• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

شوخی (فقه)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف





سخن یا عملی که در مخاطب نوعی احساس دلپذیری ایجاد کند و او را بخنداند را شوخی گویند. از احکام آن در بابهای طهارت، صلات، تجارت و شهادات سخن گفته‌اند.








۲.۱ - استحباب شوخی

شوخی کردن در صورت عدم آلودگی به سخن زشت و ناسزا، مستحب است. از امام صادق علیه السّلام نقل شده است: هیچ مؤمنی نیست مگر آنکه بذله گو و شوخ طبع باشد.
[۱] هدایة الأمّة، ج۵، ص۱۶۲-۱۶۳.


۲.۲ - کراهت شوخی زیاد

لیکن شوخی زیاد، جز در سفر، نکوهیده و مکروه است؛
[۲] هدایة الأمّة، ج۵، ص۱۶۴.


۲.۳ - شوخی در مسجد و تشییع جنازه

شوخی کردن در مسجد و در تشییع جنازه
[۵] خمینی، روح الله، نجاة العباد، ص۵۶.
کراهت دارد.


آیا دروغ گفتن از روی شوخی حرام است؟ مسئله دو صورت دارد: یکی آنکه در مقام شوخی و به قصد خنداندن دیگران، به صورت جدی از وقوع چیزی که واقع نشده خبر دهد، مانند آنکه در موقعیتی که فردی منتظر بازگشت مسافری است، کسی به دروغ، آمدن مسافرش را خبر می‌دهد تا او را بفریبد و حاضران را بخنداند. و دیگری آنکه سخنی را به قصد شوخی ادا کند، بدون آنکه قصد اخبار از واقع داشته باشد، حاضران نیز از این قصد وی آگاه باشند. صورت نخست، مصداق دروغ و حرام است؛ بر خلاف صورت دوم که نه مصداق دروغ و نه حرام است.
[۹] طباطبایی حکیم، محسن، منهاج الصالحین، ج۲، ص۱۵.



به قول مشهور، در تحقق عدالت علاوه بر ترک گناه، ترک اعمال خلاف مروت نیز شرط است. افراط و زیاده روی در شوخی از مصادیق خلاف مروت شمرده شده است. بنابر این، برای عدالت فرد زیان آور است و در نتیجه شهادتش پذیرفته نخواهد بود.
[۱۴] عاملی جبعی، علی بن احمد، الرسائل، ج۱، ص۶۹.



آثاری که بر فعل، در صورت صدور آن به قصد جدّی مترتب می‌گردد، اگر به شوخی از فرد صادر شود، بر آن مترتب نمی‌گردد، مانند عقود از قبیل بیع، صلح، اجاره، نکاح، مضاربه و شرکت، و ایقاعات، از قبیل نذر، عهد، طلاق و ایلاء که شرط صحت همه آنها داشتن قصد جدی است


سلام کردن به شوخی که پاسخ آن واجب نخواهد بود.


۱. هدایة الأمّة، ج۵، ص۱۶۲-۱۶۳.
۲. هدایة الأمّة، ج۵، ص۱۶۴.
۳. مجلسی، محمدتقی، روضة المتقین، ج۴، ص۲۶۱.    
۴. عاملی، محمد بن مکی، ذکری الشیعة فی احکام الشریعة، ج۳، ص۱۳۵.    
۵. خمینی، روح الله، نجاة العباد، ص۵۶.
۶. کاشف الغطاء، جعفر، کشف الغطاء، ج۴، ص۵۷۳.    
۷. نجفی جواهری، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۲۲، ص۷۲-۷۳.    
۸. انصاری، مرتضی، کتاب المکاسب، ج۲، ص۱۵-۱۶.    
۹. طباطبایی حکیم، محسن، منهاج الصالحین، ج۲، ص۱۵.
۱۰. خویی، ابوالقاسم، مصباح الفقاهة، ج۱، ص۵۹۷-۵۹۸.    
۱۱. خمینی، روح الله، المکاسب المحرمة، ج۲، ص۷۶.    
۱۲. تبریزی، جواد، صراط النجاة، ج۳، ص۲۹۸.    
۱۳. حلی، حسن بن یوسف، قواعد الأحکام، ج۳، ص۴۹۵.    
۱۴. عاملی جبعی، علی بن احمد، الرسائل، ج۱، ص۶۹.
۱۵. موسوی عاملی، محمد، مدارک الأحکام، ج۴، ص۶۸.    
۱۶. انصاری، مرتضی، کتاب المکاسب، ج۳، ص۲۹۵.    
۱۷. خویی، ابوالقاسم، مصباح الفقاهة، ج۳، ص۲۷۵.    
۱۸. طباطبایی یزدی، محمدکاظم، العروة الوثقی‌، ج۳، ص۲۶.    



فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام، ج۴، ص۷۳۴-۷۳۵.    


رده‌های این صفحه : اخلاق اسلامی | شوخی | فضائل اخلاقی | هیجان




جعبه ابزار