موارد رخصت افطار
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
خودداری (
امساک) از
مفطرات در
روز به قصد
تقرب به
خدا را
روزه گویند. در شرع مقدس اشخاصی به خاطر شرایط خاص رخصت در افطار دارند. عنوان
صوم در
فقه بابی مستقل است که در آن به تفصیل از
احکام روزه سخن رفته است.
افطار در
ماه رمضان بر افراد زیر جایز، بلکه در برخی موارد واجب است:
مرد و
زن کهنسال در صورت ناتوانی از روزه یا
مشقت غیر قابل تحمل (
حرج) داشتن روزه برای ایشان. در اینکه در این فرض، ترک روزه واجب است یا
جایز، اختلاف می‌باشد. بنابر قول نخست، در صورت تحمّل و گرفتن روزه، روزه‌اش صحیح نخواهد بود.
در کتاب
تحریرالوسیله،
امام خمینی (قدّس‌سرّه) دراین‌خصوص می‌فرماید: «یجوز الافطار فی شهر رمضان لاشخاص: الشیخ و الشیخة اذا تعذّر او تعسّر علیهما الصوم.»
افطار (روزه نگرفتن) در ماه رمضان برای چند نفر جایز است:
پیر مرد و
پیر زن اگر روزه برای آنان ممکن نباشد یا مشقّت داشته باشد. و «هرچند تعبیر به
جواز (یجوز) چه‌بسا اشعار بلکه دلالت دارد بر عدم وجوب تعیینی روزه بر این‌ها لیکن ظاهر این است که افطار بر این‌ها واجب است، همان‌طور که عبارت - فانّ جمیع هذه الاشخاص یفطرون
(که در ادامه مساله آمده است) بر آن دلالت دارد.»
درصورتی‌که روزه گرفتن برای پیرمرد و پیرزن همراه با مشقت باشد،
واجب است به‌جای هر روز یک
مدّ طعام کفّاره بدهند و
احتیاط (مستحب) دو مدّ است.»
و «ظاهر آیه شریفه در قول خدای تعالی:
(وَعَلَی الَّذِینَ یُطِیقُونَهُ فِدْیَةٌ طَعَامُ مِسْکِینٍ) ثبوت یک
فدیه است یعنی یک مد از طعام»
به هر حال در فرض افطار روزه به جهت مشقت، کفّاره به مقدار یک مُدّ و به قولی دو مدّ از
طعام در ازای هر روز افطار، واجب است.
لیکن درصورتی‌که روزه برای پیرمرد و پیرزن
ممکن نباشد،
وجوب کفّاره بر آنان محل
اشکال است، بلکه واجب نبودن آن خالی از قوّت نیست،
پس وجوب کفّاره در فرض ترک روزه به جهت ناتوانی، اختلافی است. مشهور، قائل به وجوب آن اند. در صورت قدرت یافتن آن دو بر روزه، قضای آن واجب خواهد بود.
بلکه
احتیاط (واجب) آن است که اگر بعداً تمکّن پیدا کردند،
قضا کنند.
کسی که
بیماری عطش (
داء العطش) دارد.
حکم او، حکم پیر مرد و پیر زن است، لیکن بنابر قول برخی، بر او واجب است در
نوشیدن آب به مقدار
ضرورت اکتفا کند.
حامله در آستانه
زاییدن که روزه برای او یا فرزندش
زیان دارد. افطار بر چنین فردی واجب است؛ لیکن درازای هر روز باید به مقدار یک یا دو
مُدّ- به اختلاف اقوال-
کفّاره بدهد. البته در اینکه کفّاره مطلقا واجب است یا تنها در صورت
بیم بر
حمل، اختلاف می‌باشد. قول دوم به اکثر بلکه مشهور فقها نسبت داده شده است. قضای روزه بر چنین زنی بنابر قول مشهور واجب می‌باشد، بلکه بر آن
ادّعای اجماع شده است.
زن شیرده که شیرش
کم است و روزه برای او یا فرزندش زیان دارد. حکم این مورد، حکم مورد پیشین است.
•
فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت، ج۴، ص۱۷۴-۱۷۵. •
ساعدی، محمد، (مدرس حوزه و پژوهشگر) ،
موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی
