اهمال (منطق)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف

---

اهمال یکی از اصطلاحات به‌کار رفته در علم منطق بوده و به معنای عدم ذکر سور قضیه یا عدم تبیین کمیت افراد موضوع کلی است.

---

اهمال در مقابل تشخص و تعیّن است. کاربرد این اصطلاح در تقسیمات قضایاست. اگر موضوع قضیه، کلی باشد و کمیت حکم آن روشن نشده باشد و بر عام یا غیر عام بودن آن نیز دلیلی وجود نداشته باشد چنین قضیه‌ای را «قضیه مهمله» می‌گویند؛ مانند: الانسان فی خسر و لیس الانسان فی خسر.
به عبارت دیگر، قضیه مهمله، قضیه‌ای است که در آن، افراد موضوع، مورد نظر است، ولی در ذکر کلیت و جزئیت آن اهمال شده است؛ یعنی سوری بر موضوع نیامده است؛ مانند: انسان در زیان است و انسان سفيد است.

---

خواجه طوسی در اساس الاقتباس می‌نویسد: هرگاه موضوع در قضيه نه بطور شخص و نه بطور كل و نه جزو معلوم و مذكور نشده باشد آن قضيه را مهمله خوانند مثل «انسان كاتب است».

---

در تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است:

(۱) ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، الاشارات و التنبیهات.    
(۲) صلیبا، جمیل، فرهنگ فلسفی.    
(۳) سجادی، جعفر، فرهنگ معارف اسلامی.    
(۴) خوانساری، محمد، فرهنگ اصطلاحات منطقی.
(۵) خواجه نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، اساس الاقتباس.    

---