• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

نجم (مفردات‌قرآن)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



دیگر کاربردها: نجم (ابهام‌زدایی).


نَجْم‌ (به فتح نون و سکون جیم) از واژگان قرآن کریم به معنای طلوع و بروز است.



نَجْم‌ اصل‌ نجم‌ به معنی طلوع و بروز است گویند: «نَجَمَ‌ القرن و النّبات» یعنی شاخ و علف روئید و ظاهر شد، ستاره را از آن جهت نجم گویند که طلوع می‌کند. راغب اصل آن را کوکب طالع گفته و «نَجَمَ‌ نجوما و نجما» را طلوع و بروز گوید.
در نهج البلاغه خطبه ۶۰ در باره خوارج فرموده‌: ««کُلَّمَا نَجَمَ‌ مِنْهُمْ قَرْنٌ قُطِعَ»». هر گاه رئیسی از آنها ظاهر و طالع گردید کشته می‌شود.


نَجْم‌ هم مصدر آمده و هم اسم، ولی در قرآن مصدر بکار رفته است ایضا نُجُوم‌ هم مصدر آمده و هم جمع نجم ولی در قرآن مجید فقط جمع بکار رفته است.
(وَ عَلاماتٍ وَ بِالنَّجْمِ‌ هُمْ یَهْتَدُونَ‌) «و با علاماتی و هم با ستارگان هدایت می‌شوند و راه می‌یابند.»
(وَ النَّجْمُ‌ وَ الشَّجَرُ یَسْجُدانِ‌) (و گياهان و درختان براى خدا سجده مى‌كنند) مراد از نجم در آیه نبات و علف است مقابل شجر، علت این تسمیه بروز و طلوع آن از زمین است پس نجم نبات بی‌ساقه و شجر نبات با ساقه می‌باشد که با آمدن زمستان از بین نمی‌رود یعنی علف‌ها و درختان خدا را سجده می‌کنند و از اوامرش پیروی می‌نمایند و بعضی آنرا در آیه ستاره دانسته‌اند ولی بعید است.
(وَ النَّجْمِ‌ اِذا هَوی‌. ما ضَلَّ صاحِبُکُمْ وَ ما غَوی‌) (سوگند به ستاره هنگامى كه افول مى‌كند • كه هرگز دوست شما [رسول خدا] گمراه نشده و منحرف نگرديده است) هُوِیّ‌ به معنی سقوط است «هَوَی الشّی‌ء هُوِیّا: سقط من عُلُوّ الی اسفل» مراد از هُویّ‌ نجم ظاهرا سقوط آن از سمت راس به طرف غروب است و شاید «هَوَی‌: به معنی صعود باشد رجوع شود به «هوی».
یعنی: قسم به ستاره آنگاه که فرود می‌اید، رفیق شما گمراه نشده و به خطا نرفته است. چون اوائل سوره درباره نزول وحی و معراج آن حضرت است بنظر می‌اید قسم به فرود آمدن یا بالا رفتن ستاره با آن مطلب تناسبی دارد. گفته‌اند مراد از «(النجْم‌)» در آیه قرآن است که نجوما و تدریجا نازل شده به قولی مراد از آن ثریّا و به قولی شعری و به قولی شهاب‌ها است ولی ظهور آیه با هیچ یک سازگار نیست.
(وَ الشَّمْسَ وَ الْقَمَرَ وَ النُّجُومَ‌ مُسَخَّراتٍ بِاَمْرِهِ‌) «آفتاب و ماه و ستارگان همه به امر خدا رام و مسخّرند» لفظ نجوم ۹ بار در قرآن مجید بکار رفته و آیات: (فَاِذَا النُّجُومُ‌ طُمِسَتْ‌) (در آن هنگام كه ستارگان محو و تاريك شوند) و (وَ اِذَا النُّجُومُ‌ انْکَدَرَتْ‌) (در آن هنگام كه خورشید درهم پيچيده شود) که در «طمس» و «کدر» گذشت از تحوّل و تغییر آنها در قیامت حکایت دارند.
ظاهرا مراد از نجم و نجوم در قرآن مجید فقط ثوابت است و کواکب (سیّارات) و مصابیح غیر از آنهاست و اللّه اعلم، رجوع کنید به «رجم- مصباح- شهاب».


۱. قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، ج۷، ص۲۵.    
۲. راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دارالقلم، ص۷۹۱.    
۳. فخرالدین طریحی، مجمع البحرین، ت الحسینی، ج۶، ص۱۷۳.    
۴. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، ج۹، ص۳۲۹.    
۵. راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دارالقلم، ج۱، ص۷۹۱.    
۶. امام علی (علیه‌السلام)، نهج البلاغه، ت دشتی، ص۴۸.    
۷. نحل/سوره۱۶، آیه۱۶.    
۸. رحمان/سوره۵۵، آیه۶.    
۹. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۵۳۱.    
۱۰. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، ج۹، ص۳۲۹.    
۱۱. نجم/سوره۵۳، آیه۱-۲.    
۱۲. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۵۲۶.    
۱۳. ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، ج۱۵، ص۳۷۱.    
۱۴. اعراف/سوره۷، آیه۵۴.    
۱۵. مرسلات/سوره۷۷، آیه۸.    
۱۶. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۵۸۰.    
۱۷. تکویر/سوره۸۱، آیه۲.    
۱۸. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۵۸۶.    



قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «نجم»، ج۷، ص۲۵-۲۶.    






جعبه ابزار