• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

صفت‌

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



وصف بيان کننده چگونگى موصوف خود در علم ادب و بلاغت را صفت است.



صفت که آن را "نعت" هم مى‌گویند تابعى است که چگونگى موصوف (متبوع) خود را بیان مى‌کند.


تابع کلمه‌اى است که در اعراب استقلال ندارد بلکه اعراب آن، تابع کلمه دیگرى است که آن را متبوع مى‌گویند چنان‌که صفت در اعراب، تابع و مانند موصوف است؛ مثلاً اگر موصوف فاعل باشد و مرفوع، صفت نیز مرفوع ‌می‌گردد.


اگر صفت براى موصوفى نکره باشد آن را تخصیص مى‌زند مانند: "فتحریر رقبة مؤمنة".
و اگر صفت براى موصوفى معرفه باشد آن را توضیح مى‌دهد مانند: " و رسوله النبى الأمّی".


تخصیص و توبیخ از مهم‌ترین اغراض آوردن صفت در کلام است. برخى اغراض دیگر عبارت است از: مدح و ثنا (بسم الله الرحمن الرحیم)، سرزنش (فاستعذ بالله من الشیطان الرجیم)، تأکید (لا تتخذوا الهین اثنین)، مبالغه (فجعلناه هباءً منثوراً).


۱ - هیچ‌گاه بعد از صفت خاص، صفت عام نمى‌آید؛ نمى‌توانیم بگوئیم: " هذا رجل فصیح متکلم "، زیرا متکلم اعم است از فصیح و غیر فصیح.
۲ - صفت براى تقیید نمى‌آید بلکه به صورت صفت لازم فعل مى‌آید؛ مانند: "و یقتلون النبیین بغیر الحق".
۳ - گاهى بین صفت و موصوف چیزهایى فاصله مى‌شود مانند معمول صفت در: "فاذا هم جمیع لدینا محضرون". در این آیه "لدینا" معمول "محضرون". است که بین صفت و موصوف فاصله شده است.
۴ - گاهى صفت براى عمومیت بخشیدن مى‌آید، مانند: "کلوا من ثمره اذا اثمر". که "اذا اثمر" صفت است و براى عمومیت بخشى آمده است.
۵ - هرگاه چند صفت براى موصوف واحدى بیاید گاهى بدون حرف عطف مى‌آید مانند: "و لا تطع کل حلاّف مهین همّاز مشّاء بنمیم".
وگاهى با حرف عطف مانند: سبح اسم ربک الاعلى؛ الذى خلق فسوى؛ و الذى قدر فهدی".
۶ - گاهى براى موصوف جمع، صفت مفرد آورده مى‌شود، مانند: "ممن خلق الارض و السموات العلی". کلمه "السموات " جمع است و موصوف "العلی" که مفرد است صفت آن قرارگرفته است.
۷ - گاهى بر سر جمله‌اى که صفت واقع شده "واو" داخل مى‌شود مانند: "و ما اهلکنا من قریة الا و لها کتاب معلوم." جمله "و لها کتاب معلوم" صفت براى "قریه" است.
[۱۳] زركشی، محمد بن بهادر، البرهان فى علوم القرآن، ج۲، ص۴۳۷-۴۶۶.
[۱۴] سیوطی،عبد الرحمان بن ابی بكر، الاتقان فى علوم القرآن، ج۳، ص۲۳۳-۲۲۶.
[۱۵] خرمشاهی، بهاء الدین، دانش نامه قرآن و قرآن‌پژوهى، ج۲، ص۲۲۴۶-۲۲۴۷.



۱. نساء/سوره۴، آیه۹۲.    
۲. اعراف/سوره۷، آیه۱۵۸.    
۳. نحل/سوره۱۶، آیه۹۸.    
۴. نحل/سوره۱۶، آیه۵۱.    
۵. فرقان/سوره۲۵، آیه۲۳.    
۶. بقره/سوره۲، آیه۶۱.    
۷. یس/سوره۳۶، آیه۵۳.    
۸. انعام/سوره۶، آیه۱۴۱.    
۹. قلم/سوره۶۸،آیه۱۰-۱۱.    
۱۰. اعلی/سوره۸۷، ۱-۳.    
۱۱. طه/سوره۲۰، آیه۴.    
۱۲. حجر/سوره۱۵، آیه۴.    
۱۳. زركشی، محمد بن بهادر، البرهان فى علوم القرآن، ج۲، ص۴۳۷-۴۶۶.
۱۴. سیوطی،عبد الرحمان بن ابی بكر، الاتقان فى علوم القرآن، ج۳، ص۲۳۳-۲۲۶.
۱۵. خرمشاهی، بهاء الدین، دانش نامه قرآن و قرآن‌پژوهى، ج۲، ص۲۲۴۶-۲۲۴۷.



فرهنگ‌نامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، برگرفته از مقاله «وصف».    


رده‌های این صفحه : ادبیات عرب | صفت و موصوف




جعبه ابزار