند، توانا و صاحب انتقام است». («او کفارة» عطف بر «فجزاء» است و مقدار طعام، موکول به حکمین است. برخی گفته‌اند: ابتدائا باید حیوان مشابه حیوان شکار شده قیمت گذاری شود، سپس با قیمت طعام سنجیده شود و باید تعداد مساکین به تعداد مد طعام باشد.
روایتی از امام صادق (علیه‌السّلام) مؤید همین مطلب است.
)
اطراف
کعبه، محل
ذبح کفاره شکار، در حال احرام است.
«یـایها الذین ءامنوا لا تقتلوا الصید وانتم حرم ومن قتله منکم متعمدا فجزاء مثل ما قتل من النعم یحکم به ذوا عدل منکم هدیـا بــلغ الکعبة...؛
ای کسانی که ایمان آورده‌اید! در حال احرام،
شکار نکنید، و هر کس از شما عمداً آن را به قتل برساند، باید کفاره‌ای معادل آن از چهارپایان بدهد؛ کفاره‌ای که دو نفر عادل از شما، معادل بودن آن را تصدیق کنند؛ و به صورت قربانی به (حریم) کعبه برسد؛ یا (به جای قربانی،)
اطعام مستمندان کند؛ یا معادل آن، روزه بگیرد، تا
کیفر کار خود را بچشد. خداوند گذشته را عفو کرده، ولی هر کس تکرار کند، خدا از او انتقام می‌گیرد؛ و خداوند، توانا و صاحب انتقام است». (فقهای امامیه گفته‌اند: اگر صید در حال احرام
عمره بود کفاره اش در
مکه و در آستانه و روبه روی کعبه ذبح و
نحر شود و اگر احرام حج
صید کرد محل ذبح و نحر کفاره
منی است.
)
فرهنگ قرآن، مرکز فرهنگ و معارف قرآن، برگرفته از مقاله «کفارات در حج»
