• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

ضروریه مطلقه با مشروطه خاصه شکل اول

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


ضروریه مطلقه با مشروطه خاصه شکل اول، یکی از ضروب منتج قیاس مختلط در شکل اول است.


«قیاس مختلط»، قیاسی است که صغرا و کبرای آن از قضایای موجهه ترکیب یافته باشد. یکی از ضروب منتج قیاس مختلط در شکل اول عبارت است از: اختلاط قضیه ضروریه مطلقه (صغرا) با مشروطه خاصه (کبرا).
[۱] خواجه نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، اساس الاقتباس، ص۲۱۵.    
[۲] مشکوةالدینی، عبدالمحسن، منطق نوین مشتمل بر اللمعات المشرقیه فی الفنون المنطقیه، ص۴۲۷.    
مراد از ضروریه مطلقه، کاربرد عام آن است که شامل ضروریه ذاتیه و ضروریه ازلیه می‌شود.

در ضروب منتج شکل اول، همه جا نتیجه از لحاظ جهت، تابع کبراست، مگر اینکه کبرا از قضایای وصفیه، یعنی مشروطه عامه یا خاصه و عرفیه عامه یا خاصه باشد که در این صورت نتیجه فی‌الجمله تابع صغراست، با این توضیح که گاهی نتیجه عیناً تابع صغراست و گاهی جهت موجود در صغرا تجزیه و یک جزء آن به نتیجه منتقل می‌شود و گاهی مجموع حاصل از یک جزء از جهت صغرا و یک یا چند جزء از جهت کبرا به عنوان جهت، در نتیجه می‌آید.
[۳] فرصت شیرازی، میرزا محمد، اشکال ‌المیزان، ص۱۲۶-۱۲۹.
[۴] مجتهد خراسانی (شهابی)، محمود، رهبر خرد، ص۳۱۴.


برای تعیین موارد مزبور باید به سه قاعده رجوع کرد:
۱. قاعده اوّل: هر گاه کبرا وصفیه و صغرا مقیّد به لادوام باشد قید مزبور در نتیجه حذف می‌شود.
۲. قاعده دوّم: اگر کبرا وصفیه بدون ضرورت، یعنی عرفیه عامه یا خاصه و صغرا مقیّد به ضرورت شده باشد قید ضرورت درنتیجه حذف می‌شود، زیرا ضرورت صغرایی که کبرای آن خالی از ضرورت باشد به نتیجه سرایت نمی‌کند.
۳. قاعده سوّم: اگر کبرا وصفیه‌ای باشد که به لادوام مقیّد شده باشد؛ یعنی مشروطه خاصه یا عرفیه خاصه باشد قید مزبور از کبرا به نتیجه منتقل می‌شود.
بر این اساس، نتیجه قیاس مرکب از ضروریه مطلقه با مشروطه خاصه، با توجه به قاعده سوم، قضیه ضروریه لادائمه خواهد بود؛ مثال: بعضی حیوان‌ها بالضروره انسان‌اند و هر انسان خوابیده‌ای بالضروره تا زمانی که در خواب است غافل است، نه همیشه؛ پس بعضی حیوان‌ها بالضروره غافل‌اند، نه همیشه.
[۵] خواجه نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، اساس الاقتباس، ص۲۱۷-۲۲۳.    
[۶] علامه حلی، حسن بن یوسف، الجوهر النضید، ص۱۰۷-۱۱۳.    
[۷] قطب‌الدین رازی، محمد بن‌ محمد، تحریر القواعد المنطقیه فی شرح رسالة الشمسیه، ص۱۴۹-۱۵۱.
[۸] مشکوةالدینی، عبدالمحسن، منطق نوین مشتمل بر اللمعات المشرقیه فی الفنون المنطقیه، ص۴۲۵.    


در تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است:

• فرصت شیرازی، میرزا محمد، اشکال‌ المیزان.
• مجتهد خراسانی (شهابی)، محمود، رهبر خرد.
• حلی، حسن بن یوسف، الجوهر النضید.    
• قطب‌الدین رازی، محمد بن‌ محمد، تحریر القواعد المنطقیه فی شرح رسالة الشمسیه.
• خواجه نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، اساس الاقتباس.    
• مشکوةالدینی، عبدالمحسن، منطق نوین مشتمل بر اللمعات المشرقیه فی الفنون المنطقیه.    

۱. ↑ خواجه نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، اساس الاقتباس، ص۲۱۵.    
۲. ↑ مشکوةالدینی، عبدالمحسن، منطق نوین مشتمل بر اللمعات المشرقیه فی الفنون المنطقیه، ص۴۲۷.    
۳. ↑ فرصت شیرازی، میرزا محمد، اشکال ‌المیزان، ص۱۲۶-۱۲۹.
۴. ↑ مجتهد خراسانی (شهابی)، محمود، رهبر خرد، ص۳۱۴.
۵. ↑ خواجه نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، اساس الاقتباس، ص۲۱۷-۲۲۳.    
۶. ↑ علامه حلی، حسن بن یوسف، الجوهر النضید، ص۱۰۷-۱۱۳.    
۷. ↑ قطب‌الدین رازی، محمد بن‌ محمد، تحریر القواعد المنطقیه فی شرح رسالة الشمسیه، ص۱۴۹-۱۵۱.
۸. ↑ مشکوةالدینی، عبدالمحسن، منطق نوین مشتمل بر اللمعات المشرقیه فی الفنون المنطقیه، ص۴۲۵.    


پایگاه مدیریت اطلاعات علوم اسلامی، برگرفته از مقاله «ضروریه مطلقه با مشروطه خاصه شکل اول»، تاریخ بازیابی۱۳۹۶/۲/۴.    



جعبه ابزار