• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

الانفاس النورانیة فی الرحلة الحجازیه (کتاب)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



الانفاس النورانیه سفرنامه حج نوشته محمد طیب کتانی است که همراه پدرش محمد مهدی به سال ۱۳۵۰ق. و در بیست سالگی او انجام شده است.



محمد مهدی در این سفر نقش راهنمای معنوی محمد طیب را داشته و او را به نوشتن و ثبت وقایع سفر ترغیب کرده است. این سفرنامه را می‌توان تقریرات محمد طیب از محمد مهدی به شمار آورد. فرزند محمد طیب عبدالله کامل، این سفرنامه را در پی گذشت ۷۰ سال از هنگام نگارش آن، همراه افزوده‌هایی به چاپ رسانده است.
[۱] الانفاس النورانیة فی الرحلة الحجازیه، محمد طیب کتانی، ص۵.



خاندان کتانی، خاندانی مشهور در مراکش بود و به ادریس بن عبدالله، بنیان گذار دولت ادریسیه، نسب می‌برد که او، خود، نسبش به حسن بن ابی طالب می‌رسید.
[۲] الشرفاء الکتانیون، علی منتصر الکتانی، ص۹.
[۳] الانفاس النورانیة فی الرحلة الحجازیه، محمد طیب کتانی، ص۱۱۹-۱۲۰.
نویسنده و پدرش مانند دیگر کتانی‌ها از پیروان طریقه صوفیانه کتانی بوده‌اند.
[۴] اتحاف المطالع، عبدالسلام ابن سوده، ج۲، ص۵۷۰.



محمد مهدی بن محمد بن عبدالکبیر کتانی، فقیه مالکی ، به سال ۱۲۹۷ق./۱۲۵۹ش. در فاس مراکش به دنیا آمد و حدیث و تفسیر را در همان شهر فراگرفت.در دو سفری که به حج داشت، در محضر دانشمندان مکه درس آموخت.به دلیل مبارزه با استعمار فرانسه، به سال ۱۳۲۷ق./۱۹۰۹م. همراه پدرش دستگیرشد.
[۶] من اعلام المغرب العربی، عبدالرحمن بن محمد الباقر الکتانی، ص۷۲.
وی به سال۱۳۷۹ق./۱۹۵۹م. در شهر سلا وفات یافت.


محمد طیب به سال ۱۳۳۰ق. ۱۹۱۱م. در شهر فاس به دنیا آمد.


با گذراندن مراحل سنتی تحصیلات در شهر فاس، به سال ۱۳۳۹ق. همراه خانواده به شهر رباط رفت و آن جا در نخستین مدرسه دولتی و جدید عربی در زاویه کتانیه به تحصیل پرداخت و در محضر بسیاری از فقیهان و محدثان دوران خود درس آموخت و سرانجام در شهر سلا، امامت جمعه و قضاوت در دادگاه را بر عهده گرفت.


محمد طیب سفر حج خود را همراه پدرش محمد مهدی در روز دوشنبه سیزدهم ذی قعده سال ۱۳۵۰ق./۱۹۳۲م. آغاز کرد.
[۸] الانفاس النورانیة فی الرحلة الحجازیه، محمد طیب کتانی، ص۹.
آنان از شهر سلا به قنیطره و از آن جا به طنجه و سپس با کشتی به مرسیلیا و اسکندریه رفتند.
[۹] الانفاس النورانیة فی الرحلة الحجازیه، محمد طیب کتانی، ص۹-۱۱.
در دو روز اقامت در اسکندریه، از مزار منسوب به دانیال، لقمان حکیم و صحابه پیامبر اسلام مانند جابر بن عبدالله انصاری و اولیا و عرفا مانند ابوعباس مرسی دیدار کردند.
[۱۰] الانفاس النورانیة فی الرحلة الحجازیه، محمد طیب کتانی، ص۱۱-۱۳.
در ۲۸ ذی قعده با قطار، اسکندریه را به قصد سوئز ترک کردند
[۱۱] الانفاس النورانیة فی الرحلة الحجازیه، محمد طیب کتانی، ص۱۳.
و با گذر از جده، در شامگاه روز دوم ذی حجه به حدود رابغ رسیدند و محرم شدند.
[۱۲] الانفاس النورانیة فی الرحلة الحجازیه، محمد طیب کتانی، ص۱۳-۱۴.


۶.۱ - مناسک حج

نویسنده با رسیدن به مکه و آغاز ایام حج، مناسک و ادعیه و آداب حج و فضیلت آن‌ها را به اختصار توضیح داده و برخی از احادیث مربوط به فضایل و حکمت اعمال را گزارش کرده است.
[۱۳] الانفاس النورانیة فی الرحلة الحجازیه، محمد طیب کتانی، ص۱۴-۴۰.
نیز در جدولی، ارکان و واجبات و شروط و سنن مناسک حج را از دیدگاه چهار مذهب مالکی، شافعی، حنبلی و حنفی با هم مقایسه کرده است.
[۱۴] الانفاس النورانیة فی الرحلة الحجازیه، محمد طیب کتانی، ص۴۲-۴۴.
بدین سان، این سفرنامه می‌تواند تا اندازه‌ای راهنمای مناسک حج برای پیروان این چهار مذهب باشد.

۶.۲ - ترک مکه و ورود به مدینه

نویسنده در پی ترک مکه در پانزدهم ذی حجه، روز هجدهم وارد مدینه شد.
[۱۵] الانفاس النورانیة فی الرحلة الحجازیه، محمد طیب کتانی، ص۵۱.
وی در مدینه شیوه زیارت و ورود به مسجدالنبی و ادعیه‌ای را که به این مناسبت می‌خوانده‌اند، یاد کرده و افزون بر مسجدالنبی تنها اشاره‌ای کوتاه به زیارت خود از دیگر مکان‌های زیارتی مانند بقیع، شهدای احد، و مسجد فتح کرده است.
[۱۶] الانفاس النورانیة فی الرحلة الحجازیه، محمد طیب کتانی، ص۵۱-۵۵.


۶.۳ - دیدار با محدثان

محمد طیب و پدرش همراه زیارت و ادای مستحبات با محدثان شهر مکه و مدینه نیز دیدار داشتند؛ از جمله محمد بن احمد عمری مغربی جزائری، علی بن علی حبشی، و قاضی شهر مدینه محمد زکی بن احمد برزنجی. در همه این دیدارها، محمد مهدی در پی اخذ اجازه روایت حدیث از این محدثان بیشتر برای خود و گاهی برای خانواده و دوستانش بوده است. وی اجازه نامه بعضی از این محدثان را به صورت کامل به دو گونه خطی و چاپی در متن کتاب آورده است.
[۱۷] الانفاس النورانیة فی الرحلة الحجازیه، محمد طیب کتانی، ص۵۶-۶۴.


۶.۴ - حرکت به سوی بیروت

محمد طیب و پدرش در پی زیارت مکه و اقامتی ۱۴ روزه در جده در انتظار کشتی، سرانجام در شانزدهم محرم به سوی بیروت حرکت کردند.
[۱۸] الانفاس النورانیة فی الرحلة الحجازیه، محمد طیب کتانی، ص۶۶.
نویسنده پس از بیروت به فلسطین رفت و در آن جا از بیت المقدس، قبر منسوب به ابراهیم نبی، اسحاق، داود، زادگاه عیسی در بیت لحم و... دیدار کرد.
[۱۹] الانفاس النورانیة فی الرحلة الحجازیه، محمد طیب کتانی، ص۶۷-۷۲.
او افزون بر فلسطین به دمشق نیز سفر کرد و بخشی از سفرنامه را به شرح دیدارهای خود و پدرش با محدثانی از جمله محمد بدر الدین حسنی مغربی دمشقی و عبدالقادر طنطاوی اختصاص داده است.
[۲۰] الانفاس النورانیة فی الرحلة الحجازیه، محمد طیب کتانی، ص۷۳-۸۲.
آنان هفدهم صفر از بیروت سوار بر کشتی شدند و واپسین مرحله سفر خود را آغاز کردند و در روز سوم ربیع الاول وارد سلا شدند.
[۲۱] الانفاس النورانیة فی الرحلة الحجازیه، محمد طیب کتانی، ص۹۳-۹۹.
نویسنده در این بخش گزارشی از استقبال خاندان کتانی از خود و پدرش در شهر سلا ارائه کرده است.
[۲۲] الانفاس النورانیة فی الرحلة الحجازیه، محمد طیب کتانی، ص۹۷-۱۰۰.



در پایان کتاب، عبدالله کامل فرزند محمد طیب زندگی نامه مفصلی از پدر و پدر بزرگش آورده
[۲۳] الانفاس النورانیة فی الرحلة الحجازیه، محمد طیب کتانی، ص۱۰۵-۱۶۲.
و به قصد تبرک، آداب بعضی از نمازهای مستحب و ادعیه و اذکار و ابتهالات و دیگر مستحبات را افزوده است.
[۲۴] الانفاس النورانیة فی الرحلة الحجازیه، محمد طیب کتانی، ص۱۶۳-۱۹۳.


کتاب شامل تصاویری از نویسنده و پدرش و برخی بزرگان خاندان کتانی و شماری از بناهای مراکش و دمشق و بیت المقدس است. این کتاب را دار الکتب العلمیه به سال ۲۰۰۹م. در بیروت و در ۲۲۴ صفحه به چاپ رسانده است.


اتحاف المطالع: عبدالسلام ابن سوده، به کوشش حجی، بیروت، دارالغرب الاسلامی، ۱۴۱۷ق؛ الاعلام: الزرکلی (م. ۱۳۹۶ق.)، بیروت، دار العلم للملایین، ۱۹۹۷م؛ الشرفاء الکتانیون فی الماضی و الحاضر: علی منتصر الکتانی، جمعیة الشرفاء الکتانیین للتعاون و الثقافه، ۱۴۲۰ق؛ من اعلام المغرب العربی فی القرن الرابع عشر: عبدالرحمن بن محمد الباقر الکتانی ، به کوشش شریف محمد، قاهره، دار البیارق، ۱۴۲۱ق.



۱. الانفاس النورانیة فی الرحلة الحجازیه، محمد طیب کتانی، ص۵.
۲. الشرفاء الکتانیون، علی منتصر الکتانی، ص۹.
۳. الانفاس النورانیة فی الرحلة الحجازیه، محمد طیب کتانی، ص۱۱۹-۱۲۰.
۴. اتحاف المطالع، عبدالسلام ابن سوده، ج۲، ص۵۷۰.
۵. الاعلام، الزرکلی، ج۷، ص۱۱۵.    
۶. من اعلام المغرب العربی، عبدالرحمن بن محمد الباقر الکتانی، ص۷۲.
۷. الاعلام، الزرکلی، ج۷، ص۱۱۵.    
۸. الانفاس النورانیة فی الرحلة الحجازیه، محمد طیب کتانی، ص۹.
۹. الانفاس النورانیة فی الرحلة الحجازیه، محمد طیب کتانی، ص۹-۱۱.
۱۰. الانفاس النورانیة فی الرحلة الحجازیه، محمد طیب کتانی، ص۱۱-۱۳.
۱۱. الانفاس النورانیة فی الرحلة الحجازیه، محمد طیب کتانی، ص۱۳.
۱۲. الانفاس النورانیة فی الرحلة الحجازیه، محمد طیب کتانی، ص۱۳-۱۴.
۱۳. الانفاس النورانیة فی الرحلة الحجازیه، محمد طیب کتانی، ص۱۴-۴۰.
۱۴. الانفاس النورانیة فی الرحلة الحجازیه، محمد طیب کتانی، ص۴۲-۴۴.
۱۵. الانفاس النورانیة فی الرحلة الحجازیه، محمد طیب کتانی، ص۵۱.
۱۶. الانفاس النورانیة فی الرحلة الحجازیه، محمد طیب کتانی، ص۵۱-۵۵.
۱۷. الانفاس النورانیة فی الرحلة الحجازیه، محمد طیب کتانی، ص۵۶-۶۴.
۱۸. الانفاس النورانیة فی الرحلة الحجازیه، محمد طیب کتانی، ص۶۶.
۱۹. الانفاس النورانیة فی الرحلة الحجازیه، محمد طیب کتانی، ص۶۷-۷۲.
۲۰. الانفاس النورانیة فی الرحلة الحجازیه، محمد طیب کتانی، ص۷۳-۸۲.
۲۱. الانفاس النورانیة فی الرحلة الحجازیه، محمد طیب کتانی، ص۹۳-۹۹.
۲۲. الانفاس النورانیة فی الرحلة الحجازیه، محمد طیب کتانی، ص۹۷-۱۰۰.
۲۳. الانفاس النورانیة فی الرحلة الحجازیه، محمد طیب کتانی، ص۱۰۵-۱۶۲.
۲۴. الانفاس النورانیة فی الرحلة الحجازیه، محمد طیب کتانی، ص۱۶۳-۱۹۳.



حوزه نمایندگی ولی فقه در امور حج و زیارت، برگرفته از مقاله «الانفاس النورانیة فی الرحلة الحجازیه».    



جعبه ابزار