• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

مَثانی (لغات‌قرآن)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



مقالات مرتبط: سبع مثانی.


مَثانِی: (سَبْعاً مِّنَ الْمَثانِی)
«سَبْع» در لغت به معنای هفت و «مَثانِی» به معنای دوتاها است.
بیشتر مفسران و روایات، «سَبْعاً مِنَ الْمَثانِی» را کنایه از سوره «حمد» گرفته‌اند، زیرا سوره «حمد» بنا بر معروف، هفت آیه است و از این نظر که، به خاطر اهمیت این سوره و عظمت محتوایش، دو بار بر پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) نازل گردیده است و یا این که از دو بخش تشکیل شده (نیمی از آن، حمد و ثنای خداست و نیمی از آن، تقاضاهای بندگان است)؛ و یا این که دوبار در هر نماز خوانده می‌شود، به این جهات، کلمه‌ «مَثانِی» یعنی دوتاها بر آن اطلاق شده است.
بعضی از مفسران نیز این احتمال را داده‌اند که: «سبع اشاره به هفت سوره بزرگ آغاز قرآن است، و مَثانِی کنایه از خود قرآن، ، چرا که قرآن دو بار بر پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) نازل شد یک بار به طور جمعی، و یک بار تدریجی و به حسب نیازها و در زمان‌های مختلف. بنابراین، «سَبْعاً مِنَ الْمَثانِی» یعنی هفت سوره مهم، از مجموعه قرآن.
«مَثانی» چنان که «زمخشری» در «کشّاف» آورده، ممکن است جمع‌ «مُثَنّی‌» (بر وزن مصلّی‌) به معنای مکرّر بوده باشد، و یا جمع‌ «مَثنی‌» (بر وزن مبنا) از تثنیه به معنای تکرار گرفته شده است.



ترجمه و تفاسیر آیات مرتبط با مَثانِی:

۱.۱ - آیه ۸۷ سوره حجر

(وَ لَقَدْ آتَيْناكَ سَبْعًا مِّنَ الْمَثانی وَ الْقُرْآنَ الْعَظيمَ) (ما به تو سوره حمد و قرآن عظيم داديم!)
علامه طباطبایی در تفسیر المیزان می‌فرماید: سبع مثانى بطورى كه در روايات زيادى از رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) وارد شده و به وسيله امامان اهل بیت (علیهم‌السّلام) تفسير شده سوره حمد است‌ و با بودن اين همه روايات، ديگر نبايد اعتنايى به گفته بعضى‌ كرد كه گفته‌اند: مقصود از آن، هفت سوره طولانى است. و آن بعضى‌ ديگر كه گفته‌اند: مراد از آن، حم هاى هفتگانه است. و بعضى‌ ديگر كه گفته‌اند: مقصود از آن، هفت صحيفه‌ای است كه از آسمان بر انبياء نازل شده؛ زيرا اين اقوال نه دليلى از كتاب خدا دارد و نه از سنت. (دیدگاه شیخ طبرسی در مجمع البیان: )

۱.۲ - آیه ۲۳ سوره زمر

(اللَّهُ نَزَّلَ أَحْسَنَ الْحَديثِ كِتَابًا مُّتَشابِهًا مَّثانیَ تَقْشَعِرُّ مِنْهُ جُلُودُ الَّذينَ يَخْشَوْنَ رَبَّهُمْ ثُمَّ تَلينُ جُلُودُهُمْ وَ قُلُوبُهُمْ إِلى ذِكْرِ اللَّهِ ذلِكَ هُدَى اللَّهِ يَهْدی بِهِ مَنْ يَشاءُ وَ مَن يُضْلِلْ اللَّهُ فَما لَهُ مِنْ هادٍ) (خداوند بهترين سخن را نازل كرده، كتابى كه آياتش در لطف و زيبايى و عمق و محتوا همانند يكديگر است؛ آياتى مكرر دارد با تكرارى شوق‌انگيز كه از شنيدن آياتش لرزه بر اندام كسانى كه از پروردگارشان مى‌ترسند مى‌افتد؛ سپس برون و درونشان نرم و متوجّه ذکر خدا مى‌شود؛ اين هدایت الهی است كه هركس را بخواهد با آن راهنمايى مى‌كند؛ و هركس را خداوند گمراه سازد، هيچ راهنمايى براى او نخواهد بود.)
علامه طباطبایی در تفسیر المیزان می‌فرماید: مثانى - اين كلمه جمع مثنيه است كه به معناى معطوف است، و قرآن را مثانى خوانده، چون بعضى از آياتش انعطاف به بعضى ديگر دارد، و هر يك ديگرى را شرح و بيان مى‌كند، بدون اينكه اختلافى در آنها يافت شود و يكديگر را نفى و دفع كنند، هم چنان كه فرموده:(أَفَلا يَتَدَبَّرُونَ الْقُرْآنَ وَ لَوْ كانَ مِنْ عِنْدِ غَيْرِ اللَّهِ لَوَجَدُوا فِيهِ اخْتِلافاً كَثِيراً) (دیدگاه شیخ طبرسی در مجمع البیان: )


۱. حجر/سوره۱۵، آیه۸۷.    
۲. راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، ج۱، ص۱۷۹.    
۳. طریحی نجفی، فخرالدین، مجمع البحرین، ت الحسینی، ج۱، ص۷۴-۷۵.    
۴. زمخشری، محمود بن عمرو، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، ج۲، ص۵۸۷.    
۵. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۱۱، ص۱۴۸-۱۴۹.    
۶. زمر/سوره۳۹، آیه۲۳.    
۷. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۱۹، ص۴۵۲.    
۸. حجر/سوره۱۵، آیه۸۷.    
۹. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۲۶۶.    
۱۰. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۲، ص۲۸۱.    
۱۱. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۲، ص۱۹۱.    
۱۲. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۳، ص۲۱۳.    
۱۳. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۶، ص۵۳۰.    
۱۴. زمر/سوره۳۹، آیه۲۳.    
۱۵. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۴۶۱.    
۱۶. نساء/سوره۴، آیه۸۲.    
۱۷. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۷، ص۳۸۹.    
۱۸. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۷، ص۲۵۶.    
۱۹. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۱، ص۱۶۷.    
۲۰. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۸، ص۷۷۲.    



مکارم شیرازی، ناصر، لغات در تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «مَثانِی»، ص۵۰۳.    






جعبه ابزار