• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

ابن سماعه

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



دیگر کاربردها: ابن سماعه.

ابوعبدالله محمد بن سماعة بن عبیدالله تمیمی (۱۳۰-۲۳۳ق)، مشهور به ابن سماعه، قاضی محدث و فقیه حنفی مذهب قرن دوم هجری قمری در بغداد بود.



ابوعبدالله محمد بن سماعة بن عبیدالله تمیمی کوفی، مشهور به ابن سماعه، قاضی محدث و فقیه حنفی، و متولد سال ۱۳۰ق بود. کنیه وی را وکیع، ابوالاصبغ ضبط کرده است.


مشایخ وی در حدیث عبارت‌اند از: لیث بن سعد، مسیب بن شریک، معلّی بن خالد رازی ّ ابویوسف قاضی و محمد بن حسن شیبانی. از ابویوسف قاضی و محمد بن حسن شیبانی که از شاگردان برجسته ابوحنیفه بوده‌اند، فقه آموخته است. او در مذهب حنفی تا آنجا پیش رفت که برخی او را از برجستگان اصحاب رای و صاحب اختیارات در مذهب و روایات دانسته‌اند.


از شاگردان و راویان وی حسن بن محمد بن عنبر وشّاء و محمد بن عمران ضبّی را می‌توان یاد کرد.


مزّی به نقل از صیمری، ابن سماعه را از حافظان و ثقه دانسته است. ابن سماعه در سال ۱۹۲ق پس از مرگ یوسف، فرزند استادش ابویوسف، از سوی‌ هارون الرشید (خلافت ۱۷۰-۱۹۳ق) عهده‌دار قضاوت جانب غربی بغداد شد و در این سمت باقی بود تا اینکه در اثر ضعف بینایی، توسط مامون (خلافت ۱۱۸-۱۹۸ق) عزل گردید. وی با اینکه دارای مناصب مهم رسمی بود، صوفیانه می‌زیست و گفته‌اند که روزانه دویست رکعت نماز می‌گزارده است. ابن سماعه با اینکه به سبب ضعف چشم از سمت قضا برکنار شده بود، اما مسعودی می‌نویسد که این فقیه معمّر در اواخر عمر صحت جسم، عقل و حواس داشته و افعال جوانان را انجام می‌داده و اسب‌سواری هم می‌کرده است.
[۱۱] مسعودی، علی بن حسین، مروج الذهب، ج۴، ص۹۴.



وی دارای تالیفاتی نیکو در فقه بوده که از آن جمله است: نوادر المسائل
[۱۲] مسعودی، علی بن حسین، مروج الذهب، ج۴، ص۹۵.
ادب القاضی المحاضر و السجلات و مختصر الاکتساب فی الرزق المستطاب.


ابن سماعة در نهایت به سال ۲۳۳ یا ۲۳۶ق در بغداد از دنیا رفت.
[۲۳] ذهبی، محمد بن احمد، دول الاسلام، ص۱۲۶.



۱. خطیب بغدادی، احمد بن علی، تاریخ بغداد، ج۲، ص۴۰۴.    
۲. وکیع ضبی، محمد بن خلف، اخبار القضاة، ج۳، ص۲۱۴.    
۳. مزی، یوسف بن عبدالرحمن، تهذیب الکمال، ج۲۵، ص۳۱۷.    
۴. وکیع ضبی، محمد بن خلف، اخبار القضاة، ج۳، ص۲۸۲.    
۵. خطیب بغدادی، احمد بن علی، تاریخ بغداد، ج۲، ص۴۰۲.    
۶. صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۳، ص۱۱۶.    
۷. ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۱۷، ص۳۲۵.    
۸. مزی، یوسف بن عبدالرحمن، تهذیب الکمال، ج۲۵، ص۳۱۸.    
۹. وکیع ضبی، محمد بن خلف، اخبار القضاة، ج۳، ص۲۸۲.    
۱۰. خطیب بغدادی، احمد بن علی، تاریخ بغداد، ج۲، ص۴۰۴.    
۱۱. مسعودی، علی بن حسین، مروج الذهب، ج۴، ص۹۴.
۱۲. مسعودی، علی بن حسین، مروج الذهب، ج۴، ص۹۵.
۱۳. ابن ندیم، محمد بن اسحاق، الفهرست، ص۲۵۹.    
۱۴. بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۱۲.    
۱۵. قرشی، عبدالقادر بن محمد، الجواهر المضیئه، ج۲، ص۵۸.    
۱۶. خزرجی، احمد بن عبدالله، خلاصة تذهیب تهذیب الکمال، ص۳۳۹.    
۱۷. ابن تغری بردی، یوسف، النجوم الزاهره، ج۲، ص۲۷۱.    
۱۸. ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۰، ص۶۴۶.    
۱۹. بغدادی، اسماعیل بن محمد، ایضاح المکنون، ج۱، ص۱۱۵.    
۲۰. کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۰، ص۵۷.    
۲۱. ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، تقریب التهذیب، ج۱، ص۴۸۲.    
۲۲. ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایه، ج۱۰، ص۳۱۲.    
۲۳. ذهبی، محمد بن احمد، دول الاسلام، ص۱۲۶.
۲۴. ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۴، ص۳۵۰.    
۲۵. ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۶، ص۳۸۷.    



• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، ج۱، ص۶۷۸-۶۷۹، برگرفته از مقاله «محمد تمیمی».






جعبه ابزار