مبالغه (علوم قرآنی)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
بسط گسترده
وصف یک شیء را مبالغه گویند.
یکی از انواع
اسلوب بدیعی
قرآن «مبالغه» است. «مبالغه» آن است که در وصف و
ستایش و
نکوهش کسی یا چیزی به گونه‌ای زیاده روی کنند که برای شنونده، شگفت انگیز باشد؛ اما مبالغه در کلام الهی - چنان که
سیوطی در
الاتقان می‌گوید- عبارت است از آن که گوینده، چیزی را وصف کند و آن را بسط و گسترش زیاد دهد تا معنای مورد نظر را رساتر ادا کند.
مبالغه دو قسم است:
مبالغه به وصف ؛
مبالغه به صیغه .
یعنی بسط وصف به حدی که در نظر شنونده دور یا محال جلوه کند؛ مانند: (اللَّهُ نُورُ السَّمَاوَاتِ وَالْاَرْضِ مَثَلُ نُورِهِ کَمِشْکَاةٍ فِیهَا مِصْبَاحٌ الْمِصْبَاحُ فِی زُجَاجَةٍ الزُّجَاجَةُ کَاَنَّهَا کَوْکَبٌ دُرِّیٌّ یُوقَدُ مِن شَجَرَةٍ مُّبَارَکَةٍ زَیْتُونِةٍ لَّا شَرْقِیَّةٍ وَلَا غَرْبِیَّةٍ یَکَادُ زَیْتُهَا یُضِیءُ وَلَوْ لَمْ تَمْسَسْهُ نَارٌ…)؛ «
خدا نور آسمانها و
زمین است مثل
نور او چون چراغدانی است که در آن چراغی و آن
چراغ در شیشه‌ای است آن
شیشه گویی اختری درخشان است که از
درخت خجسته زیتونی که نه شرقی است و نه غربی افروخته می‌شود نزدیک است که روغنش هر چند بدان آتشی نرسیده باشد روشنی بخشد…».
در این آیه، صفت (یکاد زیتها یضیء و لو لم تمسسه نار) مبالغه است که باور آن برای شنونده دشوار است.
یعنی
استعمال صیغه‌هایی که رساننده مبالغه شدیدتری است؛ مانند: صیغه‌های فعلان (
رحمان )، فعیل (
رحیم )، فعّال (
توّاب )، فعول (
غفور ) و….
فرهنگ‌نامه علوم قرآنی، برگرفته از مقاله «مبالغه».
