پیدایش باران
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
توضیح علمی پیدایش باران بر عهده علم مبتنی بر تجربه بشری است، ازاین‌رو تکامل ابزار شناخت تجربی این پدیده، نظریه‌های گوناگونی را سامان داده است.
در دوران جدید،
بخار ناشی از تابش خورشید بر آبهای سطح زمین را سبب پیدایش ابر و بارش باران می‌دانند.
آنچه قرآن به صراحت درباره پیدایش باران بازگو می‌کند عبارت است از: بارش باران از
آسمان ،
تأثیر باد در شکل‌گیری ابر و ریزش باران
بارش باران از ابرها
و بارش
تگرگ از کوههایی در آسمان.
قرآن این مطالب را برای تبیین علمی باران بیان نمی‌کند، بلکه وجود خداوند و توانایی او را برای انسان یادآور می‌شود، زیرا جز «بارش تگرگ از کوههایی در آسمان» سایر سخنان را انسان در هر دوره‌ای به تجربه درمی‌یابد.
تعبیر قرآن درباره «باد» که آن‌را
بشارت دهنده باران برای انسان می‌داند
گواهی بر آشنایی انسان با کارکرد «باد» در بارش «باران» است.
از روایات
دینی هم به سبب وجود احادیثی با دلالتهای گوناگون، نظریه بدون معارضی به دست نمی‌آید، ازاین‌رو نظر مفسران درباره پیدایش
باران ، به دو دوره پیش و پس از تبیین علمی پیدایش‌باران در علوم تجربی جدید تقسیم می‌شود
:تا پیش از تبیین علمی پیدایش باران بیشتر‌مفسران باور داشتند که منشأ باران آسمان است
؛ اما پس از تبیین علمی پیدایش باران، عموم مفسران بخار آبهای سطح زمین را منشأ پیدایش ابرها و بارش باران می‌دانند.
مفسرانی که آسمان را منشأ باران دانسته‌اند، این باور را بر پایه آیات و روایاتی که نزول باران را از آسمان می‌داند، استوار کرده‌اند.
در بعضی ازاین‌روایتها آمده است که باران از آسمان هفتم بر ابرها فرود می‌آید و باران آبی است که از
عرش خدا آمده و از آسمانی به آسمان دیگر فرو می‌ریزد تا به آسمان
دنیا می‌رسد و ابرها تنها وظیفه
غربال کردن آن را دارد و اگر ابرها نبود آبِ آسمان، زمین را نابود‌می‌کرد.
از مفسران پیشین،
طبری ،
طوسی و
زمخشری بعضی از کسانی هستند که
آسمان را منشأ باران دانسته‌اند، هرچند طبری در تفسیر آیه ۴۳
نور بارش باران از ابر را پذیرفته و در تفسیر آیه ۴۸ فرقان
سماء (آسمان) را به‌معنای
ابر دانسته است.
طوسی نیز این نظر را در تفسیر آیه ۴۳ نور
در کنار آرای دیگر نقل‌کرده است.
طبرسی در بیش‌تر آیاتی که بحث نزول باران از آسمان را یادآور شده، آسمان را به‌ابر معنا کرده
و در تفسیر آیه ۴۳ نور
نظر‌بلخی که آسمان را به معنای ابر و مراد از
جبل (کوه) را تراکم
یخ در ابر دانسته است تلویحاً می‌پذیرد.
فخر رازی بیش از این مفسران کوشیده است تا بر‌اساس آیات قرآن منشأ باران و چگونگی بارش آن را توضیح دهد و پس از اصرار بر بارش باران از آسمان در نهایت بارش آن را از ابرها پذیرفته است.
آنجایی که
آسمان را منشأ باران می‌داند بیان کرده که بر‌اساس آیات
قرآن ، باران از آسمان می‌بارد و اگر بارش باران از ابرها دیده می‌شود،
باید معتقد بود، خداوند باران را از آسمان بر ابرها و از آن‌جا بر زمین می‌فرستد.
او نظر بعضی طبیعت‌شناسان را که باران را ناشی از
بخار آب دانسته‌اند، ذاتاً ممتنع نمی‌داند؛ اما پذیرش آن را مبتنی بر اعتقاد کفرآمیز نفی فاعل مختار و قدم عالم می‌داند و یادآور می‌شود: هنگامی که خداوند بتواند باران را در ابر نگه دارد چرا توان نگهداری آن را در آسمان نداشته باشد.
وی نظر بعضی از مفسران را که آسمان را به معنای ابر دانسته‌اند، تأویلی بی‌دلیل و خلاف نص قرآن می‌داند و از
ابوعلی جبائی نقل‌می‌کند که تنها در صورتی می‌توان آسمان را به معنای
ابر دانست که دلیلی بر‌امتناع بارش باران از آسمان در دست باشد.
فخررازی در‌نهایت بارش باران از ابرها را بر پایه مشاهده و تجربه بیرونی می‌پذیرد و در تفسیر آیه۳۲
ابراهیم می‌گوید: گاهی کسانی در ارتفاعات بسیار بلند ابرهای پایین‌تر از خود را دیده‌اند و پس‌از فرود آمدن مشاهده کرده‌اند همان ابرها در‌آن منطقه باریده‌اند.
مفسرانی که پس از تبیین علمی پیدایش باران، منشأ آن را بخار آبهای سطح زمین دانسته‌اند، در تفسیر آیاتی که نزول باران را از آسمان می‌داند سه نظر بیان کرده‌اند:بعضی آسمان را به ابر معنا کرده‌اند.
برخی نیز آسمان را بازگو‌کننده جهت بارش دانسته‌اند که از آسمان (بالا) به سوی زمین (پایین) است.
برخی هم این گمانه را بازگو کرده‌اند که تعبیر نزول باران از آسمان به یافته‌های جدید علمی که طبقات بالای جو را در حرکات و حالات جوی مؤثر می‌داند اشاره داشته باشد.
به باور بعضی از این مفسران شناخت چگونگی بارش از امور حسی و بی‌نیاز از استدلال عقلی و نقلی است، با این حال آیه «اَللّهُ الَّذی یُرسِلُ الرّیحَ فَتُثیرُ سَحابًا فَیَبسُطُهُ فِی السَّماءِ کَیفَ یَشاءُ و یَجعَلُهُ کِسَفًا فَتَرَی الوَدقَ یَخرُجُ مِن خِللِه»
را که چگونگی شکل‌گیری ابر و بارش باران را توضیح می‌دهد، با یافته‌های جدید علمی سازگار می‌دانند.
مرکز دائرة المعارف قرآن کریم، برگرفته از مقاله «باران».
