• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

جزئیت قضیه

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



جزئیت قضیه یکی از اصطلاحات به‌کار رفته در علم منطق بوده و به معنای حالت حاصل از تعلق حکم به بعض افراد موضوع یا حالت حاصل از عدم دوام حکم به اتصال یا انفصال تالی و مقدم است.



با توجه به آنکه ملاک جزئیت در قضیه حملیه با ملاک آن در قضیه شرطیه تفاوت دارد به هر یک جداگانه پرداخته می‌شود:

۱.۱ - جزئیت قضیه حملیه

ملاک جزئیت یا کلیت در قضیه حملیه، کمیت موضوع حکم است؛ یعنی هرگاه بر تمام افرادِ موضوع حکم شده باشد، کلیه است؛ مانند: «همه انسان‌ها تفکر می‌کنند» و اگر بر بعضی از افرادِ موضوع حکم شده باشد، جزئیه است؛ مانند: بعضی از انسان‌ها عالم‌اند.

۱.۲ - جزئیت قضیه شرطیه

ملاک کلیت یا جزئیت در قضیه شرطیه، دوام یا عدم دوام حکم به اتصال یا انفصال تالی و مقدم است؛ مانند: «هرگاه خورشید طلوع کند، روز است» که حکم به اتصال تالی و مقدم در همه زمان‌ها شده است و: «همواره عدد یا زوج است یا فرد» که حکم به انفصال تالی و مقدم در همه زمان‌ها شده است و مانند: «بعضی اوقات اگر سیل ببارد، سیل جاری می‌شود» که حکم به اتصال و ارتباط در بعضی زمان‌هاست یا: «گاهی چنین است که انسان یا به پشت خوابیده یا نشسته است» که حکم به انفصال مقدم و تالی دائمی نیست.
[۵] خوانساری، محمد، منطق صوری، ص۷۷.
[۶] قطب‌الدین رازی، محمد بن‌ محمد، تحریر القواعد المنطقیه فی شرح رسالة الشمسیه، ص۱۱۵.



در تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است:

• خوانساری، محمد، منطق صوری.
مظفر، محمدرضا، المنطق.    
حلی، حسن بن یوسف، الجوهر النضید.    
• قطب‌الدین رازی، محمد بن‌ محمد، تحریر القواعد المنطقیه فی شرح رسالة الشمسیه.
مشکوةالدینی، عبدالمحسن، منطق نوین مشتمل بر اللمعات المشرقیه فی الفنون المنطقیه.    


۱. مظفر، محمدرضا، المنطق، ص۱۵۷.    
۲. مشکوةالدینی، عبدالمحسن، منطق نوین مشتمل بر اللمعات المشرقیه فی الفنون المنطقیه، ص۲۹۳.    
۳. علامه حلی، حسن بن یوسف، الجوهر النضید، ص۵۷.    
۴. مظفر، محمدرضا، المنطق، ص۱۶۲.    
۵. خوانساری، محمد، منطق صوری، ص۷۷.
۶. قطب‌الدین رازی، محمد بن‌ محمد، تحریر القواعد المنطقیه فی شرح رسالة الشمسیه، ص۱۱۵.



پایگاه مدیریت اطلاعات علوم اسلامی، برگرفته از مقاله «جزئیت قضیه»، تاریخ بازیابی۱۳۹۵/۱۲/۱۴.    



جعبه ابزار