• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

تبسم (فقه)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



مقالات مرتبط: ضحک (مقالات مرتبط).

خنده‌ از حالات شخص است که در هنگام شادی بروز می‌کند. از احکام آن در بابهای طهارت، صلات، حج و کفارات سخن گفته‌اند.



خنده حالتی در چهره، ناشی از شادی، رضایت یا تمسخر است.


تبسم و لبخند مستحب است و در روایات آمده است: «خنده مؤمن تبسم است»؛چنان که لبخند زدن بر چهره مؤمنو هم سفراناستحباب دارد.
خندیدن با صدای بلند (قهقهه) کراهت دارد و مستحب است پس از آن به جهت کفاره بگوید: «أللَّهُمَّ لا تَمْقُتنی؛ خدایا بر من خشم مگیر».زیاد خندیدن و خنده بی جهتو نیز خندیدن در تشییع جنازهو گورستانمکروه است.
خنده صدا دار (قهقهه) در نماز از روی عمد موجب بطلان آن است؛ هرچند از روی اضطرار باشد. خنده از روی سهو موجب بطلان نماز نمی‌گردد؛چنان که تبسم نیز نماز را باطل نمی‌کند؛هرچند بنابر تصریح برخی، مکروه است.
برخی مطلق خنده- جز تبسم- در نماز را، هرچند بی صدا باشد، موجب بطلان آن دانسته‌اند. در مقابل، برخی، صرف با صدا بودن خنده- بدون قهقهه یا بلند بودن صدا- را موجب بطلان ندانسته‌اند. برخی نیز در عدم بطلان نماز به قهقهه سهوی اشکال کرده‌اند. برخی، قهقهه سهوی را در صورت محو صورت نماز با آن موجب بطلان نماز دانسته‌اند.
در بطلان نماز به قهقهه تقدیری (مالامال شدن شکم از خنده و بر افروخته گشتن چهره بدون اظهار صدای آن) اختلاف است.
قهقهه در نماز، وضو را باطل نمی‌کند؛ امّا وضو گرفتن پس از آن مستحب است.
از برخی قدما بطلان وضو به آن نقل شده است.
خنده کردن در طواف، موجب بطلان آن نمی‌گردد، لیکن مکروه است.

۲.۱ - دیدگاه امام خمینی

امام خمینی در تحریرالوسیله در بیان مبطلات نماز می‌نویسد: «خامسها: القهقهة ولو اضطراراً. نعم، لا باس بالسهویة، کما لا باس بالتبسّم ولو عمداً. والقهقهة: هی الضحک المشتمل علی الصوت و الترجیع، ویلحق بها حکماً علی الاحوط المشتمل علی الصوت، ولو اشتمل علیه او علی الترجیع ایضاً تقدیراً، کمن منع نفسه عنه، الّاانّه قد امتلا جوفه ضحکاً واحمرّ وجهه وارتعش - مثلًا - فلا یبطلها الّامع محو الصورة.» پنجم (از مبطلات نماز): قهقهه است، ولو اینکه اضطراری (بدون اختیار) باشد. البته قهقهه سهوی اشکالی ندارد، همچنان که تبسّم اگرچه عمدی باشد، بی‌اشکال است. و قهقهه عبارت از خنده‌ای است که دارای صدا و ترجیع (زیر و بم) باشد، و خنده‌ای که فقط مشتمل بر صدا باشد، بنابر احتیاط (واجب) از نظر حکم، ملحق به قهقهه می‌باشد، و اگر خنده به صورت فرض و تقدیر دارای صدا یا هم دارای صدا و هم دارای ترجیع بود (یعنی اگر از آن جلوگیری نکند این خصوصیات را خواهد داشت)، مثل کسی که نگذارد که خنده‌اش آشکار شود ولی درونش از خنده پر باشد و صورتش سرخ گردد و مثلًا بدنش به لرزه بیفتد، چنین خنده‌ای نماز را باطل نمی‌کند، مگر آن‌که طوری شود که صورت نماز از بین برود.

۲.۱.۱ - قهقهه در نماز میت

طهارت از حدث و خبث و سایر شرایط نمازی که دارای رکوع و سجود است، در نماز میّت شرط نیست. و (همچنین) ترک چیزهایی که مانع نماز می‌باشند در نماز میّت شرط نیست، مگر مثل قهقهه و سخن گفتن که احتیاط (واجب) در ترک آن‌ها است، بلکه احتیاط (مستحب) آن است که تمام شرایط نماز در نماز میّت مراعات شود.

۲.۱.۲ - خنده در طواف

در حال طواف تکلم کردن و خنده‌ نمودن و شعر خواندن به طواف ضرر نمی‌زند لکن کراهت دارد و مستحب است در حال طواف مشغول دعا و ذکر خدا و تلاوت قرآن باشد.


۱. وسائل الشیعة ج۱۲، ص۱۱۴-۱۱۵.    
۲. وسائل الشیعة ج۱۲، ص۱۲۰.    
۳. جواهر الکلام ج۱۸، ص۱۶۸.    
۴. وسائل الشیعة ج۱۲، ص۱۱۴-۱۱۵.    
۵. وسائل الشیعة ج۲۲، ص۴۰۳-۴۰۴.    
۶. جواهر الکلام ج۳۳، ص۱۹۳.    
۷. وسائل الشیعة ج۱۲، ص۱۱۵-۱۱۶.    
۸. جواهر الکلام ج۴، ص۲۷۰.    
۹. الحدائق الناضرة ج۴، ص۲۷۰.    
۱۰. ذکری الشیعة ج۲، ص۴۱.    
۱۱. جواهر الکلام ج۱۱، ص۵۲-۵۳.    
۱۲. الحدائق الناضرة ج۹، ص۳۸-۳۹.    
۱۳. جواهر الکلام ج۱۱، ص۵۴۰.    
۱۴. الروضة البهیة ج۱، ص۶۵۳.    
۱۵. ذکری الشیعة ج۴، ص۱۲.    
۱۶. العروة الوثقی ج۳، ص۲۸-۲۹.    
۱۷. جواهر الکلام ج۱، ص۲۲.    
۱۸. التنقیح (الطهارة) ج۳، ص۵۰۴.    
۱۹. التنقیح (الطهارة) ج۳، ص۵۰۶.    
۲۰. تحریر الوسیلة ج۱، ص۴۳۶.    
۲۱. موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریر الوسیلة، ج۱، ص۱۹۷، کتاب الصلاة، القول فی مبطلات الصلاة، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۳۴ ه. ق.    
۲۲. موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریر الوسیلة، ج۱، ص۸۷، کتاب الطهارة، القول فی شرائط صلاة المیت، مسالة۱، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۳۴ ه. ق.    
۲۳. موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریر الوسیلة، ج۱، ص۴۶۰، کتاب الحج، القول فی واجبات الطواف، مسالة۲۶، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۳۴ ه. ق.    



فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت، ج۳، ص۵۱۱.    
ساعدی، محمد، (مدرس حوزه و پژوهشگر)    ، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی    






جعبه ابزار