• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

حدّ وسط

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



حد وسط یکی از اصطلاحات به‌کار رفته در علم منطق بوده و به معنای حد مشترک میان مقدمات قیاس است.
[۲] ابوحامد غزالی، محمد بن محمد، معیار العلم في فن المنطق، ص۱۱۰.




حد وسط یکی از حدود قیاس و آن عبارت است از: حد مشترک میان مقدمات قیاس که در هر دو مقدمه تکرار می‌شود و دو حد دیگر قیاس (حد اصغر و حد اکبر) را در نتیجه به هم پیوند می‌دهد و خود حذف می‌شود؛
[۵] ابوالحسن سالاری، بهمنیار بن مرزبان، التحصیل، ص۱۱۲.
[۷] ابوالبركات ابن‌ملكا، هبه‌الله بن علي، الکتاب المعتبر فی الحکمة، ص۱۲۳.
[۸] گرامی، محمدعلی، منطق مقارن، ص۱۴۸.
بدین‌سان، «حد وسط» یا «حد میانگین» و یا «حدّ متکرر» حدی است که باعث انتساب اکبر به اصغر به نحو ایجابی یا به نحو سلبی می‌شود که در حالت ایجابی به آن «جامع»، و در حالت سلبی به آن «قاطع» می‌گویند.
[۹] قطب‌الدین رازی، محمد بن‌ محمد، تحریر القواعد المنطقیه فی شرح رسالة الشمسیه، ص۱۴۱.
[۱۰] تفتازانی، عبدالله بن شهاب‌الدين، الحاشیة علی تهذیب المنطق، ص۱۱۲.
[۱۲] ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، الشفا (منطق)، ج۲، ص۴۸۲.
[۱۳] شهاب‌الدین سهروردی، یحیی بن حبش، منطق التلویحات، ص۴۷.
حد وسط «جامع» در قیاسی است که همه مقدمات آن موجبه باشد؛ مانند: «انسان خندان است و هر خندانی حیوان است؛ پس انسان حیوان است». اطلاق «قاطع» به حد وسط، هنگامی است که هر دو مقدمه یا یکی از آن دو سالبه باشد؛ مانند: کل انسان حیوان و لا شیء من الحیوان بحجر؛ نتیجه می‌دهد: لا شی من الانسان بحجر.
[۱۴] فرصت شیرازی، میرزا محمد، اشکال ‌المیزان، ص۱۱۰.
[۱۵] ابوالحسن سالاری، بهمنیار بن مرزبان، التحصیل، ص۱۰۷.
[۱۶] تفتازانی، عبدالله بن شهاب‌الدين، الحاشیة علی تهذیب المنطق، ص۸۸.
[۱۷] ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، الشفا (منطق)، ج۲، ص۴۵۰.
[۱۸] جرجانی، میر سید شریف، الکبری فی المنطق، ص۱۸۱.
[۱۹] شیرازی، قطب‌الدین، درة التاج (منطق)، ص۱۲۴.
[۲۰] خوانساری، محمد، منطق صوری، ص۱۴۷.
[۲۱] مجتهد خراسانی (شهابی)، محمود، رهبر خرد، ص۲۸۱.



در تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است:

• ابوالحسن سالاری، بهمنیار بن مرزبان، التحصیل.
• فرصت شیرازی، میرزا محمد، اشکال‌ المیزان.
• خوانساری، محمد، منطق صوری.
• شیرازی، قطب‌الدین، درة التاج (منطق).
• ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، الشفا (منطق).
• جرجانی، میر سید شریف، الکبری فی المنطق.
• ابوالبركات ابن‌ملكا، هبه‌الله بن علي، الکتاب المعتبر فی الحکمة.
مظفر، محمدرضا، المنطق.    
• گرامی، محمدعلی، منطق مقارن.
• مجتهد خراسانی (شهابی)، محمود، رهبر خرد.
• ابوحامد غزالی، محمد بن محمد، معيار العلم في فن المنطق.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، النجاة.    
• شهاب‌الدین سهروردی، یحیی بن حبش، منطق التلویحات.
• قطب‌الدین رازی، محمد بن‌ محمد، تحریر القواعد المنطقیه فی شرح رسالة الشمسیه.
• تفتازانی، عبدالله بن شهاب‌الدين، الحاشیة علی تهذیب المنطق.
خواجه نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، شرح الاشارات و التنبیهات.    
حلی، حسن بن یوسف، الجوهر النضید.    
خواجه نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، اساس الاقتباس.    
مشکوةالدینی، عبدالمحسن، منطق نوین مشتمل بر اللمعات المشرقیه فی الفنون المنطقیه.    


۱. خواجه نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، شرح الاشارات و التنبیهات، ج۱، ص۲۳۶.    
۲. ابوحامد غزالی، محمد بن محمد، معیار العلم في فن المنطق، ص۱۱۰.
۳. مظفر، محمدرضا، المنطق، ص۲۴۲.    
۴. ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، النجاة، ص۵۳.    
۵. ابوالحسن سالاری، بهمنیار بن مرزبان، التحصیل، ص۱۱۲.
۶. خواجه نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، اساس الاقتباس، ص۱۹۱.    
۷. ابوالبركات ابن‌ملكا، هبه‌الله بن علي، الکتاب المعتبر فی الحکمة، ص۱۲۳.
۸. گرامی، محمدعلی، منطق مقارن، ص۱۴۸.
۹. قطب‌الدین رازی، محمد بن‌ محمد، تحریر القواعد المنطقیه فی شرح رسالة الشمسیه، ص۱۴۱.
۱۰. تفتازانی، عبدالله بن شهاب‌الدين، الحاشیة علی تهذیب المنطق، ص۱۱۲.
۱۱. علامه حلی، حسن بن یوسف، الجوهر النضید، ص۱۰۱.    
۱۲. ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، الشفا (منطق)، ج۲، ص۴۸۲.
۱۳. شهاب‌الدین سهروردی، یحیی بن حبش، منطق التلویحات، ص۴۷.
۱۴. فرصت شیرازی، میرزا محمد، اشکال ‌المیزان، ص۱۱۰.
۱۵. ابوالحسن سالاری، بهمنیار بن مرزبان، التحصیل، ص۱۰۷.
۱۶. تفتازانی، عبدالله بن شهاب‌الدين، الحاشیة علی تهذیب المنطق، ص۸۸.
۱۷. ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، الشفا (منطق)، ج۲، ص۴۵۰.
۱۸. جرجانی، میر سید شریف، الکبری فی المنطق، ص۱۸۱.
۱۹. شیرازی، قطب‌الدین، درة التاج (منطق)، ص۱۲۴.
۲۰. خوانساری، محمد، منطق صوری، ص۱۴۷.
۲۱. مجتهد خراسانی (شهابی)، محمود، رهبر خرد، ص۲۸۱.
۲۲. مشکوةالدینی، عبدالمحسن، منطق نوین مشتمل بر اللمعات المشرقیه فی الفنون المنطقیه، ص۴۰۶.    



پایگاه مدیریت اطلاعات علوم اسلامی، برگرفته از مقاله «حد وسط»، تاریخ بازیابی۱۳۹۵/۱۲/۱۸.    
خوانساری، محمد، فرهنگ اصطلاحات منطقی به انضمام واژه نامه فرانسه و انگلیسی، ص۳۵.    


رده‌های این صفحه : اصطلاحات منطقی | قیاس اقترانی




جعبه ابزار