• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

صورت‌ جسمیه‌

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



صورت جسمیه، یکی از اصطلاحات به‌کار رفته در علم منطق بوده و به‌معنای جوهریت قابل ابعاد، و عامل فعلیت هیولی است.



یکی از اقسام پنج‌گانه جوهر، صورت است، یعنی جوهر حالّ در شیء که سبب خروج شیء از قوّه به فعلیت می‌شود و بر دو قسم است: صورت جسمیه و صورت نوعیه.


صورت جسمیه عبارت است از: جسمیت اجسام و آنچه جوهریت جسم به آن است، و به عبارت دیگر؛ جوهریت قابل ابعاد (یا امتداد جسمانی و شکل) که محل، یعنی هیولی، بدون او تقرّر و وجودی ندارد و مشترک در تمام اجسام است.


صورت نوعیه، منشا صدور افعال مختلف و مختص به هر نوع است، زیرا هر یک از انواع مختلف، دارای آثار مخصوصی است که نمی‌توانند ناشی از صورت جسمیه باشند، چون صورت جسمیه که مقوّم جسمیت و حالّ در هیولی است در تمام اجسام یکسان است و نمی‌تواند منشا آثار مختلف باشد؛ پس آنچه منشا اختلاف انواع و آثار و خواص آنهاست امری دیگر است که مقوّم نوعیت است نه جسمیت و آن، صورت نوعیه است. صورت جسمیه را صورت عام هم می‌گویند، چنان که صورت نوعیه را صورت خاص گویند.


ملاصدرا می‌گوید: صورت نوعیه نزد معلّم اوّل و اتباع او جوهر و نزد رواقیان عرض و نزد ما عین وجود است. صور نوعیه را صور نوعیه مادیه و طبیعیه هم گویند در مقابل صور نوعیه مجرّده که همان مُثُل نوریه باشند و صورت جسمیه عبارت از مقدار و هیئت اتصالی اجسام و جوهر ممتدّ ذو ابعاد است.
[۳] خوانساری، محمد، منطق صوری، ص۱۳۴.



در تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است:

• خوانساری، محمد، منطق صوری.
سبزواری، ملاهادی، شرح المنظومة.    
سجادی، جعفر، فرهنگ معارف اسلامی.    


۱. سبزواری، ملاهادی، شرح المنظومة، ص۲۰۶.    
۲. سجادی، جعفر، فرهنگ معارف اسلامی، ج۲، ص۱۱۲۱.    
۳. خوانساری، محمد، منطق صوری، ص۱۳۴.



پایگاه مدیریت اطلاعات علوم اسلامی، برگرفته از مقاله «صورت جسمیه»، تاریخ بازیابی۱۳۹۶/۱/۲۹.    



جعبه ابزار