• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

سببیت مخطئه

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



سببیت مخطئه، سببیت قیام اماره در حدوث مصلحت، بدون جعل یا تغییر حکم واقعی است.



سببیت مخطئه، مقابل سبییت تصویبی بوده و عبارت است از سببیتی که موافق مذهب مخطئه می‌باشد؛ یعنی موافق سببیت امامی سببیت سلوکی است که در آن قیام اماره سبب ایجاد مصلحت در سلوک طبق اماره می‌گردد.


جمهور علمای شیعه مخطئه بوده و اعتقاد دارند خداوند در لوح محفوظ احکامی دارد که در حق همگان ثابت است و ما به همان احکام واقعی مکلفیم، و امارات فقط طریق به واقع می‌باشد و مجتهد در فتوای خود طبق امارات، یا به واقع می‌رسد (مصیب) یا فتوای او مخالف واقع در می‌آید (مخطیء) که در این حالت خود او و مقلدانش معذور می‌باشند. بر همین اساس، شعار شیعه این است که «للمصیب اجران و للمخطیء اجر واحد».


ولی جمهور علمای سنی «مصوبه» بوده و دو گروه هستند:
۱. اشاعره، که معتقدند قبل از اجتهاد مجتهد، خداوند در واقع هیچ حکمی ندارد و جعل حکم از سوی شارع مقدس دایر مدار فتوای مجتهد است؛ به این صورت که احکام خداوند تابع آرای مجتهدان است و هر مجتهدی مصیب و حکم او مطابق با واقع می‌باشد.
۲. معتزله، که معتقدند خداوند در واقع احکامی دارد که در حق عالم و جاهل یکسان می‌باشد، اما احکام واقعی در مرحله شانیت باقی می‌ماند و تنها آن چه که مؤدای اماره است، در حق مکلفان به فعلیت می‌رسد و در صورتی که مؤدای اماره با واقع مطابق نباشد، حکمی مماثل با حکم واقعی در حق مکلفان جعل می‌گردد و جایگزین حکم شانیِ در واقع می‌گردد، که لازمه این نظر نیز تصویب است.


این دو دیدگاه، به این دلیل که یا تصویب است (دیدگاه اول) و یا منتهی به تصویب می‌شود (دیدگاه دوم)، از نظر عالمان شیعه باطل است.
[۲] شرح اصول فقه، محمدی، علی، ج۳، ص۷۵.
[۳] شرح رسائل، محمدی، علی، ج۱، ص۱۷۸.



۱. فوائد الاصول، نائینی، محمدحسین، ج۴، ص (۷۶۱-۷۶۰).    
۲. شرح اصول فقه، محمدی، علی، ج۳، ص۷۵.
۳. شرح رسائل، محمدی، علی، ج۱، ص۱۷۸.



فرهنگ‌نامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، ص ۴۸۷، برگرفته از مقاله «سببیت مخطئه».    






جعبه ابزار