• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

ذم (مفردات‌قرآن)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف





ذَمّ (به فتح ذال و تشدید میم) از واژگان قرآن کریم به معنای نکوهش است. مشتقات ذمّ که در آیات قرآن آمده عبارتند از: مَذْموم اسم مفعول به معنای نکوهیده و ذِمَّه (به کسر ذال و تشدید میم) به معنای عهد و پيمان‌ است.



ذَمّ به معنای نكوهش و خلاف مدح است. در اقرب گويد: ذمّ خلاف مدح و عيب است. و آن مصدر و اسم هر دو به كار رفته است‌.
[۴] شرتونی، سعید، اقرب الموارد.



کاربردهای واژه ذمّ در آیات قرآن عبارتند از:

۲.۱ - مذموم

(لا تَجْعَلْ مَعَ اللَّهِ إِلهاً آخَرَ فَتَقْعُدَ مَذْمُوماً مَخْذُولًا) يعنى «با خدا معبود ديگرى مگير و گرنه نكوهيده و خوار گردى.»
«مذموم» سه بار در قرآن آمده است.

۲.۲ - ذمه

ذِمَّه به معنای عهد و پيمان‌ است.
(... لا يَرْقُبُوا فِيكُمْ إِلًّا وَ لا ذِمَّةً ... • لا يَرْقُبُونَ فِي مُؤْمِنٍ إِلًّا وَ لا ذِمَّةً ...) يعنى درباره هيچ مؤمن قرابت و پيمانى را رعايت نمی‌كنند. در اقرب گويد «الذّمّة: العهد و الامان و الضّمان» ذمّى از فرق یهود و نصاری آن كس را گويند كه در پناه اسلام است و با مسلمانان پيمان و عهد بسته است.
در نهج البلاغه نامه ۵۳ كه عهد مالک اشتر است آمده‌ : «وَ مِنْهَا أَهْلُ الْجِزْيَةِ وَ الْخَرَاجِ مِنْ أَهْلِ‌ الذِّمَّةِ وَ مُسْلِمَةِ النَّاسِ.»
اين كلمه فقط دو بار در قرآن آمده كه نقل شد.


۱. قرشی بنایی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، ج۳، ص۲۳.    
۲. راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دارالقلم، ص۳۳۱.    
۳. طریحی، فخرالدین، مجمع البحرین، ت الحسینی، ج۶، ص۶۷.    
۴. شرتونی، سعید، اقرب الموارد.
۵. اسراء/سوره۱۷، آیه۲۲.    
۶. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۳، ص۷۰.    
۷. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۳، ص۹۵.    
۸. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۶، ص۶۲۸.    
۹. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۴، ص۱۱۵.    
۱۰. اسراء/سوره۱۷، آیه۱۸.    
۱۱. اسراء/سوره۱۷، آیه۲۲.    
۱۲. قلم/سوره۶۸، آیه۴۹.    
۱۳. توبه/سوره۹، آیه۸.    
۱۴. توبه/سوره۹، آیه۱۰.    
۱۵. نهج‌البلاغه، تصحیح الحسون، نامه۵۳، ص۷۰۴.    



قرشی بنایی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «ذمّ»، ج۳، ص۲۳.    






جعبه ابزار