• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

نظر (مفردات‌قرآن)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف





نَظَر (به فتح نون و ظاء) از واژگان قرآن کریم به معنای نگاه کردن و تدبّر است و به معنای انتظار نیز آید. این واژه دارای مشتقاتی است که در آیات قرآن به کار رفته است؛ مانند: اِنْظار (به کسر الف و سکون نون) و نَظِرة (به فتح نون و کسر ظاء) به معنای مهلت دادن و تاخیر‌ انداختن است که نوعی انتظار و نگاه کردن می‌باشد.



'''نَظَر'' به معنای نگاه کردن است و گاهی مراد از آن تدبّر و تامّل و دقت است و گاهی مراد معرفت حاصله بعد از فحص و تامّل است. نَظَر به معنی انتظار نیز آید، «نَظَرَ الشی‌ء: انتظره».


(وَ اِذا ما اُنْزِلَتْ سُورَةٌ نَظَرَ بَعْضُهُمْ اِلی‌ بَعْضٍ‌) (و هنگامى كه سوره‌ای نازل مى‌شود، بعضى از آنها [منافقان‌] به يكديگر نگاه مى‌كنند) مراد نگاه عادی است.
(وَ لْتَنْظُرْ نَفْسٌ ما قَدَّمَتْ لِغَدٍ) مراد تامل و دقّت است، یعنی: «هر نفس تامّل کند برای فردا چه از پیش فرستاده است».
همچنین آیاتی از قبیل‌:
(اَ فَلا یَنْظُرُونَ‌ اِلَی الْاِبِلِ کَیْفَ خُلِقَتْ‌) (آيا آنان به شتر نمى‌نگرند كه چگونه آفريده شده است؟! )
(اَ وَ لَمْ‌ یَنْظُرُوا فِی مَلَکُوتِ السَّماواتِ وَ الْاَرْضِ...) (آيا در ملكوت آسمان‌ها و زمين و حاكميت مطلق خداوند بر آنها، و آنچه خدا آفريده است، از روى دقّت و عبرت نظر نيفكندند؟!)
آیه‌ای است راجع به نظر خدا نسبت به بندگان‌: (وَ لا یُکَلِّمُهُمُ اللَّهُ وَ لا یَنْظُرُ اِلَیْهِمْ یَوْمَ الْقِیامَةِ) مراد از آن رحمت است، یعنی: «خدا با آنها سخن نگوید و به آنها رحم نمی‌کند». راغب گوید مراد از آن احسان و افاضه نعمت است. طبرسی فرموده: آیه دلالت دارد بر آنکه «نظر» چون با حرف الی متعدی شود معنی رؤیت نمی‌دهد، ولی در کتب لغت «نظر الیه» را به معنی نگاه کردن گفته‌اند.
در آیه‌ (لا تَقُولُوا راعِنا وَ قُولُوا انْظُرْنا) (نگوييد: «راعنا»؛ بلكه بگوييد: «انظرنا») نیز مراد رحمت و مراعات حال است.

۲.۱ - انتظار

(وَ ما یَنْظُرُ هؤُلاءِ اِلَّا صَیْحَةً واحِدَةً) «اینها منتظر نیستند مگر به یک صیحه».
(فَهَلْ‌ یَنْظُرُونَ‌ اِلَّا سُنَّتَ الْاَوَّلِینَ‌) «پس آیا جز طریقه پیشینیان را انتظار دارند».
(فَاَعْرِضْ عَنْهُمْ وَ انْتَظِرْ اِنَّهُمْ‌ مُنْتَظِرُونَ‌) (از آنها روى بگردان و منتظر باش؛ آنها نيز منتظرند).

۲.۲ - انظار

اِنْظار: به معنی مهلت دادن و تاخیر‌انداختن است که نوعی انتظار و نگاه کردن می‌باشد.
(فَکِیدُونِی جَمِیعاً ثُمَّ لا تُنْظِرُونِ‌) «همگی به من حیله کنید و مهلتم ندهید».
(قالَ‌ اَنْظِرْنِی‌ اِلی‌ یَوْمِ یُبْعَثُونَ‌) «گفت: تا روزی که مردم برانگیخته شوند، مهلتم بده».
(فَلا یُخَفَّفُ عَنْهُمْ وَ لا هُمْ‌ یُنْظَرُونَ‌) «عذاب از آنها کم نمی‌شود و مهلت داده نمی‌شوند».

۲.۳ - نظرة

نَظِرة: به معنی تاخیر و امهال است‌.
(وَ اِنْ کانَ ذُو عُسْرَةٍ فَنَظِرَةٌ اِلی‌ مَیْسَرَةٍ) «اگر قرض‌دار در تنگی باشد، پس وظیفه مهلت دادن است، تا وسعت یافتن».


۱. قرشی بنابی، علی اکبر، قاموس قرآن، ج۷، ص۸۱.    
۲. راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دارالقلم، ص۸۱۲.    
۳. طریحی، فخرالدین، مجمع البحرین، ت الحسینی، ج، ص.    
۴. توبه/سوره۹، آیه۱۲۷.    
۵. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۲۰۷.    
۶. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ج۹، ص۴۱۱.    
۷. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه سیدمحمدباقر موسوی، ج۹، ص۵۶۰.    
۸. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۵، ص۱۲۹.    
۹. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۱، ص۲۴۶.    
۱۰. حشر/سوره۵۹، آیه۱۸.    
۱۱. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۹، ص۲۱۸.    
۱۲. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه سیدمحمدباقر موسوی، ج۱۹، ص۳۷۶.    
۱۳. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۹، ص۳۹۸.    
۱۴. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۴، ص۳۴۲.    
۱۵. غاشیه/سوره۸۸، آیه۱۷.    
۱۶. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۵۹۲.    
۱۷. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ج۲۰، ص۲۷۴.    
۱۸. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه سیدمحمدباقر موسوی، ج۲۰، ص۴۵۹.    
۱۹. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۱۰، ص۷۲۷.    
۲۰. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۷، ص۴۴.    
۲۱. اعراف/سوره۷، آیه۱۸۵.    
۲۲. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۱۷۴.    
۲۳. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ج۸، ص۳۴۸.    
۲۴. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه سیدمحمدباقر موسوی، ج۸، ص۴۵۵.    
۲۵. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۴، ص۷۷۶.    
۲۶. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۰، ص۱۲۵.    
۲۷. آل عمران/سوره۳، آیه۷۷.    
۲۸. راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دارالقلم، ص۸۱۳.    
۲۹. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۲، ص۷۷۹.    
۳۰. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۴، ص۱۳۴.    
۳۱. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ج۳، ص۲۶۵.    
۳۲. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه سیدمحمدباقر موسوی، ج۳، ص۴۱۸.    
۳۳. بقره/سوره۲، آیه۱۰۴.    
۳۴. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۱۶.    
۳۵. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱، ص۲۴۸.    
۳۶. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه سیدمحمدباقر موسوی، ج۱، ص۳۷۳.    
۳۷. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۱، ص۳۴۳.    
۳۸. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱، ص۲۹۶-۲۹۷.    
۳۹. ص/سوره۳۸، آیه۱۵.    
۴۰. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۷، ص۱۸۵.    
۴۱. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه سیدمحمدباقر موسوی، ج۱۷، ص۲۸۲.    
۴۲. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۸، ص۷۳۰.    
۴۳. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۱، ص۷۸.    
۴۴. فاطر/سوره۳۵، آیه۴۳.    
۴۵. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۷، ص۵۸.    
۴۶. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه سیدمحمدباقر موسوی، ج۱۷، ص۸۳.    
۴۷. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۸، ص۶۴۵.    
۴۸. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۰، ص۳۵۶.    
۴۹. سجده/سوره۳۲، آیه۳۰.    
۵۰. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۴۱۷.    
۵۱. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۶، ص۲۶۸.    
۵۲. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه سیدمحمدباقر موسوی، ج۱۶، ص۴۰۲.    
۵۳. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۸، ص۵۲۳.    
۵۴. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۹، ص۲۳۸.    
۵۵. هود/سوره۱۱، آیه۵۵.    
۵۶. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۰، ص۳۰۱.    
۵۷. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه سیدمحمدباقر موسوی، ج۱۰، ص۴۴۷.    
۵۸. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۵، ص۲۵۹.    
۵۹. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۲، ص۷۸.    
۶۰. اعراف/سوره۷، آیه۱۴.    
۶۱. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ج۸، ص۳۰.    
۶۲. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه سیدمحمدباقر موسوی، ج۸، ص۳۴.    
۶۳. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۴، ص۶۲۲.    
۶۴. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۹، ص۶۲.    
۶۵. نحل/سوره۱۶، آیه۸۵.    
۶۶. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۲، ص۳۱۹.    
۶۷. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه سیدمحمدباقر موسوی، ج۱۲، ص۴۶۱.    
۶۸. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۶، ص۵۸۴.    
۶۹. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۴، ص۳۰.    
۷۰. بقره/سوره۲، آیه۲۸۰.    
۷۱. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ج۲، ص۴۲۳.    
۷۲. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه سیدمحمدباقر موسوی، ج۲، ص۶۴۹.    
۷۳. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۲، ص۶۷۵.    
۷۴. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۳، ص۱۹۲.    



قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله "نظر"، ج۷، ص۸۱.    






جعبه ابزار