فصل متداخل
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
فصل متداخل، یکی از
اصطلاحات به‌کار رفته در
علم منطق بوده و به‌معنای فصل اخصّ از فصل دیگر، با اشتراک آن دو در
جنس و مقسم است.
فصل از نظر تداخل و عدم تداخل بعضی در بعض دیگر دو قسم است: متداخل و متوافی.
فصل متداخل فصلی است که داخل در فصل دیگر است؛ یعنی ماهیتی که ابتدا به دو دسته تقسیم شده است، در تقسیم دیگری دو قسم پیدا می‌کند؛ که این دو قسم اخیر داخل در یکی از دو قسم اول است. مثلاً حیوان ابتدا به ناطق و غیر ناطق، و سپس به مائت و غیر مائت تقسیم می‌شود، و مائت و غیر مائت داخل در ناطق هستند؛ چون ناطق یا مائت است مثل
انسان، و یا غیر مائت مثل
ملائکه (بنابراین که دارای نفس ناطقه باشند).
فصل متوافی فصلی است مستقل که داخل در فصل دیگر نیست و با عِدل و
قسیم خود تمام اقسام
ماهیت خودش را شامل است. مثلاً حیوان ابتدا به متحرک بالاراده و غیر متحرک بالاراده تقسیم می‌شود و سپس در تقسیم دیگر به حساس و غیر حساس و این دو قسم اخیر داخل در دو قسم قبل نیستند. پس حساس و غیر حساس نسبت به متحرک بالاراده و غیر متحرک بالاراده فصل‌های متوافی هستند، اما مائت و غیر مائت نسبت به ناطق و غیر ناطق، فصل‌های متداخل هستند.
در تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است:
• ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، الشفا (منطق).
•
قوام صفری، مهدی، ترجمه برهان شفا.
پایگاه مدیریت اطلاعات علوم اسلامی، برگرفته از مقاله «فصل متداخل»، تاریخ بازیابی۱۳۹۶/۳/۱۶.
