• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

ذرایع

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



ذرایع به وسایل و اسباب رسیدن به حکم شرعی گفته می‌شود.



ذرایع جمع ذریعه و در لغت به معنای وسیله است. این واژه از اصطلاحات رایج میان علمای اهل سنت است و آنان در معنای اصطلاحی آن اختلاف کرده اند.
برخی هم چون " شاطبی " گفته اند: " ذریعة " به معنای وسیله قرار دادن چیز دارای مصلحت برای رسیدن به چیزی که دارای مفسده است ". و یا این که گفته اند؛ ذریعة چیزی است که برای رسیدن به شی ء ممنوع و مفسده دار، وسیله قرار می گیرد.
اما بعضی دیگر تعریف بالا را صحیح نداشته و گفته اند: ذریعة به هر وسیله ای گفته می شود ـ چه به مفسده منتهی گردد و چه به مصلحت ـ به همین دلیل، تعریف قبلی را فقط ناظر به " ذرایع محرمة " دانسته‌اند.

۱.۱ - تعریف بهتر

سپس در صدد ارایه تعریف بهتر برآمده و گفته‌اند: " الذریعة ما کان وسیلة و طریقا الی الشی ء؛ ذریعه به معنای چیزی است که وسیله برای رسیدن به چیزی دیگر گردد ".
این تعریف شامل " سد ذرایع " و " فتح ذرایع " می گردد.
آن گاه در پاسخ این اشکال که " الشی ء " عمومیت داشته و هر وسیله ای شامل می گردد، چه انسان را به حکم شرعی برساند و چه نرساند، گفته اند: به قرینه این که از ذریعة در بحث احکام شرعی سخن به میان آمده است، از کلمه "شی ء" امور شرعی به ذهن تبادر می کند.
برخی دیگر می گویند: ذریعه یعنی هر وسیله ای که باعث رسیدن به احکام پنج گانه ( واجب، حرام، مستحب، مکروه و مباح ) گردد.
[۲] اصول الفقه الاسلامی، زحیلی، وهبه، ج ۲، ص ۸۷۳.
[۳] منابع اجتهاد از دیدگاه مذاهب اسلامی، جناتی، محمدابراهیم، ص ۳۶۹-۳۷۳.
[۴] فرهنگ تشریحی اصطلاحات اصول، ولایی، عیسی، ص ۲۱۳.
[۶] اصول الفقه الاسلامی، زحیلی،وهبه، ج ۲، ص ۸۷۶.
[۷] اصول الفقه، ابوزهره، محمد، ص ۲۶۸.



۱. الاصول العامة للفقه المقارن، طباطبایی حکیم، محمدتقی، ص ۴۰۸.    
۲. اصول الفقه الاسلامی، زحیلی، وهبه، ج ۲، ص ۸۷۳.
۳. منابع اجتهاد از دیدگاه مذاهب اسلامی، جناتی، محمدابراهیم، ص ۳۶۹-۳۷۳.
۴. فرهنگ تشریحی اصطلاحات اصول، ولایی، عیسی، ص ۲۱۳.
۵. انوارالاصول، مکارم شیرازی، ناصر، ج ۲، ص ۵۴۱.    
۶. اصول الفقه الاسلامی، زحیلی،وهبه، ج ۲، ص ۸۷۶.
۷. اصول الفقه، ابوزهره، محمد، ص ۲۶۸.



فرهنگ‌نامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، ص۴۷۹، برگرفته از مقاله «ذرایع».    


رده‌های این صفحه : ادله | اصطلاحات اصولی | اصول فقه




جعبه ابزار