مکی و مدنی قرآن
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
قرآن کریم با از منظر مختلف، تقسیمات گوناگونی به خود گرفته است که به آن‌ها
تقسیمات قرآن گفته می‌شود. یکی از این تقسیمات،
تقسیم قرآن بر اساس
مکی و
مدنی می‌باشد.
قرآن‌پژوهان
آیات و
سوره‌های قرآن را به
مکّی و
مدنی قسمت کرده‌اند. به نظر مشهور آن دسته از آیات و سوره‌ها که پیش از
هجرت نازل شده مکّی و آن‌چه پس از هجرت فرود آمده مدنی است.
افزون بر این، تقسیمات دیگری نیز با توجه به زمان نزول آیات شده است؛ برای نمونه به آیاتی که در زمان حضور
پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) در
مکه یا
مدینه نازل شده‌اند «
حَضَری» و به آیاتی که در سفرهای آن حضرت فرود آمده‌اند «
سَفَری» گفته‌اند؛ نیز به آیاتی که در تابستان نازل شده «
صَیْفی» (تابستانی) و آیاتی که در زمستان نازل شده‌اند «
شِتایی» (زمستانی). همچنین به آیاتی که در حال
صلح فرود آمده «
سِلْمی» و آیاتی که در
جنگ نازل شده‌اند «
حَرْبی» و آیاتی که در روز نازل شده «
نَهاری» و آیاتی که در شب نازل شده‌اند «
لَیلی» گفته‌اند.
سوره‌های قرآن با توجه به مکّی و مدنی بودن به ۴ دسته تقسیم شده‌اند:
أ. سوره‌هایی که همه آیاتش مکّی است؛ مانند
مدثّر.
ب. سوره‌هایی که همه آن مدنی است؛ مانند
آل عمران.
ج. سوره‌های مکّی که بخشی از آیاتش مدنی است؛ مانند
اعراف که گفته شده: آیات ۱۶۳ - ۱۷۲ آن مدنی است.
د. سوره‌های مدنی که بخشی از آیاتش مکّی است؛ مانند
سوره حجّ که گفته شده: آیات ۵۲ - ۵۵ آن مکّی است.
البته برخی از محقّقان در وجود قسم سوم و چهارم تردید کرده‌اند.
(۱) الاتقان، السیوطی (م. ۹۱۱ ق.)، بیروت، دارالکتب العلمیة، ۱۴۰۷ ق.
(۷) البرهان فی علوم القرآن، الزرکشی (م. ۷۹۴ ق.)، به کوشش مرعشلی، بیروت، دارالمعرفة، ۱۴۱۵ ق.
(۹) البیان فی عد آی القرآن، ابو عمرو الدانی (م. ۴۴۴ ق.)، به کوشش غانم قدوری، کویت، مرکز المخطوطات و التراث والوثاق، ۱۴۱۴ ق.
(۳۰) التمهید فی علوم القرآن، معرفت، قم، نشر اسلامی، ۱۴۱۱ ق.
دائرة المعارف قرآن کریم، برگرفته از مقاله تقسیمات قرآن، ج۸، ص۴۱۱.
