• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

اشراط الساعه در قرآن

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



اَشراط الساعه یعنی نشانه‌های ظهور قیامت .



اشراط جمع «شَرَط» به معنای نشانه یا ابتدای شیء است و ساعت به جزئی از اجزای شبانه روز گفته می‌شود و مقصود از آن در اینجا قیامت است ، بنابراین، مراد از اشراط الساعه نشانه‌هایی است که پیش از قیامت یا در آستانه ظهور قیامت، واقع می‌شود. برخی گفته‌اند: ساعت به معنای زمان محدود، و منظور از «الساعه» در آیات قرآن ، زمان مرگ است ‌که قیامت شخصی افراد است‌ و مراد از اشراط الساعه نشانه‌های زمان مرگ و ظهور آثار ضعف و سستی در بدن و قوای آن است. واژه اشراط در قرآن فقط یک بار و به‌صورت اضافه به ضمیر قیامت به‌کار رفته است:«فَقَد جاءَ اَشراطُها» و طبق دیدگاه بسیاری از مفسران به استناد روایتی از رسول اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) که بعثت خود و قیامت را مانند دو انگشت شهادت و میانی دانسته، یکی از اشراط، بعثت پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) است. مفسران، برخی از تحولات اجتماعی و همچنین فروپاشی نظام طبیعت و درهم پیچده شدن و تبدیل آسمان و زمین پیش از ظهور قیامت را که در آیات گوناگونی به آن‌ها اشاره شده، از نشانه‌های قیامت دانسته‌اند.
[۱۴] فخررازی، محمد بن عمر، التفسیر الکبیر، ج‌۳۰، ص‌۲۱۹‌- ‌۲۲۰.
در روایات نیز بر تحولات اجتماعی و دگرگونیهای کیهانی که پیش از قیامت واقع می‌شود عنوان اشراط‌الساعه اطلاق شده است.
بر این اساس می‌توانیم اشراط الساعه را سلسله‌ای از حوادث اجتماعی و طبیعی بدانیم که از زمان بعثت رسول اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) آغاز، و تا فروپاشی کامل نظام طبیعت ادامه می‌یابد و همه آن‌ها را می‌توان نشانه‌هایی از ظهور قیامت دانست.

۱.۱ - نشانه‌های قیامت در سایر ادیان

در سایر ادیان آسمانی نیز به نشانه‌های ظهور قیامت اشاره شده است، چنان که در دین نصارا از آشوبهای اجتماعی با خروج دجال
[۱۶] قاموس کتاب مقدس، ص‌۳۷۵.
، فرود آمدن عیسی (علیه‌السلام) از آسمان
[۱۷] قاموس کتاب مقدس، ص‌۸۰۶‌.
و نیز از دمیدن اسرافیل در صور
[۱۸] تحقیقی در دین مسیح، ص‌۳۵۳.
[۱۹] قاموس الکتاب المقدس، ص‌۱۹۵.
و خاموش شدن خورشید و ماه
[۲۰] کتاب مقدس، متی ۲۴.
[۲۱] مرقس ۱۳.
و فرو‌افتادن ستارگان
[۲۲] الیوم الآخر، ص‌۱۳۷.
و زلزله زمین
[۲۳] الیوم الآخر، ص‌۱۳۷.
و به لرزه درآمدن ارکان آسمان
[۲۴] کتاب مقدس، متی ۲۴.
سخن به میان آمده است. دستاوردهای دانش بشری نیز از پایان پذیرفتن انرژی خورشید
[۲۵] ساختمان خورشید، ص‌۱۸۹‌- ‌۱۹۲.
و عمر منظومه شمسی ، تبخیر اقیانوسها، نرم شدن صخره‌ها و سرانجام به سردی گراییدن نظام کنونی دنیا
[۲۶] از کهکشان تا انسان، ص‌۳۴۷‌-‌۳۴۸.
خبر می‌دهد.

۱.۲ - تقسیم‌بندی اشراط الساعه

درباره تقسیم‌بندی اشراط الساعه میان صاحب نظران اختلاف است؛ آلوسی آن‌ها را به نشانه‌های موسّع که دنیا پس از ظهور آن‌ها مدتی طولانی ادامه دارد، مانند افزایش تبهکاران، و نشانه‌های مضیّق که دنیا پس از ظهور آن‌ها عمری کوتاه دارد، مانند ظهور مهدی (عج) و فرود آمدن عیسی (علیه‌السلام) تقسیم کرده است. برخی این نشانه‌ها را به سه دسته تقسیم کرده‌اند:
۱. ‌نشانه‌هایی که ظاهر شده و از بین رفته است؛ مانند بعثت رسول‌اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم).
۲. ‌نشانه‌هایی که ظاهر‌شده و همچنان ادامه دارد؛ مانند رباخواری .
۳. ‌نشانه‌هایی که تاکنون ظاهر نشده است؛ مانند خروج دجال.
[۲۸] السنن الواردة فی الفتن، ص‌۲۲۰.

بعضی هم معتقدند اشراط‌الساعه به سه دسته از رخدادها اطلاق می‌گردد:
۱. ‌حوادث مهم پیش از پایان جهان؛ مانند بعثت پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم).
۲. ‌حوادث هولناک در آستانه پایان جهان؛ مانند فروپاشیدن کوهها.
۳. حوادث تکان دهنده در آغاز رستاخیز و نشانه‌های شروع قیامت ؛ مانند تبدیل زمین و آسمان.
چنین به نظر می‌رسد که می‌توان مجموعه اشراط الساعه را به دو بخش اساسی تقسیم‌کرد:
۱. ‌تحولات اجتماعی که در حلقه پایانی حیات دنیا رخ می‌دهد.
۲. دگرگونیهای کیهانی که به فروپاشی نظام دنیا و ظهور قیامت می‌انجامد.
از طرفی در بسیاری از روایات و تفاسیر از برخی حوادث اجتماعی و طبیعی که پیش از وقوع قیامت رخ می‌دهد و بعضی از آن‌ها در قرآن نیز آمده است به عنوان حوادث آخرالزمان یاد شده که آن حوادث از اشراط الساعه نیز هست، بنابراین، برخی از مصادیق اشراط‌الساعه و حوادث آخرالزمان یکی است. مقاله آخرالزمان به «تحولات اجتماعی» که پیش از ظهور قیامت واقع می‌شود اختصاص یافته و در مقاله اشراط‌الساعه فقط از «رخدادهای طبیعی» و دگرگونیهای کیهانی، مانند طلوع خورشید از مغرب ، ظهور دود در آسمان ، دمیده شدن در صور ، تاریک شدن خورشید ، ماه و ستارگان شکافتن آسمان ، زلزله ویرانگر زمین ، فرو پاشیدن کوه‌ها و دگرگونی دریاها بحث می‌شود.


۱. ابن اثیر، ابوالسعادات، النهایة فی غریب الحدیث و الاثر، ج‌۲، ص‌۴۶۰.    
۲. ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، ج‌۷، ص‌۳۳۰.    
۳. راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، ص۴۵۰، «شرط».    
۴. زبیدی، مرتضی، تاج العروس، ج‌۱۹، ص۴۰۵، «شرط».    
۵. ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، ج‌۸، ص‌۱۶۹، «سوع».    
۶. طوسی، محمد بن حسن، التبیان، ج‌۹، ص‌۲۹۹.    
۷. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، ج‌۹، ص‌۳۱.    
۸. مصطفوی، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن، ج۵، ص۲۶۲‌ -‌۲۶۴.    
۹. مصطفوی، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن، ج۶، ص۴۰.    
۱۰. محمّد/سوره۴۷، آیه۱۸.    
۱۱. آلوسی، شهاب الدین، روح المعانی، ج‌۱۳، ص۲۰۹.    
۱۲. ابن عاشور، التحریر و التنویر، ج‌۲۷، ص۱۷۱.    
۱۳. طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج‌۲۰، ص‌۲۱۲.    
۱۴. فخررازی، محمد بن عمر، التفسیر الکبیر، ج‌۳۰، ص‌۲۱۹‌- ‌۲۲۰.
۱۵. مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج‌۶، ص‌۲۹۵‌- ‌۳۱۶.    
۱۶. قاموس کتاب مقدس، ص‌۳۷۵.
۱۷. قاموس کتاب مقدس، ص‌۸۰۶‌.
۱۸. تحقیقی در دین مسیح، ص‌۳۵۳.
۱۹. قاموس الکتاب المقدس، ص‌۱۹۵.
۲۰. کتاب مقدس، متی ۲۴.
۲۱. مرقس ۱۳.
۲۲. الیوم الآخر، ص‌۱۳۷.
۲۳. الیوم الآخر، ص‌۱۳۷.
۲۴. کتاب مقدس، متی ۲۴.
۲۵. ساختمان خورشید، ص‌۱۸۹‌- ‌۱۹۲.
۲۶. از کهکشان تا انسان، ص‌۳۴۷‌-‌۳۴۸.
۲۷. آلوسی، شهاب الدین، روح المعانی، ج‌۱۳، ص۲۰۹‌.    
۲۸. السنن الواردة فی الفتن، ص‌۲۲۰.
۲۹. مکارم شیرازی، ناصر، پیام قرآن، ج‌۶، ص‌۱۹.    
۳۰. دمشقی، اسماعیل بن کثیر، تفسیر ابن کثیر، ج‌۲، ص‌۲۰۱.    
۳۱. طبرسی، فضل بن حسن، جوامع الجامع، ج‌۳، ص‌۳۲۲.    
۳۲. فخررازی، محمد بن عمر، التفسیر الکبیر، ج‌۲۲، ص۹۷.    
۳۳. طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج‌۲۰، ص‌۱۰۵.    
۳۴. طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج‌۲۰، ص ۲۱۳.    
۳۵. فخررازی، محمد بن عمر، التفسیر الکبیر، ج‌۳۱، ص۹۶.    
۳۶. بیضاوی، ناصرالدین، انوار التنزیل و اسرار التاویل، ج‌۵، ص۳۳۰.    
۳۷. طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج‌۲۰، ص‌۳۴۲.    
۳۸. مکارم شیرازی، ناصر، پیام قرآن، ج‌۶، ص‌۲۵.    
۳۹. فخررازی، محمد بن عمر، التفسیر الکبیر، ج‌۳۱، ص‌۶۵.    



مرکز دائرة المعارف قرآن کریم، برگرفته از مقاله «اشراط الساعه ».    



جعبه ابزار