• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

عرض لازم

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



عرض لازم، یکی از اصطلاحات به‌کار رفته در علم منطق بوده و به‌معنای محمول عَرَضی غیر قابل انفکاک از معروض خود است.



محمولات عرضی به هر دو قسم آن (عرض عام و عرض خاص) به اعتبار لزوم یا عدم لزوم نسبت به معروض، دارای دو قسم است: عرض لازم و عرض مفارق. «عرض لازم» از موضوع و معروض خود قابل انفکاک نیست و لازم ذات و ماهیتِ معروض است، ولی «عرض مفارق»، محمولی است که از موضوع و معروض خود قابل زوال و انفکاک است.
[۱] تفتازانی، عبدالله بن شهاب‌الدين، الحاشیة علی تهذیب المنطق، ص۴۶.
[۲] ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، الشفا (منطق)، ج۱، ص۸۷.
[۳] قطب‌الدین رازی، محمد بن‌ محمد، تحریر القواعد المنطقیه فی شرح رسالة الشمسیه، ص۵۶.
[۴] شیرازی، قطب‌الدین، درة التاج (منطق)، ص۴۲.
[۶] خوانساری، محمد، منطق صوری، ص۱۱۹.
[۷] گرامی، محمدعلی، منطق مقارن، ص۶۸.

مثال برای چهار قسم مذکور (نسبت به انسان به عنوان معروض) به شرح ذیل است:
۱. عرض خاص لازم (خاصه لازمه)، مانند: ضاحک بالقوّه؛
۲. عرض حاص مفارق (خاصه مفارقه)، مانند: ضاحک بالفعل؛
۳. عرض عام لازم، مانند: ماشی بالقوّه؛
۴. عرض عام مفارق، مانند: ماشی بالفعل.
[۱۱] مجتهد خراسانی (شهابی)، محمود، رهبر خرد، ص۱۰۵.
[۱۲] ابوحامد غزالی، محمد بن محمد، معیار العلم في فن المنطق، ص۷۲.



در تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است:

• گرامی، محمدعلی، منطق مقارن.
• خوانساری، محمد، منطق صوری.
• شیرازی، قطب‌الدین، درة التاج (منطق).
• مجتهد خراسانی (شهابی)، محمود، رهبر خرد.
سبزواری، ملاهادی، شرح المنظومة.    
• ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، الشفا (منطق).
مظفر، محمدرضا، المنطق.    
• ابوحامد غزالی، محمد بن محمد، معيار العلم في فن المنطق.
حلی، حسن بن یوسف، الجوهر النضید.    
• تفتازانی، عبدالله بن شهاب‌الدين، الحاشیة علی تهذیب المنطق.
خواجه نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، اساس الاقتباس.    
• قطب‌الدین رازی، محمد بن‌ محمد، تحریر القواعد المنطقیه فی شرح رسالة الشمسیه.
مشکوةالدینی، عبدالمحسن، منطق نوین مشتمل بر اللمعات المشرقیه فی الفنون المنطقیه.    


۱. تفتازانی، عبدالله بن شهاب‌الدين، الحاشیة علی تهذیب المنطق، ص۴۶.
۲. ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، الشفا (منطق)، ج۱، ص۸۷.
۳. قطب‌الدین رازی، محمد بن‌ محمد، تحریر القواعد المنطقیه فی شرح رسالة الشمسیه، ص۵۶.
۴. شیرازی، قطب‌الدین، درة التاج (منطق)، ص۴۲.
۵. سبزواری، ملاهادی، شرح المنظومة، ص۱۷۸.    
۶. خوانساری، محمد، منطق صوری، ص۱۱۹.
۷. گرامی، محمدعلی، منطق مقارن، ص۶۸.
۸. خواجه نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، اساس الاقتباس، ص۲۳.    
۹. علامه حلی، حسن بن یوسف، الجوهر النضید، ص۱۶.    
۱۰. مظفر، محمدرضا، المنطق، ص۹۸.    
۱۱. مجتهد خراسانی (شهابی)، محمود، رهبر خرد، ص۱۰۵.
۱۲. ابوحامد غزالی، محمد بن محمد، معیار العلم في فن المنطق، ص۷۲.
۱۳. مشکوةالدینی، عبدالمحسن، منطق نوین مشتمل بر اللمعات المشرقیه فی الفنون المنطقیه، ص۱۶۶.    



پایگاه مدیریت اطلاعات علوم اسلامی، برگرفته از مقاله «عرض لازم»، تاریخ بازیابی۱۳۹۶/۲/۱۶.    



جعبه ابزار