طهران قدیم (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«طهران قدیم»، نوشته جعفر شهری باف- آذر ش. از نویسندگان ایرانی و پژوهنده تاریخ
تهران . شهری در این کتاب، حال و هوای تاریخی تهران را با جزئیاتش در
قرن سیزدهم بیان می‌کند. نویسنده سبب تالیف آن را توجه به عامه مردم علاقه به توصیف اوضاع و احوال تهران در پیش از پنجاه
سال پیش دانسته است.
کتاب در پنج مجلد تنظیم گردیده است. در چهار جلد اول مطالب فصل بندی نشده‌اند و فاقد ساختار منظم‌اند؛ اما مجلد پنجم به موضوع آشپزی اختصاص یافته است.
این کتاب متضمن اطلاعات گسترده و مشروح درباره وقایع و آداب و رسوم و مشاغل در
تهران است. بسیاری از مطالب خاطرات ایام کودکی اوست. وی بر واقعی بودن مطالب این کتاب و اثر دیگری که راجع به
تهران نوشته تاکید دارد و آنها را دائره المعارفی درباره تهران می‌شمارد. برخی این کتاب را نوعی دانشنامه فرهنگ و زبان عامیانه مردم تهران در آغاز
قرن بیستم وصف کرده‌اند و با آثار هدایت در فولکور قابل مقایسته دانسته‌اند. شهری به شرح آیین‌ها و مراسمی توجه نشان داده که برخی از آنها امروزه برگزار نمی‌شوند، همچنین از مشاغلی یاد کرده که امروزه دیگر وجود ندارند.
در مجلدات اول تا چهارم، از محلات تهران و حدود آنها، انواع پیشه‌ها، برخی عمارات،
تعزیه خوانی و عزاداری
محرم ، پهلوانان مشهور، برخی از مظاهر تمدن جدید، مساجد، بقاع، نمایش، قهوه خانه‌ها، انواع سرگرمی‌ها،
طب و طبابت، جشن‌ها،
نوروز ،
نذورات ، مراسم مربوط به خواستگاری، اسامی ماه‌های شمسی و قمری، برخی از احکام دینی،
علوم غریبه ، سنن و عقائد، تعلیم و تربیت کودکان، آرایش و پوشش و رفتار مردم گفتگو شده است.
جلد پنجم، به آشپزی اختصاص یافته و در آن و همچنین در جلد چهارم، از انواع
اطعمه و
اشربه ،
مربا و
ترشیجات و خواص خوراکی‌ها یاد و دستورالعمل تهیه انواع غذاها با ذکر جزئیات شرح داده شده است. همچنین در لابلای مطالب، گاه به مناسبت اشعاری درج گردیده است. شهری ضمنا حکایاتی چاشنی اثر خود کرده و از معرفی متون کهن مربوط به آنها نیز غافل نمانده است. وی درباره مشاغل گوناگون که خود زمانی با شماری از آنها از نزدیک آشنا شده، توضیحات دقیق و مفیدی داده است. وی همچنین دعاهایی را که ارباب حرف به هنگام کار بر زبان میرانده‌اند، نقل کرده است. شهری، با ظرافت، چگونگی ورود نوع جدید زندگی، مقاومت گاهگاهی در مقابل تجدد و جاگرفتن تدریجی آن در زندگی مردم و بسط و تکامل آن را شرح داده است.
تهران قدیم بیشتر با استفاده از خاطرات مولف نوشته شده است، به خلاف آثار دیگر درباره این شهر، همچون
تهران در گذشته نزدیک از زمان، نوشته حسین جودت، تهران در گذشته و حال از حسین کریمان و... این اثر پنج جلدی، حاوی تصاویر متعددی است که از منابع مستندی؛ چون آرشیو علی خادم نقل شده است. استفاده مناسب از امثال و اشعار و تعبیرات کنایی زبان کتاب را شیرین و رنگین ساخته است. شماری از آنها رهاورد مهاجرانی است که از دیگر نقاط به تهران کوچ می‌کردند.
هر یک از مجلدات این کتاب دارای پاورقی‌هایی به قلم مولف و مجلدات یک تا چهار مشتمل بر فهرست‌های ذیل می‌باشد:
فهرست عکس‌ها، فهرست عمومی اعلام.
نرم افزار جغرافیای جهان اسلام ۲، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور).
