• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

حیث (مفردات‌قرآن)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف




حَيْث (به فتح حاء و سکون یاء)، از واژگان قرآن کریم، ظرف مکان و مبنیّ بر ضمّ است و لازم الاضافه و مضاف الیه آن پیوسته جمله است. مضاف الیه این واژه در قرآن مجید همیشه جمله فعلیّه است و چون ما کافّه بر آن لاحق شود معنای شرط می‌دهد و جازم دو است. حَيْث در قرآن بیست و نه بار و به صورت حَيْثُ ما فقط در دو محل آمده است.



حَيْث ظرف مکان و مبنیّ بر ضمّ است و لازم الاضافه و مضاف الیه آن پیوسته جمله است. بعضی ادعا کرده که مضاف الیه آن گاهی مفرد می‌آید و به قول راجز استدلال کرده است: «اَ مَا تَرَی‌ حَیْثُ‌ سُهَیْلٍ طَالِعاً...» ولی جمهور این مطلب را انکار نموده و گفته‌اند: سهیل مرفوع و مبتدا و خبر آن محذوف است.


(وَاقْتُلُوهُمْ‌ حَیْثُ‌ ثَقِفْتُمُوهُمْ‌) (و آنها (مشركان فتنه‌گر) را هر كجا يافتيد، به قتل برسانيد)
(ثُمَّ اَفِیضُوا مِنْ‌ حَیْثُ‌ اَفاضَ النَّاسُ وَ اسْتَغْفِرُوا اللَّهَ‌) (سپس از همان جا كه مردم کوچ مى‌كنند، به سوى سرزمین منا كوچ كنيد؛ و از خداوند، طلب آمرزش كنيد)
حیث به جمله فعلیه و اسمیه هر دو اضافه می‌شود ولی در قرآن مجید مضاف الیه آن همه جمله فعلیّه است و چون ماء کافّه بر آن لاحق شود معنای شرط می‌دهد و جازم دو است مثل‌ (وَ حَیْثُ‌ ما کُنْتُمْ فَوَلُّوا وُجُوهَکُمْ شَطْرَهُ‌) (و هر جا بوديد، روى خود را به سوى آن كنيد.)


در قرآن مجید فقط دو فقره‌ «حَیْثُ‌ ما» آمده است، در سوره بقره ۱۴۴ و ۱۵۰ و بقیّه «حیث» و بیست و نه بار به کار رفته است.


۱. قرشی بنایی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، ج۲، ص۲۰۵.    
۲. راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، ط دار القلم، ص۲۶۲.    
۳. ابن فارس، احمد، معجم مقائیس اللغة، ج۲، ص۱۲۲.    
۴. طریحی نجفی، فخرالدین، مجمع البحرین، ت الحسینی، ج۲، ص۲۵۰.    
۵. شرتونی، سعید، اققر ب الموارد، ج۱، ص۷۵۵.    
۶. بقره/سوره۲، آیه۱۹۱.    
۷. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۳۰.    
۸. طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان، ج۲، ص۶۱.    
۹. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۲، ص۸۹.    
۱۰. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، ج۲، ص۳۰.    
۱۱. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲، ص۲۳۳.    
۱۲. بقره/سوره۲، آیه۱۹۹.    
۱۳. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۳۱.    
۱۴. طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان، ج۲، ص۸۰.    
۱۵. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۲، ص۱۱۸.    
۱۶. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، ج۲، ص۴۹.    
۱۷. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲، ص۲۵۶.    
۱۸. شرتونی، سعید، اققر ب الموارد، ج۱، ص۷۵۵.    
۱۹. بقره/سوره۲، آیه۱۵۰.    
۲۰. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۲۳.    
۲۱. طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان، ج۱، ص۳۲۸.    
۲۲. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱، ص۴۹۳.    
۲۳. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، ج۱، ص۴۳۱.    
۲۴. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲، ص۱۱۳.    
۲۵. بقره/سوره۲، آیه۱۴۴.    
۲۶. بقره/سوره۲، آیه۱۵۰.    



قرشی بنایی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «حیث»، ج۲، ص۲۰۵.    






جعبه ابزار