حمل ثانوی با واسطه
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
حمل ثانوی با واسطه یکی از
اصطلاحات به‌کار رفته در
علم منطق بوده و به معنای
حمل چیزی برموضوع با واسطه امری اعم است.
حمل به لحاظ واسطه داشتن و عدم آن به
حمل اولی (بی‌واسطه) و
حمل ثانوی (با واسطه) تقسیم می‌شود.
حمل اولی (بی‌واسطه) حملی است که بدون واسطه چیزی و به طور مستقیم بر موضوع حمل شود؛ مانند: حمل حیوان یا ناطق و یا ضاحک بر انسان. حیوان و ناطق و ضاحک را در این نوع حمل، «محمول اوّلی» گویند.
حمل ثانوی (با واسطه) حملی است که چیزی به واسطه محمول دیگر بر موضوع حمل شود؛ مانند: «انسان جسم است» که جسم، اول بر حیوان حمل می‌شود و سپس به واسطه حیوان بر انسان حمل می‌شود.
در بسیاری از موارد در یک گزاره حملی برای نسبت‌دادن و حمل کردن یک محمول بر یک موضوع، ابتدا لازم است آن محمول بر موضوع اعم از موضوع گزاره حمل شود تا صلاحیت پیدا کند که بر موضوع گزاره نیز حمل شود؛
مثلاً دو گزاره زیر را در نظر می‌گیریم:
۱. مجموع زوایای داخلی هر مثلث مختلف الاضلاع با دو قائمه مساوی است.
۲. مجموع زوایای داخلی هر مثلث متساوی الساقین با دو قائمه مساوی است.
در این دو گزاره، حمل «تساوی زوایای داخلی مثلث با دو قائمه» بر «مثلث مختلف الاضلاع» و بر «مثلث متساوی الساقین» از آن جهت مقدور شده است که آن محمول بر موضوعی اعم، یعنی بر مطلق مثلث، قابل حمل است، از این‌رو می‌گویند حمل در گزاره‌های اول و دوم، حمل اوّلی نیست، بلکه حمل ثانوی است؛ یعنی به وسط و واسطه نیاز دارد.
در تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است:
• ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، الشفا (منطق).
•
قوام صفری، مهدی، ترجمه برهان شفا. •
قوام صفری، مهدی، ترجمه برهان شفا. •
خواجه نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، اساس الاقتباس.
پایگاه مدیریت اطلاعات علوم اسلامی، برگرفته از مقاله «حمل ثانوی با واسطه»، تاریخ بازیابی۱۳۹۵/۱۲/۲۰.
