دنائت (مفردات‌نهج‌البلاغه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
دَنائة (به فتح دال و نون) از
واژگان نهج البلاغه به معنای پستى و
دَنى (به فتح دال و کسر نون) به معنای پست و مؤنّث آن
دنيّه است. از این لفظ پنج مورد در
نهج البلاغه آمده است.
دَنائة:
به معنای پستى و دنى به معنای پست و مؤنّث آن دنيّه است.
حضرت علی (علیه‌السلام) در مقام موعظه فرموده:
«فَإِنَّ المَرْءَ المُسْلِمَ ما لَمْ يَغْشَ دَناءَةً تَظْهَرُ فَيَخْشَعُ لَها إِذا ذُكِرَتْ، وَ يُغْرَى بها لِئامُ النّاسِ، كانَ كالفالِجِ الياسِرِ الَّذِي يَنْتَظِرُ أَوَّلَ فَوْزَة مِنْ قِداحِهِ...» «چون يكى از شما در برادر دينى خود كثرتى در اهل يا مال يا نفس ببيند به او حسد نورزد، زيرا مسلمان تا كار پستى انجام ندهد كه از ظاهر شدن آن شرمنده مى‌شود... مانند قمارباز برنده است كه از اوّلين بازى برنده بودنش را انتظار مى‌كشد.» معلوم مى‌شود كه چنين تشبيهى در آن عصر ناپسند نبوده است، منظور از «دنائة» در اين كلام كار زشت و پست است.
(شرح‌های خطبه:
)
حضرت در جایی دیگر فرموده:
«الْمَنِيَّةُ وَ لا الدَّنِيَّةُ وَ التّقَلُّلُ وَ لاَ التَّوَسُّلُ وَمَنْ لَمْ يُعْطَ قاعِداً لَمْ يُعْطَ قائِماً وَ الدَّهْرُ يَوْمانِ يَوْمٌ لَكَ وَ يَوْمٌ عَلَيْكَ فَإذَا كانَ لَكَ فَلا تَبْطَرْ وَ إِذا كانَ عَلَيْكَ فاصْبِرْ.» «يعنى بايد
مرگ اختيار كرد نه شى‌ء پست را مانند ذلت و نفاق و بايد اكتفا به شى‌ء اندک نمود نه توسّل و التماس به مردم، آن‌كه نشسته مرزوق نشود، ايستاده روزى داده نمى‌شود. (گويا منظور آن است كه اگر به سهولت داده نشود به عسرت نيز داده نمى‌شود.)»
(شرح‌های حکمت:
) منظور از «الدنيا الدنيّه» كه در چند جا آمده است، دنياى پست و دنياى حقير است نسبت به
آخرت.
این کلمه پنج بار در نهج البلاغه آمده است.
•
قرشی بنایی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «دنائت»، ج۱، ص۳۹۵.
