شرح مثنوی (شهیدی)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«شرح مثنوی»، به زبان فارسی،
اثر سید جعفر شهیدی است. این شرح هفت جلدی، طی سال‌های ۱۳۷۲ تا ۱۳۸۰ منتشر شده است. موضوع کتاب، شرح و
تفسیر ابیات
مثنوی مولوی است.
شارح، انگیزه خود را از تالیف کتاب، با این مضمون بیان می‌کند: «چون استاد فروزانفر پس از سال‌ها تحقیق گسترده، در زمینه مثنوی، به تالیف شرحی شریف
همت نهادند، ولی عمر ایشان کفاف پایان رساندن آن را نداد، این جانب با پیروی از
روش ایشان کار وی را ادامه دادم».
شارح، در جلد اول، پس از بیان یک مقدمه، به شرح ابیاتی که از شماره ۳۰۱۳ تا پایان دفتر اول است و مشتمل است بر مباحثی همچون رفتن
گرگ و
روباه به خدمت شیر برای
شکار ؛
امتحان کردن شیر گرگ را؛
ادب کردن
شیر گرگ را که در قسمت کردن، بی ادبی کرده بود؛
تهدید کردن
حضرت نوح علیه‌السّلام گمراهان را و... پرداخته است.
جلد دوم، به شرح جزء اول از دفتر دوم، از ابیات ۱ تا ۱۹۸۱ پرداخته است و مشتمل بر مطالبی همچون دزدیدن مارگیر ماری را از مارگیر دیگر؛ التماس کردن همراه
عیسی علیه‌السّلام برای زنده کردن استخوان‌ها؛
ملامت کردن مردم شخصی را که مادرش را به خاطر
تهمت کشت؛ امتحان کردن پادشاه دو غلامی را که تازه خریده بود؛
کلوخ انداختن تشنه‌ای از روی
دیوار در جوی
آب ؛
انکار کردن
موسی علیه‌السّلام بر
مناجات شبان و... می‌باشد.
جلد سوم، مشتمل بر شرح جزء دوم از دفتر دوم، از ابیات ۱۹۸۲ تا پایان دفتر دوم است و مطالبی همچون تتمه
هدایت خرس و ابلهی که بر وفای او
اعتماد کرده بود؛ سبب پریدن و چرخیدن مرغی با مرغ همجنس خود؛ برگشتن به قصه
مریض و
عیادت پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم از او؛ حمله کردن سگ بر گدای
نابینا ؛
وصیت کردن پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم
بیمار را و آموختن
دعا به او؛ بیدار کردن
ابلیس معاویه را برای
نماز ؛ رفتن مصطفی صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم به
عبادت صحابی و بیان فایده عیادت؛
وحی به
حضرت موسی که چرا به عیادت من نیامدی؛ سخن ابوسعید به شیخ که
کعبه من هستم و باید گرد من
طواف کنی؛ فهمیدن پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم که سبب ناراحتی آن شخص به خاطر گستاخی او در دعا بوده است و... را در بر دارد.
جلد چهارم، حاوی شرح دفتر سوم مثنوی است و مشتمل است بر مطالبی همچون قصه اهل سبا و طغیان آنها به خاطر
نعمت ؛ اجتماع بیماران هر
روز صبح بر در
صومعه عیسی علیه‌السّلام جهت
طلب شفاء ؛ دعوت کردن باز مرغابی‌ها را از آب به سوی
صحرا ؛ روانه شدن خواجه به سوی روستا، رفتن خواجه و قومش به سوی روستا، افتادن شغال در ظرف رنگی و ادعای
طاووس کردنش و...
جلد پنجم، اختصاص به شرح دفتر چهارم مثنوی دارد و شامل مطالبی همچون منظور از سمیع و بصیر بودن
خدا ؛ قصه بنای
مسجدالاقصی ؛ قصه ابراهیم ادهم و... می‌باشد.
جلد ششم، اختصاص به شرح دفتر پنجم دارد و دربردارنده مطالبی همچون پاک کردن آب همه پلیدی‌ها را؛ عطای حق متوقف بر قابلیت نیست؛ قصه ایاز؛ قصه
حیله روباه برای کشیدن
الاغ به سوی شیر و... است.
جلد هفتم، مشتمل بر شرح دفتر ششم است.
روش مؤلف در شرح ابیات مثنوی چنین است:
۱. بسیاری از واژه‌ها را معنی کرده است؛
۲. برخلاف استاد فروزانفر، همه ابیات را شرح نموده است؛
۳. نخست، واژه‌ها را به اختصار معنی کرده، سپس هر جا لازم بوده بر حسب اقتضا توضیحی آورده است؛
۴. از میان معانی مختلف یک واژه، تنها معنای مناسب با ابیات را بیان کرده است؛
۵. مستند احادیث برخلاف شرح استاد فروزانفر، فقط کتب
اهل سنت نیست، بلکه به
احادیث منقول از
ائمه علیه‌السّلام نیز که عالمان
شیعه فراهم کرده‌اند، مراجعه کرده است؛
۶. تا آنجا که مقدور بوده به اقتباساتی که مولانا از فرموده‌های
امیرالمؤمنین علیه‌السّلام نموده
اشاره کرده است؛
۷. در پایان جلد اول، فهرستی از همه
آیات و احادیث، اماکن، کتاب‌ها، اشخاص، لغات و تعبیرات را که هم در این جلد آمده و هم در شرح
فروزانفر ، فراهم نموده است و آنچه را از مرحوم فروزانفر است با رمز «ف» مشخص کرده است.
نرم افزار عرفان۳، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
