حکم رفاه (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
رفاه‌طلبی و تجمل‌گرایی وابستگی و تعلق
انسان به مظاهر زندگی
دنیا است. رفاه و بهره‌مندی از امکانات دنیایی، در کنار
آخرت‌طلبی مطلوب است.
بهره‌مندی از
رفاه و امکانات در زندگی مطلوبیت دارد.
«واذ قال ابرهیم رب اجعل هـذا بلدا ءامنـا وارزق اهله من الثمرت من ءامن منهم بالله والیوم الاخر..؛
و (به یاد آورید) هنگامی را که ابراهیم عرض کرد: پروردگارا! این سرزمین را
شهر امنی قرار ده! و اهل آن را- آنها که به
خدا و روز بازپسین،
ایمان آورده‌اند- از ثمرات (گوناگون)، روزی ده! (گفت:) ما دعای تو را اجابت کردیم و
مؤمنان را از انواع برکات، بهره‌مند ساختیم (اما به آنها که
کافر شدند، بهره کمی خواهیم داد سپس آنها را به عذاب آتش می‌کشانیم و چه بد سرانجامی دارند.»
«ربنا انی اسکنت من ذریتی بواد غیر ذی زرع عند بیتک المحرم ربنا لیقیموا الصلوة فاجعل افـدة من الناس تهوی الیهم وارزقهم من الثمرت لعلهم یشکرون؛
پروردگارا! من بعضی از فرزندانم را در سرزمین بی‌آب و علفی، در کنار خانه‌ای که حرم توست، ساکن ساختم تا
نماز را برپا دارند تو دلهای گروهی از مردم را متوجه آنها ساز و از ثمرات به آنها روزی ده شاید آنان
شکر تو را بجای آورند!»
آنها را از انواع میوه‌ها (ثمرات مادی و معنوی) بهره‌مند کن، شاید شکر نعمتهای تو را ادا کنند (و ارزقهم من الثمرات لعلهم یشکرون).
و از آنجا که یک
انسان موحد و آگاه می‌داند که
علم او در برابر علم
خداوند محدود است و مصالح او را تنها خدا می‌داند، چه بسا چیزی از خدا بخواهد که صلاح او در آن نیست، و چه بسا چیزهایی که نخواهد اما صلاح او در آنست، و گاهی مطالبی در درون جان او است که نمی‌تواند همه را بر
زبان آورد.
«یـایها الذین ءامنوا کلوا من طیبـت ما رزقنـکم..؛
ای کسانی که ایمان آورده‌اید! از نعمتهای پاکیزه‌ای که به شما روزی داده‌ایم، بخورید و
شکر خدا را بجا آورید اگر او را
پرستش می‌کنید.»
«یسـلونک ماذا احل لهم قل احل لکم الطیبـت وما علمتم من الجوارح مکلبین تعلمونهن مما علمکم الله فکلوا مما امسکن علیکم واذکروا اسم الله علیه..؛
از تو سؤال می‌کنند چه چیزهایی برای آنها
حلال شده است؟ بگو: آنچه پاکیزه است، برای شما حلال گردیده (و نیز صید) حیوانات شکاری و سگهای آموخته (و تربیت یافته) که از آنچه خداوند به شما تعلیم داده به آنها یاد داده‌اید، (بر شما حلال است) پس، از آنچه این حیوانات برای شما (صید می‌کنند و) نگاه می‌دارند، بخورید و نام خدا را (به هنگام فرستادن
حیوان برای
شکار،) بر آن ببرید و از (
معصیت) خدا بپرهیزید که خداوند
سریع الحساب است!»
«الیوم احل لکم الطیبـت وطعام الذین اوتوا الکتـب حل لکم وطعامکم حل لهم والمحصنـت من المؤمنـت والمحصنـت من الذین اوتوا الکتـب من قبلکم اذا ءاتیتموهن اجورهن محصنین غیر مسـفحین ولا متخذی اخدان..؛
امروز چیزهای پاکیزه برای شما حلال شده و (همچنین)
طعام اهل کتاب، برای شما حلال است و طعام شما برای آنها حلال و (نیز) آنان پاکدامن از
مسلمانان، و آنان پاکدامن از اهل کتاب، حلالند هنگامی که مهر آنها را بپردازید و پاکدامن باشید نه
زناکار، و نه دوست پنهانی و نامشروع گیرید. و کسی که انکار کند آنچه را باید به آن ایمان بیاورد، اعمال او تباه می‌گردد و در سرای دیگر، از زیانکاران خواهد بود.»
«ولو انهم اقاموا التورة والانجیل وما انزل الیهم من ربهم لاکلوا من فوقهم ومن تحت ارجلهم منهم..؛
و اگر آنان،
تورات و
انجیل و آنچه را از سوی پروردگارشان بر آنها نازل شده (
قرآن) برپا دارند، از
آسمان و
زمین، روزی خواهند خورد جمعی از آنها، معتدل و میانه رو هستند، ولی بیشترشان اعمال بدی انجام می‌دهند.»
«واذکروا اذ انتم قلیل مستضعفون فی الارض تخافون ان یتخطفکم الناس فـاوکم وایدکم بنصره و رزقکم من الطیبـت لعلکم تشکرون؛
و به خاطر بیاورید هنگامی را که شما در روی زمین، گروهی کوچک و اندک و زبون بودید آن چنان که می‌ترسیدید مردم شما را بربایند! ولی او شما را پناه داد و با یاری خود تقویت کرد و از روزیهای پاکیزه بهره‌مند ساخت شاید شکر نعمتش را بجا آورید.»
«وجعلنا ابن مریم وامه ءایة وءاوینـهما الی ربوة ذات قرار ومعین؛
و ما
فرزند مریم (
عیسی (علیه السلام)) و مادرش را آیت و نشانه‌ای قرار دادیم و آنها را در سرزمین مرتفعی که دارای
امنیت و
آب جاری بود جای دادیم.»
«یـایها الرسل کلوا من الطیبـت واعملوا صــلحـا انی بما تعملون علیم؛
ای
پیامبران! از غذاهای پاکیزه بخورید، و
عمل صالح انجام دهید، که من به آنچه انجام می‌دهید آگاهم.»
«یـایها النبی لم تحرم ما احل الله لک تبتغی مرضات ازوجک والله غفور رحیم؛
ای پیامبر! چرا چیزی را که خدا بر تو
حلال کرده بخاطر جلب رضایت همسرانت بر خود حرام می‌کنی؟! و خداوند آمرزنده و
رحیم است.»
«و الو استقـموا علی الطریقة لاسقینـهم ماء غدقـا؛
و اینکه اگر آنها (
جن و
انس) در راه (ایمان)
استقامت ورزند، با آب فراوان سیرابشان می‌کنیم.»
«ومنهم من یقول ربنا ءاتنا فی الدنیا حسنة وفی الاخرة حسنة وقنا عذاب النار• اولـئک لهم نصیب مما کسبوا والله سریع الحساب؛
و بعضی می‌گویند: پروردگارا! به ما در دنیا (نیکی) عطا کن! و در
آخرت نیز (نیکی) مرحمت فرما! و ما را از عذاب آتش نگاه دار! • آنها از کار (و دعای) خود، نصیب و بهره‌ای دارند و خداوند، سریع الحساب است.»
«واکتب لنا فی هـذه الدنیا حسنة وفی الاخرة انا هدنا الیک قال عذابی اصیب به من اشاء ورحمتی وسعت کل شیء فساکتبها للذین یتقون ویؤتون الزکوة والذین هم بـایـتنا یؤمنون؛
و برای ما، در این دنیا و سرای دیگر، نیکی مقرر فرما چه اینکه ما به سوی تو بازگشت کرده‌ایم! (خداوند در برابر این تقاضا، به موسی) گفت: مجازاتم را به هر کس بخواهم می‌رسانم و رحمتم همه چیز را فراگرفته و آن را برای آنها که
تقوا پیشه کنند، و
زکات را بپردازند، و آنها که به آیات ما ایمان می‌آورند، مقرر خواهم داشت.»
«یـایها الذین ءامنوا لا تحرموا طیبـت ما احل الله لکم..؛
ای کسانی که ایمان آورده‌اید! چیزهای پاکیزه را که خداوند برای شما حلال کرده است،
حرام نکنید! و از حد، تجاوز ننمایید! زیرا خداوند متجاوزان را
دوست نمی‌دارد.»
«قل من حرم زینة الله التی اخرج لعباده والطیبـت من الرزق قل هی للذین ءامنوا فی الحیوة الدنیا خالصة یوم القیـمة کذلک نفصل الایـت لقوم یعلمون؛
بگو: چه کسی زینت‌های الهی را که برای
بندگان خود آفریده، و روزیهای پاکیزه را حرام کرده است؟! بگو: اینها در زندگی دنیا، برای کسانی است که ایمان آورده‌اند (اگر چه دیگران نیز با آنها مشارکت دارند ولی) در
قیامت، خالص (برای
مؤمنان) خواهد بود. این گونه آیات (خود) را برای کسانی که آگاهند، شرح می‌دهیم.»
«کلوا من طیبـت ما رزقنـکم ولا تطغوا فیه فیحل علیکم غضبی ومن یحلل علیه غضبی فقد هوی؛
بخورید از روزیهای پاکیزه‌ای که به شما داده‌ایم و در آن طغیان نکنید، که
غضب من بر شما وارد شود و هر کس غضبم بر او وارد شود، سقوب می‌کند.»
«ولو ان اهل القری ءامنوا واتقوا لفتحنا علیهم برکـت من السماء والارض..؛
و اگر اهل شهرها و آبادیها، ایمان می‌آوردند و تقوا پیشه می‌کردند، برکات آسمان و زمین را بر آنها می‌گشودیم ولی (آنها حق را)
تکذیب کردند ما هم آنان را به کیفر اعمالشان
مجازات کردیم.»
"برکات" به معنای هر چیز کثیری از قبیل امنیت،
آسایش، سلامتی،
مال و
اولاد است که غالبا انسان به فقد آنها مورد آزمایش قرار می‌گیرد.
در جمله "لفتحنا علیهم برکات من السماء و الارض"
استعاره به کنایه به کار رفته، برای اینکه برکات را به مجرایی تشبیه کرده که نعمتهای الهی از آن مجرا بر آدمیان جریان می‌یابد،
باران و
برف هر کدام در موقع مناسب و به مقدار نافع می‌بارد،
هوا در موقعش گرم و در موقعش سرد شده، و در نتیجه غلات و میوه‌ها فراوان می‌شود، البته این در موقعی است که مردم به خدای خود ایمان آورده و تقوا پیشه کنند و گر نه این مجرا بسته شده و جریانش قطع می‌گردد.
جمله "و لو ان اهل القری آمنوا و اتقوا... " دلالت دارد بر اینکه افتتاح ابواب برکت‌ها مسبب از ایمان و تقوای جمعیت‌ها است، نه ایمان یک نفر و دو نفر از آنها، چون
کفر و
فسق جمعیت، با ایمان و تقوای چند نفر، باز کار خود را می‌کند.
«والله جعل لکم من انفسکم ازوجـا وجعل لکم من ازوجکم بنین وحفدة ورزقکم من الطیبـت افبالبـطـل یؤمنون وبنعمت الله هم یکفرون؛
خداوند برای شما از جنس خودتان همسرانی قرار داد و از همسرانتان برای شما فرزندان و نوه‌هایی به وجود آورد و از پاکیزه‌ها به شما روزی داد آیا به باطل ایمان می‌آورند، و
نعمت خدا را انکار می‌کنند؟»
رفاه در کنار ایمان و
عمل صالح مطلوب است.
«وقالوا نحن اکثر امولا واولـدا وما نحن بمعذبین• وما امولکم ولا اولـدکم بالتی تقربکم عندنا زلفی الا من ءامن وعمل صــلحـا فاولـئک لهم جزاء الضعف بما عملوا وهم فی الغرفـت ءامنون؛
و گفتند: اموال و اولاد ما (از همه) بیشتر است (و این نشانه علاقه خدا به ماست!) و ما هرگز مجازات نخواهیم شد! • ..... • اموال و فرزندانتان هرگز شما را نزد ما مقرب نمی‌سازد، جز کسانی که ایمان بیاورند و عمل صالحی انجام دهند که برای آنان
پاداش مضاعف در برابر کارهایی است که انجام داده‌اند و آنها در غرفه‌های (بهشتی) در (نهایت) امنیت خواهند بود!»
"الا من آمن و عمل صالحا"- مگر آن کس که ایمان آورد، و با مال و فرزندان خود عمل صالح کند، مال خود را در راه خدا
انفاق نموده، و با آن ایمان و عمل صالح را تزویج و
تبلیغ کرده، در سایرین نیز منتشر سازد، و اولاد خود را با تربیت دینی بار آورد، چنین افرادی پاداش دو چندان خواهند داشت.
رفاه و بهره‌مندی از امکانات دنیایی، در کنار آخرت طلبی مطلوب است.
«فاذا قضیتم منـسککم فاذکروا الله کذکرکم ءاباءکم او اشد ذکرا فمن الناس من یقول ربنا ءاتنا فی الدنیا وما له فی الاخرة من خلـق؛
و هنگامی که مناسک (حج) خود را انجام دادید، خدا را یاد کنید، همانند یادآوری از پدرانتان (آن گونه که رسم آن
زمان بود) بلکه از آن هم بیشتر! (در این مراسم، مردم دو گروهند:) بعضی از مردم می‌گویند: خداوندا! به ما در دنیا، (نیکی) عطا کن! ولی در آخرت، بهره‌ای ندارند.»
«ومنهم من یقول ربنا ءاتنا فی الدنیا حسنة وفی الاخرة حسنة وقنا عذاب النار• اولـئک لهم نصیب مما کسبوا والله سریع الحساب؛
و بعضی می‌گویند: پروردگارا! به ما در دنیا (نیکی) عطا کن! و در آخرت نیز (نیکی) مرحمت فرما! و ما را از
عذاب آتش نگاه دار! • آنها از کار (و دعای) خود، نصیب و بهره‌ای دارند و خداوند، سریع الحساب است.»
«واکتب لنا فی هـذه الدنیا حسنة وفی الاخرة انا هدنا الیک..؛
و برای ما، در این دنیا و سرای دیگر، نیکی مقرر فرما چه اینکه ما به سوی تو بازگشت کرده‌ایم! (خداوند در برابر این تقاضا، به
موسی (علیه السلام)) گفت: مجازاتم را به هر کس بخواهم می‌رسانم و رحمتم همه چیز را فراگرفته و آن را برای آنها که تقوا پیشه کنند، و زکات را بپردازند، و آنها که به
آیات ما ایمان می‌آورند، مقرر خواهم داشت.»
"حسنة" به معنی هر گونه نیکی و زیبایی و خوبی است، بنابراین همه نعمتها و همچنین توفیق عمل صالح و آمرزش و
بهشت و هر گونه
سعادت را شامل می‌شود، و دلیلی ندارد- همانند بعضی از
مفسران- آن را مخصوص به یک قسمت از این مواهب بدانیم.
فرهنگ قرآن، مرکز فرهنگ و معارف قرآن، برگرفته از مقاله «حکم رفاه».
