ثابت بن رفاعه
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
ثابت بن رفاعه یکی از
انصار بود که در
کودکی یتیم شده بود و عمویش از او نگهداری می کرد.
از زندگی ثابت بن رفاعه
انصاری اطلاعی در دست نیست، جز این‌که در کودکی یتیم شد و عمویش از او نگهداری می‌کرد و اموالی را که ثابت از پدرش به
ارث برده بود در اختیار عمویش قرار داشت.
بر اساس
روایت قتاده، روزی عموی ثابت از
پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم پرسید که چه میزان از
اموال ثابت بر من
حلال است که
آیه ۶
نساء :«وابتَلوا الیَتمی حَتّی اِذا بَلَغوا النِّکاحَ فَاِن ءانَستُم مِنهُم رُشدًا فَادفَعوا اِلَیهِم اَمولَهُم ولا تَأکُلوها اِسرافًا وبِدارًا اَن یَکبَروا و مَن کانَ غَنِیًّا فَلیَستَعفِف و مَن کانَ فَقِیرًا فَلیَأکُل بِالمَعروفِ فَاِذا دَفَعتُم اِلَیهِم اَمولَهُم فَاَشهِدوا عَلَیهِم وکَفی بِاللّهِ حَسیبا» در پاسخ او
نازل شد و
حقوق متولیان
ایتام را این گونه طرح کرد که چنانچه متولیان فقیرند به اندازه نیاز از آن
اموال استفاده کنند و چنانچه
فقیر نیستند از گرفتن
اجرت سرپرستی خودداری کنند.
زمانی که
خداوند در
آیه ۱۰
سوره نساء مسلمانان را از بهره گیری ظالمانه از
اموال یتیمان منع کرد و این گونه افراد را به
آتش جهنم تهدید کرد بسیاری از سرپرستان ایتام، زندگی یتیمان تحت سرپرستی خود را از زندگی خود جدا کردند. این امر سبب شد که هم سرپرستان و هم ایتام دچار سختی شوند، از این رو ثابت بن رفاعه نزد
پیامبر آمد و در این خصوص از آن حضرت کمک خواست. به نقل
مقاتل، آیه ۲۲۰ بقره
در این باره نازل شد:
«ویَسٔلونَکَ عَنِ الیَتمی قُل اِصلاحٌ لَهُم خَیرٌ واِن تُخالِطوهُم فَاِخونُکُم واللّهُ یَعلَمُ المُفسِدَ مِنَ المُصلِحِ ولَو شاءَ اللّهُ لاََعنَتَکُم اِنَّ اللّهَ عَزیزٌ حَکیم؛ و از تو درباره یتیمان می‌پرسند. بگو:اصلاح کار آنان بهتر است و اگر زندگی خود را با زندگی آنان بیامیزید (مانعی ندارد). آن‌ها
برادر (دینی) شما هستند. خداوند
مفسدان را از
مصلحان باز می‌شناسد و اگر خدا بخواهد شما را به زحمت می‌اندازد زیرا او
توانا و
حکیم است».
اسباب النزول، الواحدی (م. ۴۶۸ ق.)، به کوشش ایمن صالح، قاهرة، دارالحدیث؛ اسد الغابه، ابن اثیر علی بن محمد الجزری (م. ۶۳۰ ق.)، به کوشش علی محمد، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۱۵ ق؛ الاصابه، ابن حجر العسقلانی (م. ۸۵۲ ق.)، به کوشش علی محمد و دیگران، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۱۵ ق؛ البحر المحیط، ابوحیان الاندلسی (م. ۷۵۴ ق.)، به کوشش عادل احمد و دیگران، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۲۲ ق؛ تفسیر مقاتل بن سلیمان، مقاتل بن سلیمان، (م. ۱۵۰ ق.)، به کوشش احمد فرید، دار الکتب العلمیة، ۱۴۲۴ ق؛ جامع البیان، الطبری (م. ۳۱۰ ق.)، به کوشش صدقی جمیل، بیروت، دار الفکر، ۱۴۱۵ ق؛ زادالمسیر، ابن الجوزی (م. ۵۹۷ ق.)، بیروت، المکتب الاسلامی، ۱۴۰۷ ق؛ کنزالعمال، المتقی الهندی (م. ۹۷۵ ق.)، به کوشش صفوة السقاء، بیروت، الرسالة، ۱۴۱۳ ق؛ معالم التنزیل، البغوی (م. ۵۱۰ ق.)، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۱۴ ق.
دائرة المعارف قرآن کریم، برگرفته از مقاله ثابت بن رفاعه.
