• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

احمد بن عبدالله مستور وفیّ تقی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



احمد بن عبدالله مستور وفیّ تقی (۱۹۸-۲۶۵ هـ)، از امامان مذهب اسماعیلیه در قرن سوم هجری قمری و از امامان دوره ستر بوده که بعد از پدرش به امامت اسماعیلیه رسیده است.



احمد بن عبدالله بن محمد بن اسماعیل بن جعفر الصادق (علیه‌السّلام) مستور وفیّ تقی، به سال ۱۹۸ هـ در شهر سلمیّه، از نواحی مرکزی شام،
[۱] غالب، مصطفی، تاریخ الدعوة الاسماعیلیه، ص۱۵۲.
به دنیا آمد.
[۲] حموی، ياقوت بن عبدالله، معجم البلدان، ج۲، ص۲۴۰.



ادریس بن حسن داعی یمنی و مورخ اسماعیلی درباره احمد مستور می‌نویسد: احمد بن عبدالله از امامان دوره ستر (از نظر اسماعیلیان، پس از شهادت امام صادق (علیه‌السّلام) نوه وی محمد یا فرزندش اسماعیل به امامت امت نایل شده است و با هجرت محمد بن اسماعیل از مدینه به سوی مشرق زمین و جدایی او از معتقدان و ارادتمندانش، دوران ستر امامت آغاز شده و با استقرار خلافت فاطمی به پایان رسیده است.)
[۳] ر. ک: مرکز مطالعات و تحقیقات ادیان و مذاهب، مجموعه مقالات اسماعیلیه، ص۱۳۵.
بود که پس از پدرش به امامت اسماعیلیه رسید.
[۴] ابن‌قتیبه دینوری، عبدالله بن مسلم، عیون الاخبار، ج۴، ص۳۶۷.

پدرش عبدالله برای آنکه از سیاست تعقیب و آزار عباسیان در امان بماند، به بخش‌های مختلف ایران پناه برد و سرانجام در اهواز سکونت گزید و پس از آنجا به عراق و از عراق به سلمیّه گریخت. در سلمیّه به لباس یکی از‌ هاشمیان و در زیّ یک بازرگان درآمد
[۵] دفتری، فرهاد، تاریخ و عقاید اسماعیلیه، ص۱۲۷.
و به گفته داعی ادریس به کوفه، دیلم، سلمیه و عسکر آمد و شد داشت.
[۶] ابن‌قتیبه دینوری، عبدالله بن مسلم، عیون الاخبار، ج۴، ص۳۶۷.
[۷] ابن‌قتیبه دینوری، عبدالله بن مسلم، عیون الاخبار، ج۴، ص۳۹۰-۳۹۴.

عبدالله پیش از وفاتش در حدود ۲۱۲ هـ، پسر خود احمد را به جانشینی برگزید و احمد نیز به صورت مخفیانه در سلمیّه که مرکز نشر دعوت اسماعیلی بود، به تبلیغ پرداخت. مدتی که در سلمیّه به سر می‌برد، تحت فشار حکومت و خلفای عباسی بود، لذا این شهر را محل مناسبی برای تبلیغ خود ندید و آنجا را به قصد ری ترک کرد و سالیان متمادی در آنجا به دعوت مردم می‌پرداخت و بسیاری از ملوک و امرا را به خود جلب کرده و از امکانات ایشان برای تبلیغ بهره‌برداری می‌کرد، تا آنکه گستره دعوت خویش را به تمام نقاط مشرق زمین رسانید.
وی پس از مدتی اقامت در ری، به سلمیّه بازگشت و از آنجا به مصیاف (مصیاف (مصیاب) قلعه‌ای مشهور از قلاع اسماعیلیان در شام نزدیک طرابلس) رفت و در نهایت به سال ۲۶۵ هـ در همان‌جا درگذشت و در مقبره مشهور جبل مشهد واقع در هفت کیلومتری مصیاف به خاک سپرده شد.
[۹] غالب، مصطفی، تاریخ الدعوة الاسماعیلیه، ص۱۵۲-۱۵۳.
در تاریخ وفاتش اختلاف است.
[۱۰] غالب، مصطفی، اعلام الاسماعیلیه، ص۱۰۹.



آثاری که از احمد بر جای مانده، از این قرارند:
تاویل الذکاة الشواهد و البیان لمباحثة الاخوان اسرار النطقاء، کتاب الکشف الانوار الفضیه فی معرفة الانفس الذکیة و کتاب الایضاح.
[۱۱] غالب، مصطفی، اعلام الاسماعیلیه، ص۱۰۹.

مهم‌ترین اثری که به وی منسوب است، رسائل اخوان الصفاء و خلاّن الوفاء است که شامل ۵۲ رساله فلسفی بوده و با همکاری گروهی از علمای اسماعیلیه، به ریاست احمد بن عبدالله در سال ۲۰۹ هـ تدوین یافته است.
گفته شده که این رساله‌ها را احمد تلخیص کرده و به صورت رساله مستقلی درآورده و آن‌را رسالة الجامعه نام نهاده است. پس از آن نیز رساله دیگری را که در بردارنده برخی از علوم روز بوده، تالیف کرده و آن‌را جامعة الجامعه نام‌گذاری کرده است.
[۱۲] غالب، مصطفی، اعلام الاسماعیلیه، ص۱۳۶.



برای مطالعه بیشتر به منابع زیر مراجعه شود.
[۱۴] دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۶، ص۷۴۲.
[۱۵] آقا بزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۹، ص۱۱۲۹.



۱. غالب، مصطفی، تاریخ الدعوة الاسماعیلیه، ص۱۵۲.
۲. حموی، ياقوت بن عبدالله، معجم البلدان، ج۲، ص۲۴۰.
۳. ر. ک: مرکز مطالعات و تحقیقات ادیان و مذاهب، مجموعه مقالات اسماعیلیه، ص۱۳۵.
۴. ابن‌قتیبه دینوری، عبدالله بن مسلم، عیون الاخبار، ج۴، ص۳۶۷.
۵. دفتری، فرهاد، تاریخ و عقاید اسماعیلیه، ص۱۲۷.
۶. ابن‌قتیبه دینوری، عبدالله بن مسلم، عیون الاخبار، ج۴، ص۳۶۷.
۷. ابن‌قتیبه دینوری، عبدالله بن مسلم، عیون الاخبار، ج۴، ص۳۹۰-۳۹۴.
۸. حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم البلدان، ج۵، ص۱۴۴.    
۹. غالب، مصطفی، تاریخ الدعوة الاسماعیلیه، ص۱۵۲-۱۵۳.
۱۰. غالب، مصطفی، اعلام الاسماعیلیه، ص۱۰۹.
۱۱. غالب، مصطفی، اعلام الاسماعیلیه، ص۱۰۹.
۱۲. غالب، مصطفی، اعلام الاسماعیلیه، ص۱۳۶.
۱۳. زرکلی، خیرالدین بن محمود، الاعلام، ج۱، ص۱۵۵.    
۱۴. دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۶، ص۷۴۲.
۱۵. آقا بزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۹، ص۱۱۲۹.



پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، ج۱، ص۱۵۵، برگرفته از مقاله «احمد بن عبدالله مستور وفیّ تقی».






جعبه ابزار