• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

وعد (مفردات‌قرآن)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف





وَعْد (بر وزن فلس؛ به فتح واو و سکون عین) از واژگان قرآن کریم به معنای وعده، عهد و قول و قرار است‌. این واژه دارای مشتقاتی است که در آیات قرآن به کار رفته است؛ مانند: مُواعَدَة (به ضم میم و فتح واو و عین و دال) به معنای وعده، تَواعُد (به فتح تاء و واو و ضم عین) به معنای وعده در خیر و اِتِّعاد (به کسر همزه و تاء مشدده و فتح عین) به معنای وعده در شر، ایعاد (به کسر همزه و فتح عین) به معنای وعده در شرّ، مَوْعِد (به فتح میم و کسر عین) و مَوْعِدة‌ (به فتح میم و کسر عین) به معنای اسم زمان و مکان و میعاد (به کسر میم و فتح عین) به معنای وعده.



وَعْد به معنای وعده، نويد، عهد، پيمان، قول و قرار است‌. راغب گوید: وعد در وعده خیر و شر هر دو بکار رود گویند: «وَعَدْتُهُ‌ بنفع و ضرّ». .. ولی وعید فقط در وعده شرّ گفته می‌شود. فعل آن «اوعد ایعادا» است. نگارنده گوید: دلیل قول راغب استعمال قرآن مجید است.


(وَ یَقُولُونَ سُبْحانَ رَبِّنا اِنْ کانَ‌ وَعْدُ رَبِّنا لَمَفْعُولًا) (و مى‌گويند: «منزّه است پروردگار ما، كه وعده‌هايش به یقین انجام شدنى است!»)این «وعد» در خیر است‌.
(فَقالَ تَمَتَّعُوا فِی دارِکُمْ ثَلاثَةَ اَیَّامٍ ذلِکَ‌ وَعْدٌ غَیْرُ مَکْذُوبٍ‌) ((اما) آنها آن (ناقه) را از پاى در آوردند! و (صالح به آنها) گفت: «(مهلت شما تمام شد!) سه روز در خانه‌هايتان بهره‌مند گرديد؛ (و بعد از آن، عذاب الهی فرا خواهد رسيد؛) اين وعده‌اى است كه دروغ نخواهد بود!»)این «وعد» در شرّ و اشاره به وعده عذاب نسبت به قوم صالح (علیه‌السّلام) است.
ایضا (وَ نادی‌ اَصْحابُ الْجَنَّةِ اَصْحابَ النَّارِ اَنْ قَدْ وَجَدْنا ما وَعَدَنا رَبُّنا حَقًّا فَهَلْ وَجَدْتُمْ ما وَعَدَ رَبُّکُمْ حَقًّا) (و بهشتيان دوزخيان را صدا مى‌زنند كه: «آنچه را پروردگارمان به ما وعده داده بود، همه را حق يافتيم؛ آيا شما هم آنچه را پروردگارتان به شما وعده داده بود حق يافتيد؟!») فعل اوّل در وعده خیر و دوم در وعده شرّ و عذاب است.
ایضا آیه‌ (کُلٌّ کَذَّبَ الرُّسُلَ فَحَقَ‌ وَعِیدِ) (هر يک از آنها فرستادگان الهى را تكذيب كردند و وعده عذاب درباره آنان تحقّق يافت!)
(و قالَ لا تَخْتَصِمُوا لَدَیَّ وَ قَدْ قَدَّمْتُ اِلَیْکُمْ‌ بِالْوَعِیدِ) ((خداوند) مى‌گويد: «نزد من جدال و مخاصمه نكنيد؛ من پيشتر به شما هشدار داده‌ام (و اتمام حجّت كرده‌ام)!)و نظائر آن که در باره شرّ و عذاب می‌باشد.

۲.۱ - مواعده

مُواعَدَة (به ضم میم و فتح واو و عین و دال) به معنای وعده است و هم برای مفرد باشد و هم بین الاثنین چنانکه در اقرب الموارد گفته است‌.
[۳۶] شرتونی، سعید، اقرب الموارد.

(وَ اِذْ واعَدْنا مُوسی‌ اَرْبَعِینَ لَیْلَةً ثُمَّ اتَّخَذْتُمُ الْعِجْلَ مِنْ بَعْدِهِ‌) «آنگاه که به موسی چهل شب را وعده کردیم که در میقات باشد و الواح تورات را دریافت کند، سپس شما گوساله را برای عبادت اخذ کردید.» مواعده در آیه بین الاثنین نیست و به معنای وعده است.

۲.۲ - تواعد

تَواعُد (به فتح تاء و واو و ضم عین) و اِتِّعاد (به کسر همزه و تاء مشدده و فتح عین) بین الاثنین است به قولی تواعد در خیر و اتعاد در شرّ است.
(وَ لَوْ تَواعَدْتُمْ‌ لَاخْتَلَفْتُمْ فِی الْمِیعادِ) «اگر با همدیگر وعده کرده بودید در وعده اختلاف می‌کردید.»

۲.۳ - ایعاد

ایعاد (به کسر همزه و فتح عین) ظاهرا در شرّ است گویند: «اَوْعَدَهُ‌ اِیعَاداً تهدّده» یعنی او را تهدید کرد «اَوْعَدَهُ‌ السّجن».
(وَ لا تَقْعُدُوا بِکُلِّ صِراطٍ تُوعِدُونَ‌ وَ تَصُدُّونَ عَنْ سَبِیلِ اللَّهِ‌) «ننشینید در هر راهی که مردم را می‌ترسانید و از راه خدا باز می‌دارید.» ظاهر آنست که قوم شعیب (علیه‌السّلام) در سر راه مؤمنان می‌نشسته و آنها را تهدید می‌کرده‌اند.

۲.۴ - موعد

مَوْعِد (به فتح میم و کسر عین) و مَوْعِدة‌ (به فتح میم و کسر عین) مصدر میمی به معنای وعد و اسم زمان و مکان است مثل‌ (فَاَخْلَفْتُمْ‌ مَوْعِدِی) «در وعده و عهد من تخلّف کردید.»
(قالُوا ما اَخْلَفْنا مَوْعِدَکَ‌ بِمَلْکِنا) «گفتند: ما از پیش خود وعده تو را تخلّف نکردیم.»
موعدة در آیه‌ (وَ مَنْ یَکْفُرْ بِهِ مِنَ الْاَحْزابِ فَالنَّارُ مَوْعِدُهُ‌) «هر که از دسته‌های کفر به آن کفر ورزد وعده‌گاه و مکان او آتش است.» به معنای مکان است و در آیه‌ (اِنَ‌ مَوْعِدَهُمُ‌ الصُّبْحُ‌) (موعد آنها صبح است؛)مراد زمان است.

۲.۵ - میعاد

میعاد (به کسر میم و فتح عین) به معنای وعده است. طبرسی فرموده: میعاد به معنای وعده است چنان که‌ میقات به معنای وقت. در کتب لغت مواعده و وقت وعده نیز گفته‌اند.
(اِنَّ اللَّهَ لا یُخْلِفُ‌ الْمِیعادَ) «خداوند به وعده‌اش تخلّف نمی‌کند.»


۱. قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، ج۷، ص۲۲۶.    
۲. راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دارالقلم، ج۱، ص۸۷۵.    
۳. طریحی، فخرالدین، مجمع البحرین، ت الحسینی، ج۳، ص۱۶۲.    
۴. مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۳۲، ص۳۰۱.    
۵. راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دارالقلم، ج۱، ص۸۷۵.    
۶. اسرا/سوره۱۷، آیه۱۰۸.    
۷. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۲۹۳.    
۸. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۳، ص۲۲۲.    
۹. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۳، ص۳۰۷.    
۱۰. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۶، ص۳۰۳.    
۱۱. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۴، ص۲۲۸.    
۱۲. هود/سوره۱۱، آیه۶۵.    
۱۳. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۲۲۹.    
۱۴. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۰، ص۳۱۳.    
۱۵. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۰، ص۴۶۶.    
۱۶. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۵، ص۲۹۹.    
۱۷. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۲، ص۸۶.    
۱۸. اعراف/سوره۷، آیه۴۴.    
۱۹. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۱۵۶.    
۲۰. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۸، ص۱۱۸.    
۲۱. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۸، ص۱۴۸.    
۲۲. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۴، ص۲۵۹.    
۲۳. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۹، ص۱۱۱.    
۲۴. ق/سوره۵۰، آیه۱۴.    
۲۵. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۵۱۸.    
۲۶. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۸، ص۳۴۲.    
۲۷. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۸، ص۵۱۰.    
۲۸. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۹، ص۲۳۹.    
۲۹. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۳، ص۲۵۴.    
۳۰. ق/سوره۵۰، آیه۲۸.    
۳۱. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۵۱۹.    
۳۲. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۸، ص۳۵۲.    
۳۳. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۸، ص۵۲۷.    
۳۴. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۹، ص۲۴۴.    
۳۵. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۳، ص۲۶۸.    
۳۶. شرتونی، سعید، اقرب الموارد.
۳۷. بقره/سوره۲، آیه۵۱.    
۳۸. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱، ص۱۸۸.    
۳۹. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱، ص۲۸۶.    
۴۰. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۱، ص۲۱۲.    
۴۱. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱، ص۱۷۳.    
۴۲. انفال/سوره۸، آیه۴۲.    
۴۳. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۹، ص۹۱.    
۴۴. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۹، ص۱۲۱.    
۴۵. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۴، ص۴۷۲.    
۴۶. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۰، ص۲۲۶.    
۴۷. اعراف/سوره۷، آیه۸۶.    
۴۸. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۸، ص۱۸۸.    
۴۹. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۸، ص۲۳۷.    
۵۰. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۴، ص۳۰۳.    
۵۱. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۹، ص۱۷۴.    
۵۲. طه/سوره۲۰، آیه۸۶.    
۵۳. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۴، ص۱۹۱.    
۵۴. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۴، ص۲۶۷.    
۵۵. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۷، ص۴۶.    
۵۶. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۶، ص۵۷.    
۵۷. طه/سوره۲۰، آیه۸۷.    
۵۸. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۴، ص۱۹۲.    
۵۹. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۴، ص۲۶۸.    
۶۰. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۷، ص۴۶.    
۶۱. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۶، ص۶۰.    
۶۲. هود/سوره۱۱، آیه۱۷.    
۶۳. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۰، ص۱۸۳.    
۶۴. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۰، ص۲۷۱.    
۶۵. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۵، ص۲۵۶.    
۶۶. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۲، ص۳۰.    
۶۷. هود/سوره۱۱، آیه۸۱.    
۶۸. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۵۶۷.    
۶۹. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۰، ص۳۴۲.    
۷۰. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۰، ص۵۱۳.    
۷۱. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۵، ص۳۱۶.    
۷۲. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۲، ص۱۰۳.    
۷۳. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۱، ص۲۱۱.    
۷۴. رعد/سوره۱۳، آیه۳۱.    
۷۵. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۱، ص۳۶۱.    
۷۶. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۱، ص۴۹۴.    
۷۷. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۶، ص۴۲.    
۷۸. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۳، ص۷۰.    



قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «وعد»، ج۷، ص۲۲۶.    






جعبه ابزار