ربوبیت در تکبیر (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
انسان‌ها باید خداى خود را هم از نظر اعتقاد، هم
عمل و هم در سخن بزرگ بشمارند و او را متصف به اوصاف جمال و منزه از هرگونه
نقص و
عیب دانسته و او را از اینکه در توصیف بگنجد نیز، برتر بدانند.
تعظیم خدا، مقتضای ربوبیت اوست:
«وربک فکبر»؛
«و پروردگارت را بزرگ بشمار».
یعنی هم در
باطن دل و مرحله
اعتقاد، و هم در مرحله عمل و هم به
زبان پروردگار خود را به عظمت و کبریا منسوب کن، و او را از اینکه معادل و یا مافوقی داشته باشد منزه بدار، چون چیزی نیست که شریک او و یا غالب بر او و یا مانع سر راه او باشد، و نقصی عارض بر او نمی‌شود، و هیچ وصفی از اوصاف، او را تهدید نمی‌کند.
و لذا از
ائمه معصومین (علیهم‌السلام) وارد شده که معنای تکبیر (اللّه اکبر) این است که خدا از اینکه در وصف بگنجد بزرگ‌تر است، پس خدای تعالی از هر وصفی که ما با آن توصیفش کنیم، و حتی از خود این وصف بزرگ‌تر است، و همین معنا با
توحید اسلامی مناسب است؛ چون توحیدی که
اسلام پیشنهاد کرده، از هر توحید دیگری که در سایر
شرایع دینی سراغ داریم، بالاتر و مهم‌تر است.
و این معنایی که ما برای
تکبیر ذکر کردیم، فارق میان دو کلمه تکبیر و
تسبیح (اللّه کبر و سبحان اللّه) است، سبحان اللّه منزه داشتن خدا از هر صفت عدمی است، که چون
مرگ و عجز و
جهل و غیره نقص شمرده شود، و اما اللّه کبر منزه دانستن خدای تعالی است از هر وصفی که ما برایش ذکر کنیم، چه وجودی و چه عدمی، و حتی منزه بودنش از این
تنزیه ما، برای اینکه هر صفتی که ما برای خدا ذکر کنیم، محدود در چهارچوب خودش است، و شامل مفاهیم دیگر نمی‌شود، و خدای تعالی این چنین نیست، چون به هیچ حدی محدود نمی‌گردد - دقت بفرمایید.
برخی
مفسرین گفته‌اند: منظور، امر به تکبیر در
نماز است.
و تعبیر از خدای تعالی به (ربک) خالی از این
اشعار نیست که
توحید خدای تعالی در آن روزها که اوایل
بعثت بوده،
اختصاص به
رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) داشته، کسی غیر آن جناب یکتاپرست نبوده است.
در
تفسیر کشاف در معنای جمله فکبر گفته: حرف فاء بدین جهت بر سر کلمه آمده که معنای
شرط در آن خوابیده بوده، گویا فرموده: هر طور که باشد، پس تکبیر او را ترک مکن.
«اقرا وربک الاکرم»؛
«بخوان كه پروردگارت (از همه) بزرگوارتر است».
و معنای (و ربک الاکرم) این است که پروردگار تو کسی است که عطایش فوق عطای هر کس دیگر است؛ چون هر کس دیگر که به تو عطایی می‌کند، به
استحقاق می‌کند؛ ولی پروردگارت بدون
استحقاق عطا می‌کند، علاوه بر این، عطای دیگران هم عطای اوست، و بالاخره هر عطایی به او منتهی می‌شود.
فرهنگ قرآن، مرکز فرهنگ و معارف قرآن، برگرفته از مقاله «ربوبیت در تکبیر».
