• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

تعارض اصل عملی و دلیل اجتهادی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



تعارض اصل عملی و دلیل اجتهادی، تنافی میان مدلول اصل عملی و دلیل اجتهادی را می‌گویند.



تعارض اصل عملی و دلیل اجتهادی، به معنای تنافی میان مدلول آن دو است، مانند: تعارض میان مدلول « اصل برائت شرعی » با مدلول « خبر واحد ثقه ».


چنان که طبق خبر واحد ثقه ، غسل ارتماسی بر روزه دار حرام می‌شود و از طرفی، چون حکم تکلیفی این مورد به طور قطع معلوم نیست، اصل برائت شرعی «رفع ما لا یعلمون» آن را شامل می‌شود و حرمت را بر می‌دارد. از این رو، اصل برائت شرعی و خبر واحد ثقه، تعارض می‌کنند، زیرا یکی غسل ارتماسی را برای روزه دار حرام می‌داند و دیگری آن را حرام نمی‌داند.
در تعارض اصول عملی و ادله اجتهادی، به عقیده مشهور ، ادله اجتهادی از باب حکومت ، بر اصول عملی مقدم است، زیرا با دست یابی به حکم مسئله از راه خبر ثقه و دلیل اجتهادی، شک و جهل مکلف در حکم واقعی ، که موضوع برای اصل برائت شرعی است، به گونه‌ای وجدانی و تکوینی از بین نمی‌رود، بلکه تنها به لسان تعبد و تشریع از بین می‌رود، بر این اساس، مورد شمول، حکومت است نه ورود .


در نظر مشهور اصولی‌ها ، هیچ گاه میان ادله اجتهادی و ادله فقاهتی تعارض و تنافی محقق نمی‌شود، چون تعارض و تنافی دو دلیل در جایی است که میان آنها تکاذب باشد و این تکاذب هم در جایی رخ می‌دهد که دو دلیل معارض، در عرض یک دیگر باشند نه در طول هم.


مرحوم « شیخ انصاری » در کتاب « فرائد الاصول » دلیل اجتهادی ( امارة ) را بر اصل عقلی وارد می‌داند، زیرا آن دلیل، موضوع اصل را که عدم بیان می‌باشد، به صورت تکوینی و وجدانی از بین می‌برد.
[۱] علم اصول الفقه فی ثوبه الجدید، مغنیه، محمد جواد، ص۴۳۰.
[۳] الحلقة الثالثة فی اسلوبها الثانی، ایروانی، باقر، ج۴، ص۳۶۷.
[۴] ادوار اجتهاد، جناتی، محمد ابراهیم، ص۳۸۵.



۱. علم اصول الفقه فی ثوبه الجدید، مغنیه، محمد جواد، ص۴۳۰.
۲. ایروانی، باقر، الحلقة الثالثة فی اسلوبها الثانی، ج۴، ص۲۹۳.    
۳. الحلقة الثالثة فی اسلوبها الثانی، ایروانی، باقر، ج۴، ص۳۶۷.
۴. ادوار اجتهاد، جناتی، محمد ابراهیم، ص۳۸۵.
۵. بحوث فی علم الاصول، صدر، محمد باقر، ج۷، ص۲۴.    
۶. دروس فی علم الاصول، صدر، محمد باقر، ج۱، ص۱۵۱.    
۷. دروس فی علم الاصول، صدر، محمد باقر، ج۲، ص۵۴۲.    



فرهنگ‌نامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، ص۳۱۹، برگرفته از مقاله «تعارض اصل عملی و دلیل اجتهادی».    







جعبه ابزار