• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

عمد (مفردات‌نهج‌البلاغه)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف





عَمْد (به فتح عین) و تَعَمّد (به فتح تاء و عین ) از واژگان نهج البلاغه به معنای قصد است. این واژه دارای مشتقاتی است که در نهج البلاغه به‌کار رفته است، مانند: عِماد (به کسر عین) به معنای ستون و نیز بناهای بلند. حضرت علی (علیه‌السلام) درباره مغیرة بن شعبه و توصیف منافقان و... از این واژه استفاده نموده است.



عَمْد و تَعَمّد به معنای قصد آمده است. «عَمد الشِی‌ءِ و اِلی الشِی‌ءِ: قَصد» همچنین است تَعَمّد. «عِماد» ستون و نیز بناهای بلند. جمع آن در صورت اوّل (ستون) «عمد» (بر وزن شرف و عنق) است.


امام (صلوات‌الله‌علیه) درباره مغیرة بن شعبه به عمّار یاسر فرموده است: «دَعْهُ يَا عَمَّارُ، فَإِنَّهُ لَمْ يَأْخُذْ مِنَ الدِّينِ إِلاَّ مَا قَارَبَتْهُ الدُّنْيَا، وَعَلَى عَمد لَبَّسَ عَلَى نَفْسِهِ» «یا عمّار از او دست بردار، او از دین قبول نکرده مگر آنچه را که به دنیا نزدیکش کند و از روی عمد کار را بر خود مشتبه کرده است.» (شرح‌های حکمت: )
در وصف منافقان فرموده است: «وَيَعْمِدُونَكُمْ بِكُلِّ عِمَاد، وَيَرْصُدُونَكُمْ بِكُلِّ مِرْصَاد» یعنی: بر پا می‌دارند شما با هر ستونی و مراقب شما می‌شوند در هر حیله‌ای می‌خواهند شما را موافق خود کنند. و در هر کمین، می‌خواهند شما را منحرف سازند. (شرح‌های خطبه: )
از رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌و‌سلم) نقل کرده که فرمود: «مَنْ كَذَبَ عَلَيَّ مُتَعَمِّداً فَلْيَتَبَوَّأْ مَقْعَدَهُ مِنَ النَّارِ» «هر کس به عمد دروغی بر من نسبت دهد جای خود را در آتش آماده کند.» (شرح‌های خطبه: )
درباره توحید و عمل به سنّت فرموده است: «أَقِيمُوا هذَيْنِ الْعَمُودَينِ» (اين دو ستون دين را استوار برپا داريد!) (شرح‌های نامه: ) منظور توحید و عمل به سنّت است.
در توبیخ یارانش فرموده است: «كَمْ أُدَارِيكُمْ كَمَا تُدَارَى الْبِكَارُ الْعَمِدَةُ، وَالثِّيَابُ الْمتَدَاعِيَةُ! كُلَّما حِيصَتْ مِنْ جَانِب تَهَتَّكَتْ مِنْ آخَرَ» (چه اندازه با شما مدارا كنم! همچون مدارا كردن با شتران نوبارى كه از سنگينى بار پشتشان مجروح گرديده ... و همانند جامه‌هاى كهنه و فرسوده‌اى كه هر گاه از جانبى آن را بدوزند از سوى ديگر پاره مى‌گردد.) (شرح‌های خطبه: ) «عمده» (به فتح اوّل و کسر دوّم) شتری است که جوف کوهانش فاسد و خالی شده ولی ظاهرش سالم است و قابل سوار شدن نیست معنای این جمله در «بکر» گذشت.


موارد زیادی از این ماده در نهج البلاغه آمده است.


۱. قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، ج۲، ص۷۴۸.    
۲. طریحی، فخر‌الدین، مجمع البحرین ت-الحسینی، ج۳، ص۱۰۸.    
۳. طریحی، فخر‌الدین، مجمع البحرین ت-الحسینی، ج۳، ص۱۰۶.    
۴. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۸۷۸، حکمت ۳۹۵.    
۵. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الاستقامة، ج۲، ص۲۵۰، حکمت ۴۰۵.    
۶. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۵۴۷، حکمت ۴۰۵.    
۷. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۸۳۷.    
۸. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۷۴۴.    
۹. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۷۴۵.    
۱۰. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۱۵، ص۲۹۴.    
۱۱. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ج۲۱، ص۴۸۶.    
۱۲. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۸، ص۲۰.    
۱۳. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۱، خطبه ۱۹۴.    
۱۴. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الاستقامة، ج۲، ص۱۹۱، خطبه ۱۸۹.    
۱۵. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۳۰۷، خطبه ۱۹۴.    
۱۶. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۴۷۷.    
۱۷. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۷۷۳.    
۱۸. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۷۷۷.    
۱۹. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۷، ص۶۰۷.    
۲۰. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ج۱۲، ص۱۷۷.    
۲۱. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱۰، ص۱۶۳.    
۲۲. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۵۱۵، خطبه ۲۱۰.    
۲۳. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الاستقامة، ج۲، ص۲۱۴، خطبه ۲۰۵.    
۲۴. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۳۲۵، خطبه۲۱۰.    
۲۵. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۵۰۷.    
۲۶. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۳۷.    
۲۷. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۳۹.    
۲۸. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۸، ص۱۴۳.    
۲۹. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ج۱۴، ص۵۹.    
۳۰. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱۱، ص۴۰.    
۳۱. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص، نامه ۲۳.    
۳۲. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الاستقامة، ج۳، ص۲۴، نامه ۲۳.    
۳۳. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۳۷۸، نامه ۲۲.    
۳۴. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۵۹۱.    
۳۵. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۶۹۵.    
۳۶. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۶۹۷.    
۳۷. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۹، ص۲۷۲.    
۳۸. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ج۹، ص۱۲۱.    
۳۹. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱۵، ص۱۴۴.    
۴۰. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۱۲۸، خطبه ۶۸.    
۴۱. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الاستقامة، ج۲، ص۱۱۳، خطبه ۶۷.    
۴۲. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۹۸، خطبه ۶۹.    
۴۳. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۱۳۱.    
۴۴. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۴۰۶.    
۴۵. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۴۰۷.    
۴۶. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۳، ص۱۳۶.    
۴۷. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ج۵، ص۱۲۲.    
۴۸. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۶، ص۱۰۳.    



قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «عمد»، ج۲، ص۷۴۸.    






جعبه ابزار