تحقیقی در تنجیس متنجس (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کتاب «تحقیقی در تنجیس متنجس» ترجمه رساله فقهی عالم
فقیه سید عبد الکریم موسوی از علمای
قرن ۱۲ و ۱۳ ق است که توسط جناب آقای حمید رسولیان انجام گرفته است.
دفاع از نظریه عدم
سرایت نجاست در
متنجس به اشیای دیگر هدف اصلی مؤلف است.
به روش اشکال و پاسخ و به صورت استدلالی ابتدا دلایل قائلان به سرایت نقد شده سپس با ذکر ادله مختلف روایی نظریه مقابل ثابت شده است.
۱. مشهور میان
فقیهان سرایت نجاست از متنجس به اشیای دیگر است لیکن برخی
اعتقاد به عدم سرایت دارند و بعضی دیگر انتقال و سرایت نجاست را تنها از
مایع متنجس می‌دانند. در این مقاله گزارشی اجمالی از رساله‌ها و تالیفات استدلالی فقها پیرامون مسئله تنجیس متنجس و روش و نظریه هر کدام از صاحبان رساله ارائه شده سپس از نظریات جناب سید عبد الکریم موسوی جزایری و زندگی و ترجمه رساله وی بحث شده است.
۲. در رساله البرهان المؤسس مرحوم آقای موسوی جزایری
روایات وارده پیرامون سرایت یا عدم سرایت نجاست از متنجس را آورده و به دقت مورد بررسی فقهی قرار داده و به این نتیجه رسیده که نجاست از متنجس به اشیای دیگر سرایت نمی‌کند وی در پاسخ به دلایل معتقدان به سرایت، تنها به روایات مورد استناد آنان جواب داده است در حالی که قائلان به سرایت علاوه بر
روایات به
شهرت و
اجماع هم تمسک کرده‌اند.
۳. مترجم با ارائه پاسخی از
فیض قمی استدلال به شهرت و اجماع را رد کرده سپس ترجمه رساله البرهان المؤسس آمده است.
۴. در ذکر دلایل معتقدان به سرایت نجاست از متنجس به روایت
بزنطی از
امام رضا علیه‌السلام و روایت
سماعه از
امام صادق علیه‌السلام استدلال شده است. این روایات دلالت بر دور ریختن
آب ظرفی دارند که
دست نجسی به آن برخورده است این به آن معناست که دست
متنجس سبب نجاست آب شده است.
۵. روایت دیگری از
ابو بصیر که امام صادق علیه‌السلام در باره شخص جنبی که انگشتش را در ظرف آب کرده همین مفهوم را تایید می‌کند. مؤلف در پاسخ می‌گوید که این روایات بر باقی بودن عین نجاست در دست حمل می‌شوند زیرا واژه
قذارت و نظافت اگر
حقیقت شرعیه در آنها منتفی باشد باید معنای عرفی و لغوی آنها را در نظر گرفت.از نظر
عرف و لغت، زمانی حکم به قذارت دست می‌شود که عین نجاست باقی باشد. نظافت و نزاهت نیز زمانی به کار می‌روند که عین نجاست از بین برود.
۶. در روایت دیگری هم
امام دستور به شستشوی ظرف آبی که موشی در آن مرده باشد می‌دهد و با این روایت
استدلال شده که این امر دلالت دارد بر اینکه آب متنجس سبب نجاست آن شده است. مؤلف، پاسخ می‌دهد که از ظاهر روایت فهمیده می‌شود که عین نجاست در آب وجود دارد.
۷. استدلال دیگر قائلان به سرایت در روایت
عمار از امام صادق علیه‌السلام است که فهمیده می‌شود
نماز بر
بوریا ، پیش از خشک شدن جایز نیست و مانع آن فقط سرایت نجاست از متنجس به بدن یا
لباس نمازگزار است. پاسخ مؤلف این است که این خبر ظهور در نقیض مدعا دارد زیرا اصحاب بر
وجوب طهارت محل
سجده اجماع دارند.
۸. وی ضمن تبیین این پاسخ اشکالات و استدلال‌های دیگر طرف داران سرایت را نقد کرده و پاسخ داده است. سپس به دفاع از نظریه عدم سرایت نجاست از متنجس به اشیای دیگر پرداخته و در این زمینه ابتدا به
اصالت طهارت استناد کرده است. وی معتقد است برای اثبات عدم سرایت نیازی به ارائه دلیل نیست زیرا دلیلی بر وجوب
تطهیر وجود ندارد و این اصل دلالت بر عدم وجوب می‌کند اما در
اخبار و روایات نویسنده به روایت
حکم بن حکیم صیرفی از امام صادق علیه‌السلام ، می‌پردازد. راوی می‌پرسد پس از
ادرار آب نمی‌ریزم و رطوبتی از بول به دستم می‌رسد و دستم را به دیوار یا خاک می‌مالم سپس عرق می‌کند و به بدن یا لباسم می‌کشم امام جواب می‌دهد اشکالی ندارد نویسنده، نحوه استدلال به این
روایت و اشکالات آن را پاسخ گفته و معتقد است علاوه بر این روایت، روایت
عیص بن قاسم ،
صفوان ،
سماعه موثقه اسامه روایتی حسن از اسامه کاملا بر مقصود یعنی عدم سرایت نجاست دلالت دارد و آن را ثابت می‌کند.
نرم افزار جامع فقه اهل البيت۲، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
