• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

ابن‌کال ابوعبدالله‌ محمد بن‌ محمد بزاز حلی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



اِبْن‌ِ کال‌، ابوعبدالله‌ محمد بن‌ محمد بن‌ هارون‌ بزّاز حِلّی‌ ( ذیحجه ۵۱۵ - ذیحجه ۵۹۷/ فوریه ۱۱۲۲ - سپتامبر ۱۲۰۱)، مقری‌، محدّث‌ و مفسّر امامی است‌.



شهرت‌ او در برخی‌ از منابع‌
[۱] ورام‌ بن‌ ابی‌ فراس‌، تنبیه‌ الخواطر، ج۱، ص۲۳، قم‌، چاپخانه علمیه‌.
[۳] محمد ابن‌ نقطه‌، الاستدراک‌، ج۱، ص۲۱۳، نسخه عکسی‌ موجود در کتابخانه مرکز.
به‌ صورت‌ «ابن‌ الکیال‌» و گاه‌ به‌ شکلهای‌ محرّف‌ «ابن‌ الکمال‌» و «ابن‌ الکامل‌» ضبط شده‌ است‌.
[۵] محمد ذهبی‌، تذکرة الحفاظ، ج۴، ص۱۳۴۸، حیدرآباد دکن‌، ۱۳۳۳-۱۳۳۴ق‌.
[۶] آقابزرگ‌ طهرانی، طبقات‌ اعلام‌ الشیعة، ج۱، ص۲۸۷- ۲۸۸، قرن‌ ۶، به‌ کوشش‌ علی‌ نقی‌ منزوی‌، بیروت‌، ۱۳۹۲ق‌/ ۱۹۷۲م‌.
از آن‌جا که‌ وی‌ برای‌ گذران‌ زندگی‌ به‌ پیشه بزازی‌ می‌پرداخته‌ به‌ «بزاز» نیز شهرت‌ یافته‌ است‌.
[۷] محمد ذهبی‌، المختصر المحناج‌ الیه‌ من‌ تاریخ‌ ابن‌ دبیثی‌، ج۱، ص۷۰، بیروت‌، ۱۴۰۵ق‌/ ۱۹۸۵م‌.



در منابع‌ قدیم‌تر به‌ مذهب‌ او اشاره‌ای‌ نرفته‌ است‌، اما برخی‌ منابع‌ متأخر شیعی‌ او را در زمره امامیه‌ شمرده‌اند، و قراینی‌ بر این‌ امر گواهی‌ دارد. وی‌ در بغداد به‌ دنیا آمد و در حلّه‌ پرورش‌ یافت‌. سپس‌

برای‌ کسب‌ علم‌ به‌ بغداد بازگشت‌ و در آن‌جا از ابوالعلاء همدانی‌، ابوالکرم‌ شهرزوری‌، سبط خیاط و دَعوان‌ بن‌ علی‌ جُبّی‌ قرائت‌ آموخت‌ و از جمعی‌ از مشایخ‌ استماع‌ حدیث‌ کرد. پس‌ از آن‌ به‌ حلّه‌ بازگشت‌ و به‌ تعلیم‌ قرائت‌ و حدیث‌ پرداخت‌.
[۹] عبدالعظیم‌ منذری‌، التکملة لوفیات‌ النقلة، ج۱، ص۴۰۳-۴۰۴، به‌ کوشش‌ بشار عواد معروف‌، بیروت‌، ۱۴۰۵ق‌/ ۱۹۸۴م‌.
[۱۰] علی‌ ابن‌ ساعی‌، الجامع‌ المختصر، ج۹، ص۷۲، به‌ کوشش‌ مصطفی‌ جواد، بغداد، ۱۳۵۳ق‌/ ۱۹۳۴م‌.
[۱۱] محمد ذهبی‌، المختصر المحناج‌ الیه‌ من‌ تاریخ‌ ابن‌ دبیثی‌، ج۱، ص۷۰، بیروت‌، ۱۴۰۵ق‌/ ۱۹۸۵م‌.
ابن‌ کال‌ همچنین‌ در موصل‌ از یحیی‌ ابن‌سعدون‌ قرطبی‌ قرائت‌ و حدیث‌ فرا گرفت‌.
[۱۲] عبدالعظیم‌ منذری‌، التکملة لوفیات‌ النقلة، ج۱، ص۴۰۳-۴۰۴، به‌ کوشش‌ بشار عواد معروف‌، بیروت‌، ۱۴۰۵ق‌/ ۱۹۸۴م‌.
[۱۳] محمد ذهبی‌، المختصر المحناج‌ الیه‌ من‌ تاریخ‌ ابن‌ دبیثی‌، ج۱، ص۷۰، بیروت‌، ۱۴۰۵ق‌/ ۱۹۸۵م‌.
علاوه‌ بر این‌ها، از نظام‌ الشرف‌ ابوالحسن‌ عریضی‌، علی‌ بن‌ عبدالسید بن‌ صباغ‌ و فضل‌ بن‌ سهل‌ اسفراینی‌ نیز استفاده‌ کرده‌ است‌.
[۱۴] ورام‌ بن‌ ابی‌ فراس‌، تنبیه‌ الخواطر، ج۱، ص۲۳، قم‌، چاپخانه علمیه‌.
[۱۵] عبدالعظیم‌ منذری‌، التکملة لوفیات‌ النقلة، ج۱، ص۴۰۳-۴۰۴، به‌ کوشش‌ بشار عواد معروف‌، بیروت‌، ۱۴۰۵ق‌/ ۱۹۸۴م‌.



از جمله‌ شاگردان‌ و راویان‌ وی‌ ورام‌ بن‌ ابی‌ فراس‌، ابوالحسن‌ علی‌ ابن‌ خیاط، شریف‌ محمد بن‌ عمر داعی‌ و ابن‌ دبیثی‌ را می‌توان‌ نام‌ برد. شخص‌ اخیر ابن‌ کال‌ را در واسط و حلّه‌ ملاقات‌ کرده‌ و قرائات‌ دهگانه‌ را نزد وی‌ خوانده‌ است‌.
[۱۶] محمد ذهبی‌، المختصر المحناج‌ الیه‌ من‌ تاریخ‌ ابن‌ دبیثی‌، ج۱، ص۷۰، بیروت‌، ۱۴۰۵ق‌/ ۱۹۸۵م‌.
[۱۷] محمد ابن‌ جزری‌، النشر، ج۱، ص۹۲، به‌ کوشش‌ علی‌ محمد ضیاع‌، قاهره‌، کتابخانه مصطفی‌ محمد.
[۱۸] حسن‌ صاحب‌ معالم‌، «الاجازة الکبیرة»، ج۱۰۶، ص۲۳، بحارالانوار مجلسی‌، بیروت‌، ۱۴۰۳ق‌/ ۱۹۸۳م‌.
[۱۹] محمد ذهبی‌، معرفة القراء الکبار، ج۲، ص۵۴۳، به‌ کوشش‌ محمد سید جاد الحق‌، قاهره‌، ۱۳۸۷ق‌/ ۱۹۶۷م‌.
وی‌ همچنین‌ از مشایخ‌ِ اجازه محمد بن‌ جعفری‌ مشهدی‌ بوده‌ است‌.
[۲۰] حسن‌ صاحب‌ معالم‌، «الاجازة الکبیرة»، ج۱۰۶، ص۲۳، بحارالانوار مجلسی‌، بیروت‌، ۱۴۰۳ق‌/ ۱۹۸۳م‌.
ابن‌ کال‌ به‌ عنوان‌ حلقه‌ای‌ مؤثر در سلسله انتقال‌ قرائات‌ جای‌ دارد. او افزون‌ بر قرائات‌ مشهور به‌ قرائات‌ شاذ نیز توجه‌ داشته‌ است‌.
[۲۱] محمد ذهبی‌، معرفة القراء الکبار، ج۲، ص۵۴۳، به‌ کوشش‌ محمد سید جاد الحق‌، قاهره‌، ۱۳۸۷ق‌/ ۱۹۶۷م‌.
[۲۲] محمد ابن‌ جزری‌، غایة النهایة فی‌ طبقات‌ القراء، ج۲، ص۲۵۶، به‌ کوشش‌ گ‌ برگشترسر، قاهره‌، ۱۳۵۱ق‌/ ۱۹۳۲م‌.



در اجازه صاحب‌ معالم‌
[۲۳] حسن‌ صاحب‌ معالم‌، «الاجازة الکبیرة»، ج۱۰۶، ص۲۳، بحارالانوار مجلسی‌، بیروت‌، ۱۴۰۳ق‌/ ۱۹۸۳م‌.
نام‌ ۳ اثر از او آمده‌ است‌ که‌ نسخه‌ای‌ از آن‌ها در دست‌ نیست‌: مختصر التبیان‌ فی‌ تفسیر القرآن‌، متشابه‌ القرآن‌، اللحن‌ الخفی‌ و اللحن‌ الجلی‌.


ابن‌ کال‌ سرانجام‌ در حلّه‌ وفات‌ یافت‌.
[۲۴] محمد ذهبی‌، المختصر المحناج‌ الیه‌ من‌ تاریخ‌ ابن‌ دبیثی‌، ج۱، ص۷۰، بیروت‌، ۱۴۰۵ق‌/ ۱۹۸۵م‌.




(۱) آقابزرگ‌ طهرانی، طبقات‌ اعلام‌ الشیعة، قرن‌ ۶، به‌ کوشش‌ علی‌ نقی‌ منزوی‌، بیروت‌، ۱۳۹۲ق‌/ ۱۹۷۲م‌.
(۲) محمد ابن‌ جزری‌، غایة النهایة فی‌ طبقات‌ القراء، به‌ کوشش‌ گ‌ برگشترسر، قاهره‌، ۱۳۵۱ق‌/ ۱۹۳۲م‌.
(۳) محمد ابن‌ جزری‌، النشر، به‌ کوشش‌ علی‌ محمد ضیاع‌، قاهره‌، کتابخانه مصطفی‌ محمد.
(۴) علی‌ ابن‌ ساعی‌، الجامع‌ المختصر، به‌ کوشش‌ مصطفی‌ جواد، بغداد، ۱۳۵۳ق‌/ ۱۹۳۴م‌.
(۵) علی‌ ابن‌ طاووس‌، التحصین‌، به‌ کوشش‌ محمد انصاری‌، بیروت‌، ۱۴۱۰ق‌/ ۱۹۸۹م‌.
(۶) محمد ابن‌ نقطه‌، الاستدراک‌، نسخه عکسی‌ موجود در کتابخانه مرکز.
(۷) محمد حر عاملی‌، امل‌ الامل‌، به‌ کوشش‌ احمد حسینی‌، بغداد، ۱۳۸۵ق‌.
(۸) محمد ذهبی‌، تذکرة الحفاظ، حیدرآباد دکن‌، ۱۳۳۳-۱۳۳۴ق‌.
(۹) محمد ذهبی‌، العبر، به‌ کوشش‌ محمد سعید زغلول‌، بیروت‌، ۱۴۰۵ق‌/ ۱۹۸۵م‌.
(۱۰) محمد ذهبی‌، المختصر المحناج‌ الیه‌ من‌ تاریخ‌ ابن‌ دبیثی‌، بیروت‌، ۱۴۰۵ق‌/ ۱۹۸۵م‌.
(۱۱) محمد ذهبی‌، معرفة القراء الکبار، به‌ کوشش‌ محمد سید جاد الحق‌، قاهره‌، ۱۳۸۷ق‌/ ۱۹۶۷م‌.
(۱۲) حسن‌ صاحب‌ معالم‌، «الاجازة الکبیرة»، بحارالانوار مجلسی‌، بیروت‌، ۱۴۰۳ق‌/ ۱۹۸۳م‌.
(۱۳) عبدالعظیم‌ منذری‌، التکملة لوفیات‌ النقلة، به‌ کوشش‌ بشار عواد معروف‌، بیروت‌، ۱۴۰۵ق‌/ ۱۹۸۴م‌.
(۱۴) ورام‌ بن‌ ابی‌ فراس‌، تنبیه‌ الخواطر، قم‌، چاپخانه علمیه‌.


۱. ورام‌ بن‌ ابی‌ فراس‌، تنبیه‌ الخواطر، ج۱، ص۲۳، قم‌، چاپخانه علمیه‌.
۲. محمد ذهبی‌، العبر، ج۳، ص۱۲۰، به‌ کوشش‌ محمد سعید زغلول‌، بیروت‌، ۱۴۰۵ق‌/ ۱۹۸۵م‌.    
۳. محمد ابن‌ نقطه‌، الاستدراک‌، ج۱، ص۲۱۳، نسخه عکسی‌ موجود در کتابخانه مرکز.
۴. علی‌ ابن‌ طاووس‌، التحصین‌، ج۱، ص۵۹۵، به‌ کوشش‌ محمد انصاری‌، بیروت‌، ۱۴۱۰ق‌/ ۱۹۸۹م‌.    
۵. محمد ذهبی‌، تذکرة الحفاظ، ج۴، ص۱۳۴۸، حیدرآباد دکن‌، ۱۳۳۳-۱۳۳۴ق‌.
۶. آقابزرگ‌ طهرانی، طبقات‌ اعلام‌ الشیعة، ج۱، ص۲۸۷- ۲۸۸، قرن‌ ۶، به‌ کوشش‌ علی‌ نقی‌ منزوی‌، بیروت‌، ۱۳۹۲ق‌/ ۱۹۷۲م‌.
۷. محمد ذهبی‌، المختصر المحناج‌ الیه‌ من‌ تاریخ‌ ابن‌ دبیثی‌، ج۱، ص۷۰، بیروت‌، ۱۴۰۵ق‌/ ۱۹۸۵م‌.
۸. محمد حر عاملی‌، امل‌ الامل‌، ج۲، ص۳۱۱، به‌ کوشش‌ احمد حسینی‌، بغداد، ۱۳۸۵ق‌.    
۹. عبدالعظیم‌ منذری‌، التکملة لوفیات‌ النقلة، ج۱، ص۴۰۳-۴۰۴، به‌ کوشش‌ بشار عواد معروف‌، بیروت‌، ۱۴۰۵ق‌/ ۱۹۸۴م‌.
۱۰. علی‌ ابن‌ ساعی‌، الجامع‌ المختصر، ج۹، ص۷۲، به‌ کوشش‌ مصطفی‌ جواد، بغداد، ۱۳۵۳ق‌/ ۱۹۳۴م‌.
۱۱. محمد ذهبی‌، المختصر المحناج‌ الیه‌ من‌ تاریخ‌ ابن‌ دبیثی‌، ج۱، ص۷۰، بیروت‌، ۱۴۰۵ق‌/ ۱۹۸۵م‌.
۱۲. عبدالعظیم‌ منذری‌، التکملة لوفیات‌ النقلة، ج۱، ص۴۰۳-۴۰۴، به‌ کوشش‌ بشار عواد معروف‌، بیروت‌، ۱۴۰۵ق‌/ ۱۹۸۴م‌.
۱۳. محمد ذهبی‌، المختصر المحناج‌ الیه‌ من‌ تاریخ‌ ابن‌ دبیثی‌، ج۱، ص۷۰، بیروت‌، ۱۴۰۵ق‌/ ۱۹۸۵م‌.
۱۴. ورام‌ بن‌ ابی‌ فراس‌، تنبیه‌ الخواطر، ج۱، ص۲۳، قم‌، چاپخانه علمیه‌.
۱۵. عبدالعظیم‌ منذری‌، التکملة لوفیات‌ النقلة، ج۱، ص۴۰۳-۴۰۴، به‌ کوشش‌ بشار عواد معروف‌، بیروت‌، ۱۴۰۵ق‌/ ۱۹۸۴م‌.
۱۶. محمد ذهبی‌، المختصر المحناج‌ الیه‌ من‌ تاریخ‌ ابن‌ دبیثی‌، ج۱، ص۷۰، بیروت‌، ۱۴۰۵ق‌/ ۱۹۸۵م‌.
۱۷. محمد ابن‌ جزری‌، النشر، ج۱، ص۹۲، به‌ کوشش‌ علی‌ محمد ضیاع‌، قاهره‌، کتابخانه مصطفی‌ محمد.
۱۸. حسن‌ صاحب‌ معالم‌، «الاجازة الکبیرة»، ج۱۰۶، ص۲۳، بحارالانوار مجلسی‌، بیروت‌، ۱۴۰۳ق‌/ ۱۹۸۳م‌.
۱۹. محمد ذهبی‌، معرفة القراء الکبار، ج۲، ص۵۴۳، به‌ کوشش‌ محمد سید جاد الحق‌، قاهره‌، ۱۳۸۷ق‌/ ۱۹۶۷م‌.
۲۰. حسن‌ صاحب‌ معالم‌، «الاجازة الکبیرة»، ج۱۰۶، ص۲۳، بحارالانوار مجلسی‌، بیروت‌، ۱۴۰۳ق‌/ ۱۹۸۳م‌.
۲۱. محمد ذهبی‌، معرفة القراء الکبار، ج۲، ص۵۴۳، به‌ کوشش‌ محمد سید جاد الحق‌، قاهره‌، ۱۳۸۷ق‌/ ۱۹۶۷م‌.
۲۲. محمد ابن‌ جزری‌، غایة النهایة فی‌ طبقات‌ القراء، ج۲، ص۲۵۶، به‌ کوشش‌ گ‌ برگشترسر، قاهره‌، ۱۳۵۱ق‌/ ۱۹۳۲م‌.
۲۳. حسن‌ صاحب‌ معالم‌، «الاجازة الکبیرة»، ج۱۰۶، ص۲۳، بحارالانوار مجلسی‌، بیروت‌، ۱۴۰۳ق‌/ ۱۹۸۳م‌.
۲۴. محمد ذهبی‌، المختصر المحناج‌ الیه‌ من‌ تاریخ‌ ابن‌ دبیثی‌، ج۱، ص۷۰، بیروت‌، ۱۴۰۵ق‌/ ۱۹۸۵م‌.



دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «ابن‌کال»، ج۴، ص۱۶۶۶.    






جعبه ابزار