اسرار التکرار فی القرآن (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کتاب اسرار التکرار فی القرآن
تالیف محمود بن حمزة الکرمانی که پیرامون یکی از موضوعات علوم قرآنی یعنی متشابه القرآن نوشته شده است.
مؤلف که یکی از دانشمندان
علوم قرآن در
قرن ۶ هجری می‌باشد و در این زمینه تالیفات فراوانی از خود برجای گذاشته است، در این کتاب موارد متشابه و همانند قرآن را که در سوره‌های مختلف تکرار شده با کمی
اختلاف مورد بررسی قرار داده است. روش وی همان گونه که در مقدمه کتاب می‌گوید چنین است که آیات تکراری را مورد بحث قرار داده با این تفاوت که برخی از
آیات صددرصد تکراری است و بعضی دیگر با اندکی تفاوت تکراری هستند مانند کم و زیادی در
لفظ، تقدیم و تاخیر و تبدیل در حروف و کلمات. با توجه به ویژگی‌های آن؛ کتاب در بین دانشمندان علوم قرآنی جایگاه خاصی پیدا کرده تا بدانجا که بزرگانی همچون جلال الدین سیوطی در کتاب
الاتقان از او استفاده نموده است.
کتاب از طرف مؤلف فصل بندی نشده ولی مطالب آن را می‌توان در دو قسمت تقسیم بندی نمود. قسمت اول مربوط به مقدمه است که در آن پیرامون اهمیت مساله مورد بحث سخن گفته است. و فهرست مطالب قسمت دوم به قرار زیر است متشابهات
سوره فاتحة الکتاب تا
سوره ناس.
۱- آیات قرآن را از ابتداء تا انتهای قرآن مورد بررسی قرار داده و موارد تکرار را ذکر می‌کند. ۲- پس از ذکر موارد تکراری، علت تکرار و سبب آن را بیان می‌کند. ۳- چنانچه یک آیه و یا یک جمله در سوره‌ای دیگر با کمی اختلاف تکرار شده باشد آدرس آنرا ذکر نموده است.
مثلا در
سوره بقره جمله: سواء علیهم آمده که همین جمله با کمی اختلاف در
سوره یس تکرار شده یعنی: و سواء علیهم آمده ۴- در مواردی که دو فعل تکرار شده باشد (در دو آیه) که ریشه آن‌ها یکی ولی باب آن‌ها متفاوت باشد، علت تفاوت و اختلاف آن‌ها را ذکر نموده است مانند آیه: «فمن تبع» که در جای دیگر به صورت: «فمن اتبع» ذکر شده ۵- در بعضی از موارد که یک آیه در چند سوره تکرار شده ولی الفاظ آن جابه جا شده را ذکر و
علت آن را بیان نموده مانند آیه: و ما الحیاة الدنیا الا
لعب و لهو در حالیکه در
سوره اعراف و
عنکبوت واژه لهو بر لعب مقدم شده ۶- چنانچه در موردی از آیات متشابه اقوالی وجود داشته باشد آنرا ذکر و نقد و بررسی می‌کند. ۷- در مواردی که دو آیه شبیه یکدیگر باشند ولی در یکی کلمه‌ای زیادتر داشته باشد آنرا ذکر و
علت آنرا بیان می‌کند مانند آیه ۴۶ روم که آمده:
و لتجری الفلک بامره در حالیکه در سوره جاثیه آیه ۱۲ چنین آمده:
«و لتجری الفلک فیه بامره» که کلمه فیه اضافه شده است. ۸- در مواردی که دو آیه همانند یکدیگر تکرار شده باشند ولی یکی از کلمات آن‌ها با یکدیگر
اختلاف داشته باشد آن دو کلمه اختلافی را معنی نموده و علت اختلاف را بیان می‌کند مانند: آیه ۱۶
سوره صافات که آمده:
«ا ءذا متنا و کنا ترابا و عظاما ا انا لمبعوثون» که در همین سوره آیه ۵۳ چنین آمده:
ا ءذا متنا و کنا ترابا و عظاما اءنا لمدینون» ۹- در مواردی که یک واژه در دو آیه تکرار شده ولی یکی به صورت معرفه و با «ال» و در دیگری به صورت نکره آمده علت آنرا بیان کرد.
مانند آیه ۷
سوره صف:
«و من اظلم ممن افتری علی الله الکذب» که واژه کذب با ال ذکر شده در حالیکه در جای دیگر بدون ال مانند آیه ۶۸ سوره عنکبوت:
افتری علی الله کذبا
کتاب یک جلد، متن آن
عربی و دارای ۳۵۹ صفحه می‌باشد که مشخصات آن به قرار زیر است: ۱- کاغذ: اعلا ۲- چاپ: کامپیوتری ۳- جلد: گالینگور ۴- نوبت چاپ: نامعلوم ۵- تاریخ انتشار: نامعلوم ۶- ناشر: انتشارات دار الفضیلة للنشر و التوزیع و التقدیر- قاهره- مصر ۷- دارای فهرست: الف: آیات قرآن ب: اعلام ج: کتابهای آسمانی د:
ملل و نحل و گروهها ه:
احادیث نبوی و: اقوال صحابه ز:
امثال ح:
اشعار ط: موضوعات ی: منابع تحقیق تذکر: این کتاب توسط عبد القادر احمد عطا
تحقیق و به چاپ رسیده است ضمن آنکه احمد عبد التواب عوض تعلیقاتی به آن زده است- محقق در ابتدای این کتاب پیرامون ارزش کتاب و روش آن سخن گفته است و در ادامه به مناسبت بحث تکرار آیات، مساله
اعجاز قرآن را مطرح نموده و وجوه اعجاز قرآن را تشریح نموده است. از ویژگی‌های این نسخه می‌توان موارد زیر را اشاره نمود: ۱- تهیه فهرست‌های مختلف (
حدود ۱۰ فهرست) ۲- پاورقی‌ها که در آن‌ها برخی از واژه‌ها شرح داده شده است ۳- در مواردی که آیه مورد اختلاف قراء بوده است اختلاف
قرائت را ذکر کرده است ۸- نام کتاب: اسرار التکرار فی القرآن ۹- نام مولف: محمود بن حمزه کرمانی ۱۰- نام محقق: عبد القادر احمد عطا ۱۱- نام محشی: احمد عبد التواب عوض.
نرم افزار مشکات الانوار، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
