دَخَل (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
دَخَل: (اَیْمَانَکُمْ دَخَلًا بَیْنَکُمْ)«دَخَل» (بر وزن دغل) به معنای
فساد و دشمنی نهانی و تقلب است، و از همان مادّه «داخل» به معنای درون گرفته شده است.
توجّه به این نکته نیز لازم است که طبق آنچه در بالا تفسیر کردیم، جمله
«تَتَّخِذُونَ اَیْمَانَکُم» یک جمله «حالیه» است، ولی بعضی از مفسران آن را جمله «استفهامیه» دانسته‌اند؛ تفسیر اول با ظاهر آیه سازگارتر است.
(وَلَا تَتَّخِذُوٓاْ أَيۡمَٰنَكُمۡ دَخَلَۢا بَيۡنَكُمۡ فَتَزِلَّ قَدَمُۢ بَعۡدَ ثُبُوتِهَا وَتَذُوقُواْ ٱلسُّوٓءَ بِمَا صَدَدتُّمۡ عَن سَبِيلِ ٱللَّهِ وَلَكُمۡ عَذَابٌ عَظِيمٞ) (سوگندهايتان را وسيله فساد و
خیانت در ميان خود قرار ندهيد، مبادا گامى بعد از ثابت گشتن بر
ایمان متزلزل شود؛ و بخاطر بازداشتن مردم) از راه خدا، آثار سوء آن را بچشيد! و براى شما، عذاب عظيمى خواهد بود!)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید: اين آيه از دغل گرفتن
سوگند، نهى مى‌كند، بعد از آنكه از اصل سوگندشكنى نهى فرموده، چون خصوص دغل گرفتن مفسده‌اى اضافه بر سوگندشكنى دارد و چون مفسده مستقلى دارد نهى مستقلى از آن كرده، جمله
(وَ قَدْ جَعَلْتُمُ اللَّهَ عَلَيْكُمْ كَفِيلًا ...) به مفسده اصل سوگندشكنى اشاره مى‌كرد، و اين آيه به مفسده دغل گرفتن آن، و مى‌فرمايد كه: اين عمل باعث مى‌شود: شخصى بعد از ثبات قدم، مجددا قدمش بلغزد، و شما كه او را دچار لغزش كرده‌ايد و از
راه خدا جلوگيرى نموديد طعم
عذاب را بچشيد و شما عذابى بزرگ داريد .
و اين دو ملاك (بطورى كه از ظاهر آنها پيداست) دو ملاك مختلفند، يكى به منزله مقدمه براى ديگرى است، هم چنان كه خود سوگندشكنى مقدمه براى دغلى است، چون انسان وقتى به جهتى از جهات، سوگند خود را براى بار اول شكست، كم كم اهميت آن از نظرش مى‌رود و آماده نقض براى بار دوم و سوم مى‌شود، تا آنجا كه سوگند و سوگندشكنى را وسيله
خدعه و
خیانت هم قرار مى‌دهد، و پس از يك بار و دو بار خيانت و دغلكارى آن وقت سوگند را وسيله دغلكارى خود مى‌سازد و با آن خدعه و خيانت نموده مردم را فريب مى‌دهد، مكر مى‌كند،
دروغ مى‌گويد، ديگر هيچ باكى ندارد كه چه مى‌كند و چه مى‌گويد، و در آخر جرثومه و مجسمه فساد مى‌گردد، كه هر جا برود مجتمع انسانى آنجا را فاسد مى‌سازد، و در راهى غير راه خدا كه فطرت سالم آن را ترسيم نموده قرار مى‌گيرد. پس بهر حال ظاهر جمله
(وَ لا تَتَّخِذُوا أَيْمانَكُمْ دَخَلًا بَيْنَكُمْ) نهى استقلالى از خدعه با سوگند است، آيه قبلى هم بطور ضمنى از آن نهى مى‌كرد.
(دیدگاه
شیخ طبرسی در
مجمع البیان:
)
•
مکارم شیرازی، ناصر، لغات در تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «دَخَل»، ص۲۲۳.
