مناسبت‌های آیه‌ها
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
آیات مختلفی از
قرآن هست که گاها در مناسبتهایی نازل شده و در مورد مناسبتهایی صحبت می‌کند.
۱.هنگامی که خبر در گذشت کسی را می‌شنویم، می‌گوئیم: «انا لله و انا الیه راجعون»
همانا ما از آن خدائیم و به سوی او باز می‌گردیم.
۲. هنگامی که خطرهای ناگوار و بدعتهایی در
دین پدید آید، می‌گوئیم: «ربنا لا تزغ قلوبنا بعد اذ هدیتنا و هب لنا من لدنک رحمة انک انت الوهاب»
پروردگارا دلهایمان را، بعد از آنکه ما را هدایت کردی، (از راه
حق)
منحرف مگردان و از سوی خود،
رحمتی بر ما ببخش، زیرا تو بخشنده ای.
۳. آنگاه که
انسان مورد
تهمت قرار می‌گیرد، می‌گوئیم: «ربنا انک تعلم ما نخفی و ما نعلن و ما یخفی علی الله من شی ء فی الارض و لا فی السماء»
پروردگارا! تو می‌دانی آنچه را ما پنهان و یا آشکار می‌کنیم، و چیزی در
زمین و
آسمان بر خدا پنهان نیست.
۴. هنگام روشن کردن
آتش و یا داخل شدن به
حمام، می‌گوئیم: «ربنا انک من تدخل النار فقد اخزیته و ما للظالمین من انصار»
پروردگارا! هر که را تو (به خاطر اعمالش) به آتش افکندی، او را خوار و
رسوا ساخته‌ای و برای افراد ستمگر، هیچ یاوری نیست.
«ربنا اصرف عنا عذاب جهنم ان عذابها کان غراما»
پروردگارا!
عذاب جهنم را از ما برطرف گردان که عذابش سخت و پر دوام است.
۵. به هنگام
رعد وبرق، می‌گوئیم: «هو الذی یریکم البرق خوفا و طمعا و ینشئ السحاب الثقال و یسبح الرعد بحمده و الملائکة من خیفته و یرسل الصواعق فیصیب بها من یشاء»
او کسی است که
برق را به شما نشان می‌دهد، که هم مایه
ترس است و هم مایه امید، و ابرهای سنگین بار ایجاد می‌کند- و رعد،
تسبیح و حمد او می‌گوید، و (نیز)
فرشتگان از ترس او و صاعقه‌ها را می‌فرستد، و هر کس را بخواهد، گرفتار آن می‌سازد.
۶. آنگاه که انسان، مرتکب گناهی می‌شود، می‌خواند: «ربنا ظلمنا انفسنا و ان لم تغفر لنا و ترحمنا لنکونن من الخاسرین»
پروردگارا! ما به خویشتن ستم کردیم و اگر ما را نبخشی و بر ما
رحم نکنی از زیانکاران خواهیم بود.
۱.هنگام دیدن
پدر و
مادر، می‌خوانیم: «رب اغفر لی و لوالدی و لمن دخل بیتی مؤمنا و للمؤمنین و المؤمنات»
پروردگارا! مرا، و پدر مادرم و تمام کسانی را که با
ایمان وارد خانه من شدند، و جمیع مردان و زنان باایمان را بیامرز.
۲.هنگام نظر در
آینه، می‌خوانیم: «فتبارک الله احسن الخالقین»
پس بزرگ است خدای که بهترین آفرینندگان است.
۳.به هنگام دیدن شخص
مریض، می‌گوئیم: «الحمد لله الذی فضلنا علی کثیر من عباده المؤمنین»
ستایش از آن خداوندی است که ما را به بسیاری از بندگان مؤمنش برتری بخشید.
۴. آنگاه که انسان فرزندش را می‌بیند، می‌گوید: «الحمد لله الذی وهب لی علی الکبر اسماعیل و اسحاق ان ربی لسمیع الدعاء»
حمد خدای را که در پیری،
اسماعیل و
اسحاق را به من بخشید، مسلما پروردگار من، شنونده (و اجابت کننده) دعاست.
۱. آیه‌ای که به هنگام بر طرف شدن
بلا و
غم و
اندوه خوانده می‌شود: «الحمد لله الذی اذهب عنا الحزن ان ربنا لغفور شکور»
حمد (و ستایش) برای خداوندی است که اندوه را از ما برطرف ساخت، پروردگار ما آمرزنده و سپاسگزار است.
۲. به هنگام
وسوسه و یا دچار
وسواس شدن، می‌خوانیم: «رب اعوذ بک من همزات الشیاطین و اعوذ بک رب ان یحضرون»
پروردگارا! از وسوسه‌های
شیاطین به تو پناه می‌برم- و از اینکه آنان نزد من حاضر شوند (نیز)ای پروردگار من، به تو پناه می‌برم.
۳. به هنگام سختی و
رنج، می‌خوانیم : «ربنا اکشف عنا العذاب انا مؤمنون»
پرورگارا! عذاب را از ما برطرف کن که ایمان آوریم.
۱۲. به هنگام
شادی و پوشیدن
لباس نو، می‌خوانیم: «رب اوزعنی ان اشکر نعمتک التی انعمت علی و علی والدی و ان اعمل صالحا ترضاه»
پرودگارا! شکر نعمتهایی را که بر من و پدر و مادرم ارزانی داشته‌ای به من
الهام کن، و توفیق ده تا عمل صالحی که موجب رضای توست انجام دهم.
۱.به هنگام داخل شدن به
خانه و یا شهری، می‌گوئیم: «رب ادخلنی مدخل صدق و اخرجنی مخرج صدق و اجعل لی من لدنک سلطانا نصیرا»
پرودگارا! مرا (در هر کار) با
صداقت وارد کن، و با صداقت خارج ساز و از سوی خود، حجتی یاری کننده برایم قرار ده.
۲. به هنگام وارد شدن به هر منزلی، می‌خوانیم: «رب انزلنی منزلا مبارکا و انت خیر المنزلین»
پروردگارا: ما رادر منزلگاهی پر برکت فرود آر، وتو بهترین فرود آوردگانی.
۱۴. هنگامی که از گذشتگان یاد می‌کنیم، می‌گوئیم: «ربنا اغفر لنا و لاخواننا الذین سبقونا بالایمان و لا تجعل فی قلوبنا غلا للذین آمنوا»
پروردگارا! ما و برادرانمان را که در
ایمان بر ما پیشی گرفتند بیامرز و در دلهایمان
حسد و کینه‌ای نسبت به
مؤمنان قرار مده.
۱. هنگام سوار شدن بر
کشتی، می‌خوانیم: «و قال ارکبوا فیها بسم الله مجراها و مرساها ان ربی لغفور رحیم»
و او گفت: به نام خدا بر آن سوار شوید و هنگام حرکت و توقف کشتی، یاد او کنید. که پروردگارم آمرزنده و مهربان است.
۲. هنگام سوار شدن بر
مرکب (ماشین) می‌خوانیم: «سبحان الذی سخر لنا هذا و ما کنا له مقرنین»
پاک و منزه است کسی که این را مسخر ما ساخت. و گرنه ما توانایی تسخیر آن را نداشتیم.
۱.آنگاه که انسان دچار
سهو و فراموشی می‌گردد، می‌خواند: «ربنا لا تؤاخذنا ان نسینا او اخطانا ربنا و لا تحمل علینا اصرا کما حملته علی الذین من قبلنا»
پروردگارا! اگر ما فراموش یا
خطا کردیم، ما را مؤاخذه مکن، پروردگارا! تکلیف بر ما قرار مده، آن چنان که (به خاطر
گناه و
طغیان) بر کسانی که پیش از ما بودند، قرار دادی.
۲.هنگام
صدقه دادن، می‌خوانیم: «ربنا تقبل منا انک انت السمیع العلیم»
پروردگارا! از ما بپذیر که تو شنوا و دانایی.
۳. هنگام مواجهه با
دشمن، سفارش شده است که بخوانیم: «و جعلنا من بین ایدیهم سدا و من خلفهم سدا فاغشیناهم فهم لا یبصرون»
ودر پیش روی آنان سدی قرار دادیم، ودر پشت سرشان سدی، وچشمانشان را پوشانده‌ایم، لذا نمی‌بینند.
«ربنا افرغ علینا صبرا و ثبت اقدامنا و انصرنا علی القوم الکافرین»
پروردگارا! پیمانه شکیبایی و استقامت را بر ما بریز و قدمهای ما را در راه خود ثابت بدار و ما را بر جمعیت
کافران، پیروز بگردان.
۴.هنگام شروع قرائت
قرآن، می‌خوانیم: «ربنا آمنا بما انزلت و اتبعنا الرسول فاکتبنا مع الشاهدین»
پروردگار! به آنچه نازل کرده‌ای، ایمان آوردیم، و از فرستاده (تو) پیروی نمودیم، ما را در زمره گواهان بنویس.
۵.به هنگام
قربانی کردن
گوسفند، می‌خوانیم: «انی وجهت وجهی للذی فطر السماوات و الارض حنیفا و ما انا من المشرکین»
من روی خود را به سوی کسی کردم که آسمانها و
زمین را آفریده، من در ایمان خود خالصم، و از
مشرکان نیستم.
۶. قبل از
دعا از درگاه الهی، می‌خوانیم: «امن یجیب المضطر اذا دعاه و یکشف السوء»
ای کسی که دعای
مضطر را اجابت می‌کند و گرفتاری را برطرف می‌سازد.
۷. بعد از
نمازهای واجب، می‌خوانیم: «ان الله و ملائکته یصلون علی النبی یا ایها الذین آمنوا صلوا علیه و سلموا تسلیما»
خدا و فرشتگان بر پیامبر درود می‌فرستند، ای کسانی که ایمان آورده‌اید، بر او درود فرستید و
سلام گویید و کاملا تسلیم (فرمان او) باشید.
ذکر یونسیه در
عرفان عارفان: «و ذا النون اذ ذهب مغاضبا فظن ان لن نقدر علیه فنادی فی الظلمات ان لا اله الا انت سبحانک انی کنت من الظالمین»
و ذالنون (یونس) را (به یاد آور) در آن هنگام که خشمگین (از میان قوم خود) رفت، و چنین می‌پنداشت که ما بر تو تنگ نخواهیم گرفت، (اما موقعی که در کام
نهنگ فرو رفت) در ان ظلمتها (ی متراکم) صدا زد: (خداوندا) جز تو معبودی نیست منزهی تو، من از ستمکاران بودم.
عارف بالله، مرحوم
میرزا جواد ملکی تبریزی می‌فرماید:
در ایام تحصیل، در
نجف اشرف شیخ و استادی داشتم (مراد
ملا حسینقلی همدانی است) که برای طلاب با
تقوا، مرجع بود. از او سئوال کردم چه عملی را شما تجربه کرده‌اید که می‌تواند در حال
سالک مؤثر باشد؟ فرمود: در هر شبانه روز یک سجده طولانی بجای آور و در حال سجده بگوید: «لا اله الا انت سبحانک انی کنت من الظالمین» در حال ذکر این چنین توجه کند که پروردگار منزه از این است که بر من ظلمی روا داشته باشد، بلکه خود من هستم که بر نفسم
ستم کردم و او را در این مهالک قرار دادم. استاد من علاقمندانش را به این سجده سفارش می‌کرد و هر کس که انجام می‌داد تاثیرش را مشاهده می‌کرد، مخصوصا کسانیکه
سجده را بیشتر طول می‌دادند. بعضی آنها هزار مرتبه ذکر مذکور را در سجده تکرار می‌کردندو بعضی کمتر و بعضی بیشتر، و شنیدم که بعضی از آنها این ذکر را سه هزار مرتبه در سجده تکرار می‌کردند. سفارشهای عرفای بزرگ
آیه الله امینی،
شیخ محمد حسین غروی اصفهانی، آخوند ملا حسینقلی همدانی، حکیم محمد بیدآبادی و دیگر عارفان بالله در کتابهای عرفانی به مداومت بر ذکر یونسیه بوده است.
در نماز غفیله بعد از حمد در رکعت اول بجای سوره آیه زیر را می‌خوانیم: «و ذا النون اذ ذهب مغاضبا فظن ان لن نقدر علیه فنادی فی الظلمات ان لا اله الا انت سبحانک انی کنت من الظالمین»
و پنداشت که ما هرگز بر او قدرتی نداریم، تا در (دل) تاریکیها ندا در داد که معبودی جز تو نیست، منزهی تو، راستی که من از ستمکاران بودم.
در نماز غفیله بعد از
حمد در رکعت دوم، بجای
سوره،
آیه زیر را می‌خوانیم: «و عنده مفاتح الغیب لا یعلمها الا هو و یعلم ما فی البر و البحر و ما تسقط من ورقة الا یعلمها و لا حبة فی ظلمات الارض و لا رطب و لا یابس الا فی کتاب مبین»
کلیدهای غیب، تنها نزد اوست، و جز او، کسی آنها را نمی‌داند. او آنچه را در خشکی و دریاست می‌داند، هیچ برگی (از درختی) نمی‌افتد، مگر اینکه از آن آگاه است، و نه هیچ دانه‌ای در تاریکیهای زمین، و نه هیچ تر و خشکی وجود دارد، جز اینکه در کتابی آشکار (در کتاب علم خدا) ثبت است.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «مناسبت‌های آیه‌ها»
