• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

احکام تلاوت

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



خواندن قرآن کریم با آرامش و بزرگداشت آن را تلاوت گویند.



تلاوت قرآن احکامی دارد که به برخی آن ها اشاره می شود:

۱.۱ - مسّ کتابت

فقیهان امامیه و همه مذاهب اهل سنت
[۴] المجموع، ج۲، ص۶۵.
[۵] فتح الوهاب، ج۱، ص۱۸.
[۶] المغنی، ج۱، ص۱۳۷.
با استناد به آیه شریفه «لایَمَسُّهُ اِلاَّالمُطَهَّرون» و برخی روایات، مس کتابت قرآن را بر افراد بی وضو و به طریق اولی برای جنب حرام می دانند.
برخی فقیهان شیعه مس حاشیه قرآن را برای فاقدان طهارت مکروه دانسته اند.

۱.۲ - طهارت از حدث

فقیهان امامیه تنها قرائت سوره هایی را که سجده واجب دارند بر جنب، حایض و نفساء حرام دانسته و گروهی از آنان خواندن بیش از ۷ آیه از سایر سوره ها را مکروه شمرده اند
[۱۷] جواهر الکلام، ج۳، ص۳۹۸.
، هرچند برخی مطلقاً کراهت آن را پذیرفته اند.
بیشتر فقهای اهل سنت قرائت قرآن را برای جنب، حایض و نفساء حرام می دانند؛ خواه کم باشد یا زیاد، مگر در این موارد:
أ. ذکر بسمله پیش از آغاز کارها؛ مانند غذا خوردن .
ب. قرائت آیه ای کوتاه برای دعا یا ثنای دیگری؛ مانند «ربّ اغفرلی ولوالدیّ» یا «اشدّاء علی الکفار رحماء بینهم».
[۲۲] الفقه علی المذاهب الاربعه، ج۱، ص۱۲۱ -۱۲۲.
[۲۳] الفقه علی المذاهب الاربعه، ج۱، ص۱۳۳.

ج. قرائت یکی دو آیه برای ایمن ماندن از شرّ دشمنان و نظایر آن.
د. قرائت یکی دو آیه برای استدلال در جهت اثبات حکم شرعی.
ه. قرائت آیه «سُبحنَ الَّذی سَخَّرَ لَنا هذا وما کُنّا لَهُ مُقرِنین» هنگام سوار شدن بر مرکب.
[۲۶] الفقه علی المذاهب الاربعه، ج۱، ص۱۲۱ -۱۲۳.
افزون بر این قرائت قرآن در دستشویی و حمام و نیز در رکوع و سجده با استناد به روایتی از امیرمؤمنان(علیه‌السلام) مکروه دانسته شده است.
[۲۸] جامع احادیث الشیعه، ج۵، ص۴۵۶.


۱.۳ - حکم سجده تلاوت

در آیات ۲۰۶ اعراف ؛ ۱۵ رعد ؛ ۴۹ نحل ؛ ۱۰۹ اسراء ؛ ۵۸ مریم ؛ ۱۸ و ۷۷ حجّ ؛ ۶۰ فرقان ؛ ۲۵ نمل ؛ ۱۵ سجده ؛ ۲۴ ص ؛ ۳۷ فصّلت ؛ ۶۲ نجم ۲۱ انشقاق و ۱۹ علق
[۴۴] المحجة البیضاء، ج۲، ص۲۲۶ -۲۲۷.
سجده وارد شده است که از دیدگاه فقیهان امامیه سجده تلاوت در سوره های سجده، فصّلت، نجم و علق که سور عزائم نام گرفته اند واجب و در دیگر سوره ها و نیز در هر آیه ای که به سجده اشاره شده مستحب است.
[۴۸] المحجة البیضاء، ج۲، ص۲۲۶ -۲۲۷.
[۴۹] الخلاف، ج۱، ص۴۲۵ -۴۲۷.

مواضع سجده نزد حنفیان ۱۴ (به جز آیه ۷۷ حجّ/۲۲) و نزد شافعیان نیز ۱۴ (به جز آیه ۲۳ ص/۳۸) و نزد حنبلیان ۱۳ (به جز آیه ۷۷ حجّ/۲۲ و آیه ۲۳ ص/۳۸) و نزد مالکیان ۱۱ موضع (به جز سوره های نجم، انشقاق و علق) است.
[۵۱] الفقه علی المذاهب الاربعه، ج۱، ص۴۶۹ -۴۷۰.

حنفیان سجده تلاوت در غیر نماز را واجب موسّع می دانند که تأخیر آن کراهت دارد؛ ولی سایر مذاهب سجده تلاوت را در نماز وغیر آن را واجب فوری می شمارند.
[۵۳] الفقه علی المذاهب الاربعه، ج۱، ص۴۶۴ -۴۶۸.
فقها برای وجوب سجده تلاوت احکام و شرایط دیگری نیز ذکر کرده اند.
[۵۶] الفقه علی المذاهب الاربعه، ج۱، ص۴۶۴ -۴۶۸.


۱.۴ - قرائت قرآن در نماز

قرائت قرآن در نماز احکامی دارد
[۶۰] مستمسک العروه، ج۶، ص۲۴۱ -۲۴۶.
[۶۱] مستمسک العروه، ج۶، ص۲۶۹.
؛ مانند اینکه قرائت سوره های طولانی در نماز واجب اگر سبب فوت وقت گردد و نیز قرائت سوره های عزایم در نماز واجب جایز نیست؛ همچنین رعایت ترتیب و موالات میان حروف، کلمات و نیز آیه ها و نیز قرائت بسمله در ابتدای سوره ها جز سوره توبه واجب است. گفتنی است که تمامی مذاهب اسلامی جز شافعیان اهدای ثواب قرائت قرآن به مردگان را صحیح می دانند که نوعی هبه و بخشش است؛ اما شافعی با استناد به آیه «واَن لَیسَ لِلاِنسنِ اِلاّ ما سَعی» اعتقاد دارد ثواب قرائت قرآن به مردگان نمی رسد؛ ولی روایات زیادی که از پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) و اهل بیت(علیهم السلام) گزارش شده است و نیز اجماع مسلمانان با دیدگاه وی مخالف است
[۶۷] فقه السنه، ج۱، ص۵۶۹.
[۶۸] من وحی القرآن، ج۲۱، ص۲۶۶.
و عموم آیه مذکور جایی که عمل کننده ثواب عملش را اهدا کند شامل نمی شود.
[۶۹] روح المعانی، ج۱۴، ص۶۶.
[۷۰] من وحی القرآن، ج۲۱، ص۲۶۶.



(۱) آیات الاحکام، استرآبادی، تهران، مکتبة المعراجی.
(۲) الاحتجاج، ابومنصور الطبرسی (م. ۵۲۰ ق.)، به کوشش سید محمد باقر خرسان، دارالنعمان، ۱۳۸۶ ق.
(۳) احکام التجوید و فضائل القرآن، محمد محمود عبدالعلیم، قاهرة، شرکة الشمرلی.
(۴) احیاء علوم الدین، الغزالی (م. ۵۰۵ ق.)، بیروت، دار الکتب العربی.
(۵) ارشاد القلوب، حسن بن محمد الدیلمی (قرن ۸)، به کوشش سید هاشم، دارالاسوة، ۱۴۱۷.
(۶) بحارالانوار، المجلسی (م. ۱۱۱۰ ق.)، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ ق.
(۷) التبیان، الطوسی (م. ۴۶۰ ق.)، به کوشش احمد حبیب العاملی، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
(۸) تذکرة الفقهاء، العلامة الحلی (م. ۷۲۶ ق.)، قم، آل البیت(علیهم السلام) لاحیاء التراث، ۱۴۱۴ ق.
(۹) تفسیر روح البیان، بروسوی (م. ۱۱۳۷ ق.)، بیروت، دارالفکر.
(۱۰) تفسیرالصافی، الفیض الکاشانی (م. ۱۰۹۱ ق.)، بیروت، اعلمی،
(۱۱) التفسیر المنیر، وهبة الزحیلی، بیروت، دارالفکر المعاصر، ۱۴۱۱ ق.
(۱۲) جامع احادیث الشیعه، اسماعیل معزی ملایری، قم، الصحف، ۱۴۱۳ ق.
(۱۳) جواهر الکلام، النجفی (م. ۱۲۶۶ ق.)، به کوشش قوچانی، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
(۱۴) الخلاف، الطوسی (م. ۴۶۰ ق.)، به کوشش سید علی خراسانی و دیگران، قم، نشر اسلامی، ۱۴۱۸ ق.
(۱۵) روح المعانی، الآلوسی (م. ۱۲۷۰ ق.)، به کوشش علی عبدالباری، بیروت، ۱۴۱۵ ق.
(۱۶) شرایع الاسلام، المحقق الحلی (م. ۶۷۶ ق.)، به کوشش سید صادق شیرازی، تهران، استقلال، ۱۴۰۹ ق.
(۱۷) شرح اصول کافی، محمد صالح مازندرانی (م. ۱۰۸۱ ق.)، به کوشش سید علی عاشور، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۲۱ ق.
(۱۸) غررالحکم، عبدالواحد الآمدی (م. قرن ۵)، بیروت، اعلمی، ۱۴۰۷ ق.
(۱۹) فتح الوهاب، زکریا بن محمد الانصاری (م. ۹۳۶ ق.)، به کوشش دارالکتب العلمیة، ۱۴۱۸ ق.
(۲۰) فقه السنه، سید سابق، بیروت، دارالکتاب العربی.
(۲۱) الفقه علی المذاهب الاربعه، عبدالرحمن الجزیری (م. ۱۳۶۰ ق.)، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۶ ق.
(۲۲) کنزالعمال، المتقی الهندی (م. ۹۷۵ ق.)، به کوشش صفوة السقاء، بیروت، الرسالة، ۱۴۱۳ ق.
(۲۳) مجمع البیان، الطبرسی (م. ۵۴۸ ق.)، بیروت، دارالمعرفة، ۱۴۰۶ ق.
(۲۴) المجموع فی شرح المهذب، النووی (م. ۶۷۶ ق.)، دارالفکر.
(۲۵) المحجة البیضاء، الفیض الکاشانی (م. ۱۰۹۱ ق.)، به کوشش غفاری، قم، نشر اسلامی.
(۲۶) مختلف الشیعه، العلامة الحلی (م. ۷۲۶ ق.)، قم، النشر الاسلامی، ۱۴۱۲ ق.
(۲۷) مسالک الافهام الی آیات الاحکام، فاضل الجواد الکاظمی (م. ۱۰۶۵ ق.)، به کوشش شریف زاده، تهران، مرتضوی، ۱۳۶۵ ش.
(۲۸) مستدرک الوسائل، النوری (م. ۱۳۲۰ ق.)، بیروت، آل البیت(علیهم السلام) لاحیاء التراث، ۱۴۰۸ ق.
(۲۹) مستمسک العروة الوثقی، سید محسن حکیم (م. ۱۳۹۰ ق.) قم، مکتبة النجفی، ۱۴۰۴ ق.
(۳۰) مستند الشیعه، احمد النراقی (م. ۱۲۴۵ ق.)، قم، آل البیت(علیهم السلام) لاحیاء التراث، ۱۴۱۵ ق.
(۳۱) المعتبر، المحقق الحلی (م. ۶۷۶ ق.)، مؤسسه سیدالشهداء، ۱۳۶۳ ش.
(۳۲) تفسیر من وحی القرآن، سید محمد حسین فضل الله، بیروت، دارالملاک، ۱۴۱۹ ق.
(۳۳)نهایة الاحکام، العلامة الحلی (م. ۷۲۶ ق.)، به کوشش رجائی، قم، اسماعیلیان، ۱۴۱۰ ق.



۱. الخلاف، ج۱، ص۹۹ -۱۰۰.    
۲. مختلف الشیعه، ج۱، ص۳۵۳ -۳۵۴.    
۳. نهایة الاحکام، ج۱، ص۲۰.    
۴. المجموع، ج۲، ص۶۵.
۵. فتح الوهاب، ج۱، ص۱۸.
۶. المغنی، ج۱، ص۱۳۷.
۷. واقعه/ سوره۵۶، آیه۷۹.    
۸. الخلاف، ج۱، ص۹۹.    
۹. المعتبر، ج۱، ص۲۳۴.    
۱۰. تذکرة الفقهاء، ج۱، ص۲۴۱.    
۱۱. الخلاف، ج۱، ص۱۰۰.    
۱۲. جواهر الکلام، ج۳، ص۴۲ -۴۲.    
۱۳. جواهر الکلام، ج۳، ص۲۲۲.    
۱۴. جواهر الکلام، ج۳، ص۳۹۸.    
۱۵. جواهر الکلام، ج۳، ص۶۷.    
۱۶. جواهر الکلام، ج۳، ص۲۲۲.    
۱۷. جواهر الکلام، ج۳، ص۳۹۸.
۱۸. جواهرالکلام، ج۳، ص۲۲۲.    
۱۹. مستند الشیعه، ج۲، ص۴۷۱.    
۲۰. نوح/ سوره۷۱، آیه ۲۸.    
۲۱. فتح/ سوره۴۸، آیه۲۹.    
۲۲. الفقه علی المذاهب الاربعه، ج۱، ص۱۲۱ -۱۲۲.
۲۳. الفقه علی المذاهب الاربعه، ج۱، ص۱۳۳.
۲۴. الخلاف، ج۱، ص۱۰۰ -۱۰۱.    
۲۵. زخرف/ سوره۴۳، آیه۱۳.    
۲۶. الفقه علی المذاهب الاربعه، ج۱، ص۱۲۱ -۱۲۳.
۲۷. بحارالانوار، ج۸۹، ص۲۱۲ -۲۱۳.    
۲۸. جامع احادیث الشیعه، ج۵، ص۴۵۶.
۲۹. اعراف/سوره۷، آیه۲۰۶.    
۳۰. رعد/ سوره۱۳، آیه۱۵.    
۳۱. نحل/ سوره۱۶، آیه۴۹.    
۳۲. اسراء/ سوره۱۷، آیه۱۰۹.    
۳۳. مریم/ سوره۱۹، آیه۵۸.    
۳۴. حج/ سوره۲۲، آیه۱۸.    
۳۵. حج/ سوره۲۲، آیه۷۷.    
۳۶. فرقان/ سوره۲۵، آیه۶۰.    
۳۷. نمل/ سوره۲۷، آیه۲۵.    
۳۸. سجده/ سوره۳۲، آیه۱۵.    
۳۹. ص/ سوره۳۸، آیه۲۴.    
۴۰. فصلت/ سوره۴۱، آیه۳۷.    
۴۱. نجم/ سوره۵۳، آیه۶۲.    
۴۲. انشقاق/ سوره۸۴، آیه۲۱.    
۴۳. علق/ سوره۹۶، آیه۱۹.    
۴۴. المحجة البیضاء، ج۲، ص۲۲۶ -۲۲۷.
۴۵. بحارالانوار، ج۸۲، ص۱۷۲ -۱۷۳.    
۴۶. مستند الشیعه، ج۵، ص۳۱۰.    
۴۷. شرایع الاسلام، ج۱، ص۶۹.    
۴۸. المحجة البیضاء، ج۲، ص۲۲۶ -۲۲۷.
۴۹. الخلاف، ج۱، ص۴۲۵ -۴۲۷.
۵۰. الخلاف، ج۱، ص ۴۲۷ -۴۲۸.    
۵۱. الفقه علی المذاهب الاربعه، ج۱، ص۴۶۹ -۴۷۰.
۵۲. الخلاف، ج۱،ص ۴۲۵، -۴۲۶.    
۵۳. الفقه علی المذاهب الاربعه، ج۱، ص۴۶۴ -۴۶۸.
۵۴. مستمسک العروة، ج۶، ص ۴۲۱ -۴۲۸.    
۵۵. جواهر الکلام، ج۱۰، ص۲۲۴ -۲۳۲.    
۵۶. الفقه علی المذاهب الاربعه، ج۱، ص۴۶۴ -۴۶۸.
۵۷. مستمسک العروه، ج۶، ص۱۶۳.    
۵۸. مستمسک العروه، ج۶، ص۱۷۴ -۱۷۵.    
۵۹. مستمسک العروه، ج۶، ص۲۳۰ -۲۳۳.    
۶۰. مستمسک العروه، ج۶، ص۲۴۱ -۲۴۶.
۶۱. مستمسک العروه، ج۶، ص۲۶۹.
۶۲. مستمسک العروه، ج۶، ص۱۶۰.    
۶۳. مستمسک العروه، ج۶، ص۱۷۴ -۱۷۵.    
۶۴. نجم/ سوره۵۳، آیه۳۹.    
۶۵. المنیر، ج۲۷، ص۱۲۹.    
۶۶. المنیر، ج۲۷، ص۱۲۹.    
۶۷. فقه السنه، ج۱، ص۵۶۹.
۶۸. من وحی القرآن، ج۲۱، ص۲۶۶.
۶۹. روح المعانی، ج۱۴، ص۶۶.
۷۰. من وحی القرآن، ج۲۱، ص۲۶۶.



برگرفته از مقاله تلاوت، دائرة المعارف قرآن کریم، ج۸، ص۶۱۴.    



جعبه ابزار