• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

شهرت فتوایی قدما

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



شهرت فتوایی قدما به شهرت فتوایی میان اصحاب ائمه علیهم‌السّلام و فقهای متقدم اطلاق می‌شود.



شهرت فتوایی قدما، نوعی از شهرت فتوایی است که در میان اصحاب ائمه علیهم‌السّلام و فقیهان متقدم شیعه محقق شده است.


«قدما» به آن دسته از فقیهان امامیه گفته می‌شود که یا هم عصر ائمه علیهم‌السّلام بوده‌اند یا در زمان غیبت صغری و یا در فاصله کمی بعد از آن زندگی می‌کرده‌اند و بزرگانی هم چون: « ابن جنید اسکافی ، ابن ابی عقیل ، علی بن بابویه قمی ، شیخ صدوق ، شیخ مفید ، سید مرتضی ، شیخ طوسی ، ابوالصلاح حلبی ، سلار ، قاضی ابن براج و ابن زهره » را شامل می‌شود.


علت تقسیم شهرت فتوایی به شهرت فتوایی قدما و متاخرین ، خصوصیتی است که در روش فتوایی قدما وجود دارد و باعث شده بسیاری از فقهای شیعه این شهرت را حجت بدانند، و آن، تعبد خاص قدما به فتوا دادن طبق مضمون روایات ائمه علیهم‌السّلام است؛ به این ترتیب که عین الفاظ احادیث معصومان علیهم‌السّلام را به عنوان فتوا نقل نموده و سند آنها را حذف می‌کردند و این روش، باعث حصول اطمینان به وجود نص معتبر ، برای فقهایی است که شهرت فتوایی قدما را حجت دانسته‌اند.


بعضی از بزرگان مراحلی را که فقه شیعه از عصر ائمه علیهم‌السّلام تاکنون طی نموده به پنج مرحله تقسیم کرده‌اند:
۱. در اوایل عصر ائمه علیهم‌السّلام تدوین و تالیفی در کار نبوده و روایات ایشان به طور مستقیم و یا تنها از راه نقل زبانی به شیعیان می‌رسید؛
۲. در مرحله بعد، شیعیان نسبت به جمع آوری و نگه داری روایات در کتاب‌ها و رساله‌های متعدد اهتمام ورزیدند و حدود چهارصد کتاب و رساله در این باره تدوین نمودند که به « اصول اربعمائة » شهرت دارد؛
۳. در مرحله سوم، کار تنظیم، مرتب کردن و تبویب این کتاب‌ها انجام گرفت و اسناد روایات نیز در آنها آورده شد و این کتاب‌ها ضمن آن که نیازهای روزمرّه را برطرف می‌نمود مصادر و منابع فتوا نیز شمرده می‌شد؛
۴. در مرحله چهارم، فقها به طور گسترده اقدام به صدور فتوا نمودند، و فتواهای آنها طبق مضمون احادیث با آوردن الفاظ روایات و حذف سندها صورت می‌گرفت و در محدوده کمی به اجتهاد می‌پرداختند؛ یعنی در حد تخصیص عمومات، تقیید مطلقات، جمع بین اخبار متعارض و ترجیح میان آنها، اجتهادهایی صورت می‌گرفت، ولی اعتنایی به ادله عقلی ، اصول عملی ، سیره عقلا و... نمی‌شد؛
۵. در مرحله پنجم، دامنه اجتهاد گسترش یافت و تفریع فروع و تطبیق اصول و قواعد کلی بر فروع و موضوعات جدید و استفاده از اصول و قواعد کلی و اصول عملی را شامل گردید.


بنابراین، شهرت فتوایی قدما، شهرتی است که تا قبل از مرحله پنجم حادث گردیده باشد که حکایت کننده از وجود دلیل معتبر نزد قدما است و سبب حصول وثوق و اطمینان به قول و فتوای آنها می‌گردد؛ هر چند برخی از فقهای متاخر شهرت فتوایی را مطلقا (شهرت فتوایی قدما و متاخرین ) حجت نمی‌دانند.
[۵] محمدی، ابوالحسن، مبانی استنباط حقوق اسلامی یا اصول فقه، ص۲۷۸.
[۱۰] تحریرات فی الاصول، خمینی، مصطفی، ج۳، ص۲۲۱.



۱. انوار الاصول، مکارم شیرازی، ناصر، ج۲، ص۴۲۳.    
۲. اجود التقریرات، نائینی، محمد حسین، ج۲، ص (۱۶۱-۱۵۹).    
۳. انوار الهدایة فی التعلیقة علی الکفایة، خمینی، روح الله، ج۱، ص۲۶۱.    
۴. فرهنگ تشریحی اصطلاحات اصول، ولایی، عیسی، ص۲۰۴.    
۵. محمدی، ابوالحسن، مبانی استنباط حقوق اسلامی یا اصول فقه، ص۲۷۸.
۶. الموجز فی اصول الفقه، سبحانی تبریزی، جعفر، ج۲، ص۲۷۳.    
۷. المحصول فی علم الاصول، سبحانی تبریزی، جعفر، ج۳، ص۲۱۲ و ۲۱۳.    
۸. تحریرات فی الاصول، خمینی، مصطفی، ج۶، ص۳۸۲.    
۹. تحریرات فی الاصول، خمینی، مصطفی، ج۶، ص۳۸۹.    
۱۰. تحریرات فی الاصول، خمینی، مصطفی، ج۳، ص۲۲۱.
۱۱. فوائد الاصول، نائینی، محمد حسین، ج۲، ص۱۵۵.    



فرهنگ‌نامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، ص۵۳۱، برگرفته از مقاله «شهرت فتوایی قدما».    






جعبه ابزار