• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

ابن‌رجب زین‌الدین‌ ابوالفرج‌ عبدالرحمان‌ بن‌ احمد سلامی‌

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



اِبْن‌ِ رَجَب‌، ابوالفرج‌ عبدالرحمان‌ بن‌ احمد بن‌ عبدالرحمان‌ سلامی‌، ملقب‌ به‌ زین‌الدین‌وجمال‌الدین‌ (۷۳۶- ۷۹۵ق‌/۱۳۳۶-۱۳۹۳م‌)، فقیه ‌، محدث ‌، مقری‌ و واعظ حنبلی ‌است.



ابن رجب به‌ ابن‌ نقیب‌ نیز ملقب‌ بوده‌ است‌.
[۱] حاجی‌ خلیفه‌، کشف‌، ج۱، ص۵۵۹.
رجب‌ نام‌ دوم‌ جد او عبدالرحمان‌ است‌.
[۲] احمد ابن‌ حجر، الدرر الکامنة، ج۳، ص۱۵۱، به‌ کوشش‌ عبدالوهاب‌ البخاری‌، حیدرآباد دکن‌، ۱۳۹۴ق‌/۱۹۷۴م‌.
تاریخ‌ ولادت‌ او را ابن‌ حجر در الدرر
[۳] احمد ابن‌ حجر، الدرر الکامنة، ج۳، ص۱۰۸، به‌ کوشش‌ عبدالوهاب‌ البخاری‌، حیدرآباد دکن‌، ۱۳۹۴ق‌/۱۹۷۴م‌.
در ۷۰۶ق‌ و در بغداد ضبط کرده‌، ولی‌ در انباء الغمر
[۴] احمد ابن‌ حجر، انباء الغمر، ج۶، ص۱۷۵، به‌ کوشش‌ محمد عبدالمجید، حیدرآباد دکن‌، ۱۳۸۹ق‌/۱۹۶۹م‌.
با حروف‌ ۷۳۶ آورده‌ است‌. با توجه‌ به‌ اینکه‌ ابن‌ رجب‌ به‌ یاد داشته‌ که‌ در ۳ تا ۵ سالگی‌ در محضر جدش‌ قرائت‌ حدیث ‌ می‌شد.

۱.۱ - سفر به دمشق

ابن‌ رجب‌ در ۷۴۴ق‌/۱۳۴۳م‌ به‌ همراه‌ پدرش‌ به‌ دمشق ‌ رفت‌
[۵] عبدالحی‌ ابن‌ عماد، شذرات‌ الذهب‌، ج۶، ص۳۳۹، قاهره‌، ۱۳۵۱ق‌.
و در آن‌جا و نیز در حجاز و قدس ‌ به‌ فراگرفتن‌ حدیث‌ پرداخت‌.
[۶] احمد ابن‌ حجر، انباء الغمر، ج۱، ص۳۷، به‌ کوشش‌ محمد عبدالمجید، حیدرآباد دکن‌، ۱۳۸۹ق‌/۱۹۶۹م‌.

وی‌ در دمشق‌ از محمد بن‌ اسماعیل‌ بن‌ ابراهیم‌ خباز و ابراهیم‌ بن‌ داوود عطار و دیگران‌، در مصر از ابوالفتح‌ میدومی‌ و ابی‌ الحرم‌ القلانسی ‌ و دیگران‌
[۷] احمد ابن‌ حجر، الدرر الکامنة، ج۳، ص۱۰۸- ۱۰۹، به‌ کوشش‌ عبدالوهاب‌ البخاری‌، حیدرآباد دکن‌، ۱۳۹۴ق‌/۱۹۷۴م‌.
[۸] احمد ابن‌ حجر، انباء الغمر، ج۳، ص۱۷۵، به‌ کوشش‌ محمد عبدالمجید، حیدرآباد دکن‌، ۱۳۸۹ق‌/۱۹۶۹م‌.
و در مکه ‌ از فخرالدین‌ عثمان‌ ابن‌ یوسف‌ استماع‌ حدیث‌ کرد
[۹] عبدالقاهر نعیمی‌، الدارس‌ فی‌ تاریخ‌ المدارس‌، ج۲، ص۷۶، به‌ کوشش‌ جعفر الحسینی‌، دمشق‌، ۱۳۶۷ق‌/۱۹۴۸م‌.
و از دو شیخ ‌ معروف‌ به‌ ابن‌ نقیب ‌ و نووی ‌ به‌ کسب‌ اجازه‌ در نقلحدیث ‌ نایل‌ آمد،
[۱۰] عبدالحی‌ ابن‌ عماد، شذرات‌ الذهب‌، ج۶، ص۳۳۹، قاهره‌، ۱۳۵۱ق‌.
سپس‌ حدود یک‌ سال‌ به‌ ملازمت‌ مجالس‌ ابن‌ قیم‌ جوزیه ‌ پرداخت‌ تا اینکه‌ ابن‌ قیم‌ درگذشت‌.
[۱۱] عبدالرحمان‌ابن‌ رجب‌، الذیل‌ علی‌ طبقات‌ الحنابلة، ج۲، ص۴۴۸، به‌ کوشش‌ هانری‌ لائوست‌ و سامی‌ الدهان‌، دمشق‌، ۱۳۷۰ق‌/ ۱۹۵۱م‌.


۱.۲ - شاگردان

گروه‌ بسیاری‌ از جمله‌ زین‌الدین‌ سلیمان‌ بن‌ داوود بن‌ عبدالله‌ موصلی‌ دمشقی‌
[۱۲] عبدالحی کتانی‌، فهرس‌ الفهارس‌، ج۲، ص۶۲، فاس‌، ۱۳۷۴ق‌.
از او بهره‌ برده‌ و غالب‌ حنبلیان‌ دمشق‌ از مکتب‌ و درس‌ او استفاده‌ کرده‌اند.
[۱۳] احمد ابن‌ حجر، انباء الغمر، ج۳، ص۱۷۶، به‌ کوشش‌ محمد عبدالمجید، حیدرآباد دکن‌، ۱۳۸۹ق‌/۱۹۶۹م‌.


۱.۳ - علمیت

ابن‌ رجب‌ در فنون‌ حدیث‌ از جهت‌ علم ‌ به‌ اسناد و فهم‌ علل‌ و اطلاع‌ بر معانی‌ به‌ پایه‌ای‌ رسید که‌ او را آگاه‌ترین‌ فرد زمان‌ خود به‌ فهم‌ علل‌ احادیث‌ شمرده‌اند.
[۱۴] احمد ابن‌ حجر، انباء الغمر، ج۳، ص۱۷۶، به‌ کوشش‌ محمد عبدالمجید، حیدرآباد دکن‌، ۱۳۸۹ق‌/۱۹۶۹م‌.
همچنین‌ از تألیف‌ کتاب‌ القواعد که‌ از عجایب‌ روزگار شمرده‌ شده‌
[۱۵] حاجی‌ خلیفه‌، کشف‌، ج۱، ص۱۳۵۹.
می‌توان‌ به‌ مهارت‌ او در جمع‌ بین‌ حدیث ‌ و فقه ‌ پی‌ برد.
او مردی‌ عابد و زاهد و گوشه‌نشین‌ بود و با کسی‌ مراوده‌ نداشت‌ و با صاحبان‌ قدرت ‌ رفت‌ و آمد نمی‌کرد. در مدرسه سکریه‌ در محله کاسه‌ فروشان‌ (القصّاعین‌) اقامت‌ داشت‌
[۱۶] عبدالحی‌ ابن‌ عماد، شذرات‌ الذهب‌، ج۶، ص۳۳۹، قاهره‌، ۱۳۵۱ق‌.
و گویا ناظر همین‌ مدرسه‌ بود.
[۱۷] ظاهریه‌، خطی‌ (تاریخ‌)، ج۱، ص۱۳۴.

وی‌ در تربت‌ عزیة (تربت‌ عزیة همان‌ مقبره عزالدین‌ ابویعلی ‌ در صالحیه دمشق‌ است‌) نیز تدریس‌ می‌کرد.
[۱۸] عبدالقاهر نعیمی‌، الدارس‌ فی‌ تاریخ‌ المدارس‌، ج۲، ص۷۶، به‌ کوشش‌ جعفر الحسینی‌، دمشق‌، ۱۳۶۷ق‌/۱۹۴۸م‌.
[۱۹] عبدالقاهر نعیمی‌، الدارس‌ فی‌ تاریخ‌ المدارس‌، ج۲، ص۲۶۰، به‌ کوشش‌ جعفر الحسینی‌، دمشق‌، ۱۳۶۷ق‌/۱۹۴۸م‌.


۱.۴ - فتوی

ابن‌ رجب‌ مدتی‌ مطابق‌ مکتب‌ ابن‌ تیمیه‌ فتوی‌ می‌داد و همین‌ امر سبب‌ شد که‌ بر او خرده‌ بگیرند و به‌ مقابله‌ و مخالفت‌ با او برخیزند. از این‌ رو فتوی‌ دادن‌ را ترک‌ گفت‌.
[۲۰] احمد ابن‌ حجر، انباء الغمر، ج۳، ص۱۷۶، به‌ کوشش‌ محمد عبدالمجید، حیدرآباد دکن‌، ۱۳۸۹ق‌/۱۹۶۹م‌.
در آشوبی‌، شرح‌ او بر جامع‌ ترمذی‌ سوخته‌ شد
[۲۱] حاجی‌ خلیفه‌، کشف‌، ج۱، ص۵۵۹.
و سرانجام‌ در باغ‌ استیجاری‌ خود در حمیریه ‌ درگذشت‌ و در گورستان‌ باب‌ الصغیر در کنار قبر ابوالفرج‌ شیرازی‌ (د ۴۸۶ق‌) به‌ خاک‌ سپرده‌ شد.
[۲۲] عبدالقاهر نعیمی‌، الدارس‌ فی‌ تاریخ‌ المدارس‌، ج۲، ص۷۷، به‌ کوشش‌ جعفر الحسینی‌، دمشق‌، ۱۳۶۷ق‌/۱۹۴۸م‌.
[۲۳] عبدالحی‌ ابن‌ عماد، شذرات‌ الذهب‌، ج۶، ص۳۴۰، قاهره‌، ۱۳۵۱ق‌.


۱.۵ - آثار چاپی‌

۱. اختیار الاولی‌ فی‌ شرح‌ حدیث‌ اختصام‌ الملا´ الاعلی ‌، بیروت‌، ۱۹۸۷م‌؛
۲. الاستخراج‌ لاحکام‌ الخراج ‌، مصر، ۱۳۵۲ق‌، بیروت‌، ۱۴۰۵ق‌/۱۹۸۵م‌؛
۳. اهوال‌ یوم‌ القیامة ، قاهره‌، ۱۳۷۸ق‌؛
۴. بغیة الانسان‌ فی‌ وظائف‌ رمضان‌ ، دمشق‌، ۱۹۶۳م‌؛
۵. التخویف‌ من‌ النّار و التعریف‌ بحال‌ دارالبوار که‌ صفة النار و التحذیر من‌ دارالبوار هم‌ نامیده‌ شده‌ است‌، مکه‌، ۱۳۵۷ق‌؛
۶. جامع‌ العلوم‌ و الحکم‌ فی‌ شرح‌ خمسین‌ حدیثاً من‌ جوامع‌ الکلم‌ ، هند، ۱۸۹۷م‌، قاهره‌، ۱۳۲۲ق‌؛
۷. الخشوع‌ فی‌ الصلاة ، مصر، ۱۳۴۱ق‌؛
۸. الذیل‌ علی‌ طبقات‌ الحنابلة ، که‌ علاوه‌ بر سیر تاریخی‌ مذهب‌ حنبلی‌ در طول‌ تقریباً ۳ سده‌ و فعالیتهای‌ اجتماعی‌ و سیاسی‌ و ادبی‌ حنبلیان‌، احادیث‌ و مسائل‌ فقهی‌ فراوانی‌ را نیز در بر دارد. مجلد اول‌ آن‌ در دمشق‌ (۱۹۵۱م‌) و تمامی‌ آن‌ در ۲ مجلد در قاهره ‌ (۱۹۵۲-۱۹۵۳م‌) به‌ چاپ‌ رسیده‌ است‌؛
۹. شرح‌ علل‌ ترمذی‌ ، بغداد، ۱۳۹۶ق‌/۱۹۷۶م‌، دمشق‌، ۱۹۷۸م‌ در ۲ مجلد، بیروت‌، ۱۴۰۵ق‌/۱۹۸۵م‌، که‌ شرحی‌ بر العلل‌ الصغیر ترمذی‌ ملحق‌ به‌ سنن‌ اوست‌؛
۱۰. الفرق‌ بین‌ النصیحة و التعبیر ، قاهره‌، ۱۳۹۹ق‌، بیروت‌، ۱۴۰۵ق‌؛
۱۱. فضل‌ علم‌ السلف‌ علی‌ الخلف‌ ، قاهره‌، ۱۳۴۳، ۱۳۴۷ق‌. شاید این‌ همان‌ کتاب‌ العلم‌ النافع‌ باشد؛
۱۲. القواعد ، در فقه ‌ شامل‌ عبادات ‌ و معاملات ‌، قاهره‌، ۱۳۵۲ق‌/۱۹۳۳م‌ و ۱۳۹۲ق‌/۱۹۷۲م‌؛
۱۳. لطائف‌ المعارف‌ فیما لمواسم‌ العام‌ فی‌ الوظائف‌ ، به‌ روش‌ موعظه‌ و مشتمل‌ بر فواید و قواعد فقهی‌، قاهره‌، ۱۳۴۳ق‌/۱۹۲۴م‌؛
۱۴. مختصر شعب‌ الایمان‌ بیهقی ‌، مصر، ۱۳۵۵ق‌؛
۱۵. نور الاقتباس‌ فی‌ مشکاة وصیة النبی ‌-صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم- لابن‌ عباس‌، مصر، ۱۳۶۵.

۱.۶ - آثار خطی‌

۱. اختیار الابرار ، برلین‌ (آلوارت‌، شم ۹۶۹۰)؛
۲. استنشاق‌ نسیم‌ الانس‌ من‌ نفحات‌ ریاض‌ القدس‌ در تصوف ‌، اوقاف‌ بغداد (اطلس‌، ۲۶۲، ۲۸۵)؛
۳. اهوال‌ القبور و احوال‌ اهلها الی‌ النشور ، که‌ احتمال‌ دارد همان‌ کتاب‌ اهوال‌ یوم‌ القیامه باشد. کتابخانه مرعشی‌
[۲۴] مرعشی‌، خطی‌، ج۹، ص۱۲۶.
دارالکتب‌
[۲۵] سید، خطی‌، ج۱، ص۸۷.
توپکاپی‌، TS) شم ۵۲۵۰)؛ برلین‌ (آلوارت‌، شم ۲۶۶۱)؛ چستربیتی‌ (آربری‌، شم ۴۱۱۵)؛ مسکو (خالدوف‌، شم ۱۷۸۲)؛
۴. کتاب‌ التوحید ، گوتا (پرچ‌، شم ۷۰۱)؛
۵. الذُل‌ّ و الانکسار للعزیز الجبّار ، چستربیتی‌ (آربری‌، شم ۵۰۰۴ - (۴) ۳۲۹۲)؛
۶. رسالة فی‌ الحدیث‌ ، اوقاف‌ بغداد
[۲۶] محمد اسعد طلس‌، الکشاف‌ عن‌ مخطوطات‌ خزائن‌ کتب‌ الاوقاف‌، بغداد، ۱۳۷۲ق‌/۱۹۵۳م‌.
؛
۷. رسالة فی‌ سورة الاخلاص ‌، کتابخانه حسن‌ انکرلی‌
[۲۷] عبدالله‌ جبوری‌، فهرس‌ مخطوطات‌ حسن‌ الانکرلی‌، نجف‌، ۱۳۸۷ق‌/۱۹۶۷م‌.
؛
۸. شرح‌ بعض‌ احادیث‌ مسند احمد ، اوقاف‌ بغداد
[۲۸] محمد اسعد طلس‌، الکشاف‌ عن‌ مخطوطات‌ خزائن‌ کتب‌ الاوقاف‌، بغداد، ۱۳۷۲ق‌/۱۹۵۳م‌.
؛
۹. شرح‌ بخشی‌ از صحیح‌ بخاری‌، به‌ نام‌ فتح‌ الباری ‌ که‌ تا «کتاب‌ الجنائز» رسیده‌،
[۲۹] حاجی‌ خلیفه‌، کشف‌، ج۱، ص۵۵۰.
ولی‌ نسخه موجود از کتاب‌ «مواقیت‌ الصلاة» تا «کتاب‌ الکسوف‌» است‌
[۳۰] تیموریه‌، فهرست‌، ج۲، ص۱۵۰.
؛
۱۰. فضائل‌ الشام‌ ، اسکندریه‌ II/۱۳۰))؛
۱۱. نزهة الاسماع‌ فی‌ مسألة السماع ‌ در تحریم‌ غنا و استعمال‌ آلات‌ لهو ، دارالکتب‌ مصر،
[۳۱] سید، خطی‌، ج۳، ص۴۸.
چستربیتی‌ (آربری‌، شم. (۴۲۴۲


(۱) احمد ابن‌ حجر، انباء الغمر، به‌ کوشش‌ محمد عبدالمجید، حیدرآباد دکن‌، ۱۳۸۹ق‌/۱۹۶۹م‌.
(۲) احمد ابن‌ حجر، الدرر الکامنة، به‌ کوشش‌ عبدالوهاب‌ البخاری‌، حیدرآباد دکن‌، ۱۳۹۴ق‌/۱۹۷۴م‌.
(۳) عبدالرحمان‌ابن‌ رجب‌، الذیل‌ علی‌ طبقات‌ الحنابلة، به‌ کوشش‌ هانری‌ لائوست‌ و سامی‌ الدهان‌، دمشق‌، ۱۳۷۰ق‌/ ۱۹۵۱م‌.
(۴) عبدالفتاح ابوغدة‌، «حول‌ ذیل‌ طبقات‌ الحنابلة»، مجلة المجمع‌ العلمی‌ العربی‌، دمشق‌، س‌ ۲۹.
(۵) شم ۱، ۱۳۷۳ق‌/۱۹۵۴م‌.
(۶) عبدالحی‌ ابن‌ عماد، شذرات‌ الذهب‌، قاهره‌، ۱۳۵۱ق‌.
(۷) تیموریه‌، فهرست‌.
(۸) عبدالله‌ جبوری‌، فهرس‌ مخطوطات‌ حسن‌ الانکرلی‌، نجف‌، ۱۳۸۷ق‌/۱۹۶۷م‌.
(۹) حاجی‌ خلیفه‌، کشف‌.
(۱۰) سید، خطی‌.
(۱۱) محمد اسعد طلس‌، الکشاف‌ عن‌ مخطوطات‌ خزائن‌ کتب‌ الاوقاف‌، بغداد، ۱۳۷۲ق‌/۱۹۵۳م‌.
(۱۲) ظاهریه‌، خطی‌ (تاریخ‌).
(۱۳) عبدالحی کتانی‌، فهرس‌ الفهارس‌، فاس‌، ۱۳۷۴ق‌.
(۱۴) لائوست‌، هانری‌ و سامی‌ الدهان‌، مقدمه‌ بر الذیل‌ (نک: ابن‌ رجب‌ در همین‌ مآخذ).
(۱۵) مرعشی‌، خطی‌.
(۱۶) عبدالقاهر نعیمی‌، الدارس‌ فی‌ تاریخ‌ المدارس‌، به‌ کوشش‌ جعفر الحسینی‌، دمشق‌، ۱۳۶۷ق‌/۱۹۴۸م‌.


۱. حاجی‌ خلیفه‌، کشف‌، ج۱، ص۵۵۹.
۲. احمد ابن‌ حجر، الدرر الکامنة، ج۳، ص۱۵۱، به‌ کوشش‌ عبدالوهاب‌ البخاری‌، حیدرآباد دکن‌، ۱۳۹۴ق‌/۱۹۷۴م‌.
۳. احمد ابن‌ حجر، الدرر الکامنة، ج۳، ص۱۰۸، به‌ کوشش‌ عبدالوهاب‌ البخاری‌، حیدرآباد دکن‌، ۱۳۹۴ق‌/۱۹۷۴م‌.
۴. احمد ابن‌ حجر، انباء الغمر، ج۶، ص۱۷۵، به‌ کوشش‌ محمد عبدالمجید، حیدرآباد دکن‌، ۱۳۸۹ق‌/۱۹۶۹م‌.
۵. عبدالحی‌ ابن‌ عماد، شذرات‌ الذهب‌، ج۶، ص۳۳۹، قاهره‌، ۱۳۵۱ق‌.
۶. احمد ابن‌ حجر، انباء الغمر، ج۱، ص۳۷، به‌ کوشش‌ محمد عبدالمجید، حیدرآباد دکن‌، ۱۳۸۹ق‌/۱۹۶۹م‌.
۷. احمد ابن‌ حجر، الدرر الکامنة، ج۳، ص۱۰۸- ۱۰۹، به‌ کوشش‌ عبدالوهاب‌ البخاری‌، حیدرآباد دکن‌، ۱۳۹۴ق‌/۱۹۷۴م‌.
۸. احمد ابن‌ حجر، انباء الغمر، ج۳، ص۱۷۵، به‌ کوشش‌ محمد عبدالمجید، حیدرآباد دکن‌، ۱۳۸۹ق‌/۱۹۶۹م‌.
۹. عبدالقاهر نعیمی‌، الدارس‌ فی‌ تاریخ‌ المدارس‌، ج۲، ص۷۶، به‌ کوشش‌ جعفر الحسینی‌، دمشق‌، ۱۳۶۷ق‌/۱۹۴۸م‌.
۱۰. عبدالحی‌ ابن‌ عماد، شذرات‌ الذهب‌، ج۶، ص۳۳۹، قاهره‌، ۱۳۵۱ق‌.
۱۱. عبدالرحمان‌ابن‌ رجب‌، الذیل‌ علی‌ طبقات‌ الحنابلة، ج۲، ص۴۴۸، به‌ کوشش‌ هانری‌ لائوست‌ و سامی‌ الدهان‌، دمشق‌، ۱۳۷۰ق‌/ ۱۹۵۱م‌.
۱۲. عبدالحی کتانی‌، فهرس‌ الفهارس‌، ج۲، ص۶۲، فاس‌، ۱۳۷۴ق‌.
۱۳. احمد ابن‌ حجر، انباء الغمر، ج۳، ص۱۷۶، به‌ کوشش‌ محمد عبدالمجید، حیدرآباد دکن‌، ۱۳۸۹ق‌/۱۹۶۹م‌.
۱۴. احمد ابن‌ حجر، انباء الغمر، ج۳، ص۱۷۶، به‌ کوشش‌ محمد عبدالمجید، حیدرآباد دکن‌، ۱۳۸۹ق‌/۱۹۶۹م‌.
۱۵. حاجی‌ خلیفه‌، کشف‌، ج۱، ص۱۳۵۹.
۱۶. عبدالحی‌ ابن‌ عماد، شذرات‌ الذهب‌، ج۶، ص۳۳۹، قاهره‌، ۱۳۵۱ق‌.
۱۷. ظاهریه‌، خطی‌ (تاریخ‌)، ج۱، ص۱۳۴.
۱۸. عبدالقاهر نعیمی‌، الدارس‌ فی‌ تاریخ‌ المدارس‌، ج۲، ص۷۶، به‌ کوشش‌ جعفر الحسینی‌، دمشق‌، ۱۳۶۷ق‌/۱۹۴۸م‌.
۱۹. عبدالقاهر نعیمی‌، الدارس‌ فی‌ تاریخ‌ المدارس‌، ج۲، ص۲۶۰، به‌ کوشش‌ جعفر الحسینی‌، دمشق‌، ۱۳۶۷ق‌/۱۹۴۸م‌.
۲۰. احمد ابن‌ حجر، انباء الغمر، ج۳، ص۱۷۶، به‌ کوشش‌ محمد عبدالمجید، حیدرآباد دکن‌، ۱۳۸۹ق‌/۱۹۶۹م‌.
۲۱. حاجی‌ خلیفه‌، کشف‌، ج۱، ص۵۵۹.
۲۲. عبدالقاهر نعیمی‌، الدارس‌ فی‌ تاریخ‌ المدارس‌، ج۲، ص۷۷، به‌ کوشش‌ جعفر الحسینی‌، دمشق‌، ۱۳۶۷ق‌/۱۹۴۸م‌.
۲۳. عبدالحی‌ ابن‌ عماد، شذرات‌ الذهب‌، ج۶، ص۳۴۰، قاهره‌، ۱۳۵۱ق‌.
۲۴. مرعشی‌، خطی‌، ج۹، ص۱۲۶.
۲۵. سید، خطی‌، ج۱، ص۸۷.
۲۶. محمد اسعد طلس‌، الکشاف‌ عن‌ مخطوطات‌ خزائن‌ کتب‌ الاوقاف‌، بغداد، ۱۳۷۲ق‌/۱۹۵۳م‌.
۲۷. عبدالله‌ جبوری‌، فهرس‌ مخطوطات‌ حسن‌ الانکرلی‌، نجف‌، ۱۳۸۷ق‌/۱۹۶۷م‌.
۲۸. محمد اسعد طلس‌، الکشاف‌ عن‌ مخطوطات‌ خزائن‌ کتب‌ الاوقاف‌، بغداد، ۱۳۷۲ق‌/۱۹۵۳م‌.
۲۹. حاجی‌ خلیفه‌، کشف‌، ج۱، ص۵۵۰.
۳۰. تیموریه‌، فهرست‌، ج۲، ص۱۵۰.
۳۱. سید، خطی‌، ج۳، ص۴۸.



دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «ابن رجب»، ج۳، ص۱۲۲۹.    






جعبه ابزار