ابصار العین فی انصار الحسین (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
إبصارُ العَين فی أنصار الحسین علیه السلام اثر
شیخ محمد سماوی (متوفی ۱۳۷۰ق) درباره ياران
امام حسین(ع) در
واقعه کربلا و قبل از آن، اعم از شهدا و مجروحان است. مؤلف در این کتاب، ۱۱۲ نفر از یاران امام را با ذکر طوایف و قبایل آنان بیان می‌کند.
محمد بن طاهر بن حبيب تركى فضلى؛ عالم، فقيه، اديب، شاعر و خطيب بود كه به دليل تولد و سكونت در منطقه سماوه به سماوی شهرت يافت. او در سال ۱۲۹۳ق در سماوه متولد شد و پس از دوران كودكى و فقدان پدر براى كسب علوم اسلامى به
نجف رفت.
سماوى تا سال ۱۳۲۲ق در نجف ماند و پس از بازگشت به موطن خود در سال ۱۳۳۰ش به عضويت مجلس درآمد. سماوى مدتى هم به عنوان
قاضی نجف و
حاکم شرع در
بغداد مسؤوليت داشت. او همچنين عضو مجمع علمى عراق بود. سماوى در سال ۱۳۷۰ق در نجف از دنيا رفت و در همانجا به خاک سپرده شد.
از آثار او گذشته از كتاب ابصار العين می توان به «الطليعه فى شعراء الشيعه»، «ظرفة الاحلام فيما نظم فى المنام»، «الكواكب السماويه فى شرح القصيدة الفرزدقيه»، «شجرة الرياض فى مدح النبى الفياض» اشاره کرد.
آقابزرگ در
الذریعه، از کتاب با نام «ابصار العین فی احوال انصار الحسین(ع)» نام برده و می نویسد:
::شيخ محمد سماوى آن را در ابتداى منصب قضاوت در نجف نوشته و در سال ۱۳۴۳ در نجف چاپ شد و پس از آن، مؤلف، مطالبى را بدان افزود كه هنوز به زيور طبع آراسته نشده است.
مؤلف در داخل هر مقصد نام افراد را بدون ترتيب الفبا آورده و احتمال دارد ترتيب خاصى در نظر او بوده كه روشن نيست. سماوى همچنين در موارد متعدد با عنوان «ضبط الغريب» به توضيح لغات يا وجه تسميه‌ها پرداخته است.
اين كتاب ۱۱۲ نفر از ياران آن حضرت را شمارش كرده كه غالب آنان در کربلا و
روز عاشورا و برخى هم پيش از واقعه در
کوفه به
شهادت رسيده‌اند. نويسنده پيش از بحث اصلى به مختصرى از زندگى امام پرداخته است. سپس كتاب را به ۱۷ مقصد تقسيم نموده و در هر مقصد از يک خاندان يا قبيله سخن گفته است.
•
علی بن حسین•
عبدالله بن حسین•
عباس بن علی•
عبدالله بن علی بن أبی طالب ع•
عثمان بن علی بن أبی طالب ع•
جعفر بن علی بن ابی طالب•
ابوبکر بن علی بن ابی طالب•
ابوبکر بن حسن بن علی•
قاسم بن حسن بن علی•
عبدالله بن حسن بن علی•
عون بن عبدالله بن جعفر•
محمد بن عبدالله بن جعفر•
مسلم بن عقیل•
عبدالله بن مسلم بن عقیل•
محمد بن مسلم بن عقیل• محمد بن ابو سعيد بن عقيل بن أبي طالب ع
• عبد الرحمن بن عقيل بن ابى طالب ع
• جعفر بن عقيل بن أبي طالب ع
•
عبد اللّه بن یقطر حمیری•
سلیمان بن رزین، غلام حسین بن علی• اسلم بن عمرو، غلام حسين بن على ع
• قارب بن عبد اللّه دئلى غلام حسين بن على ع
• منجح بن سهم غلام حسن بن على ع
•
سعد بن حارث غلام علی بن أبی طالب• نصر بن ابو نيزر، غلام
علی بن أبی طالب•حارث بن نبهان، غلام
حمزة بن عبدالمطلب•
انس بن حارث•
حبیب بن مظهّر•
مسلم بن عوسجه اسدی•
قیس بن مسهّر صيداوى
•
ابو خالد، عمرو بن خالد اسدی صیداوی•
سعد، غلام عمرو بن خالد اسدی صیداوی• ابو موسى، موقّع بن ثمامه اسدى صيداوى
•
ابو ثمامه عمرو صائدی•
بریر بن خضیر همدانی مشرقى
•
عابس بن ابی شبیب شاکری•
شوذب بن عبدالله همدانی شاكرى
•
حنظلة بن اسعد شبامی•
عبد الرحمن ارحبی• شبيب، غلام حارث بن سريع همدانى جابرى
• عمّار دالانى
• حبشى بن قيس نهمى
• ابو عمره، زياد همدانى صائدى
• سوّار بن منعم بن حابس بن ابو عمير بن نهم همدانى نهدى
• عمرو بن عبد اللّه همدانى جندعى
•
جنادة بن حارث مذحجى مرادى سلمانى كوفى
• واضح ترك؛ غلام حارث مذحجى سلمانى
• مجمّع بن عبد اللّه عائذى
• عائذ بن مجمّع بن عبد اللّه مذحجى عائذى
•
نافع بن هلال جملى
• حجّاج بن مسروق بن جعف بن سعد العشيره مذحجى جعفى
•يزيد بن مغفل بن جعف بن سعد العشيره مذحجى جعفى
•
عمرو بن قرظه انصاری• عبد الرحمن بن عبد ربّ انصارى خزرجى
• نعيم بن عجلان انصارى خزرجى
•جنادة بن كعب بن حارث انصارى خزرجى
• عمر بن جنادة بن كعب بن حارث انصارى خزرجى
•
سعد بن حرث انصاری عجلانی•ابوالحتوف
•
زهیر بن قین بن قيس أنمارى بجلى
• سلمان بن مضارب بن قيس أنمارى بجلى
• سويد بن عمرو بن ابوالمطاع انمارى خثعمى
•
عبدالله بن بشر خثعمی• يزيد بن زياد بن مهاصر، ابو شعثاء كندى بهدلى
• حارث بن امرئ القيس كندى
• زاهر بن عمرو كندى
• بشر بن عمرو بن احدوث حضرمى كندى
• جندب بن حجير كندى خولانى
• عبد اللّه بن عروة بن حرّاق غفارى و برادرش عبدالرحمن
•
جون بن حوی، غلام آزادشده
ابوذر غفاری• عبد اللّه بن عمير كلبى
• عبدالأعلى بن يزيد كلبى عليمى
• سالم بن عمرو، غلام بنى مدينه كلبى
• مسلم بن كثير اعرج ازدى ازدشنوه كوفى
• رافع بن عبد اللّه، غلام مسلم ازدى
• قاسم بن حبيب بن ابو بشر ازدى
• زهير بن سليم ازدى
• نعمان بن عمرو ازدى راسبى و برادرش حلاس
• عمارة بن صلخب ازدى
• يزيد بن ثبيط عبدى، عبد قيس بصرى و پسرانش عبدالله و عبيدالله
• عامر بن مسلم عبدى بصرى و غلامش سالم
• سيف بن مالك عبدى بصرى
• أدهم بن اميّه عبدى بصرى
• جابر بن حجّاج، غلام عامر بن نهشل تيمى تيم اللّه بن ثعلبه
• مسعود بن حجّاج تيمى تيم اللّه بن ثعلبه و پسرش عبدالرحمن
• بكر بن حىّ بن تيم اللّه بن ثعلبه تيمى
• جوين بن مالك بن قيس بن ثعلبه ضبعى تيمى
• عمر بن ضبيعة بن قيس بن ثعلبه ضبعى تيمى
• حبّاب بن عامر بن كعب بن تيم اللات بن ثعلبه تيمى
•
عمّار بن حسّان طایی• اميّة بن سعد طايى
•
ضرغامة بن مالک تغلبی• كنانة بن عتيق تغلبى
•قاسط بن زهير بن حارث تغلبى و برادرانش كردوس و مقسط
• مجمّع بن زياد بن عمرو جهنى
• عبّاد بن مهاجر بن ابو مهاجر جهنى
•عقبة بن صلت جهنى
•
حرّ بن یزید ریاحی• حجّاج بن بدر تميمى سعدى
• جبلة بن على شيبانى
• قعنب بن عمر نمرى
•
سعید بن عبدالله حنفی• فرازهايى سودمند، در مورد ياران حسين ع.
سماوى مأخذ هر گزارش را در ابتدا يا انتهاى آن بيان می‌كند (محقق كتاب، جلد و صفحه اين مآخذ را نيز آورده است). گاه هم مطالبى را با تعبير «قالوا» يا «قال اهل السير» آورده كه به نظر می‌رسد دليل آن شهرت مطلب در منابع و اتفاقى بودن آن باشد. مورخان و منابعى كه وى مطالب خود را از آنان گرفته غالباً كتب دست اول و معتبر هستند.
سماوى همچنين در موارد متعدد با عنوان «ضبط الغريب» به توضيح لغات يا وجه تسميه‌ها پرداخته است.
اين كتاب، نخستين بار در سال ۱۳۴۱ق. در چاپخانه حيدريه
نجف اشرف چاپ گردید.
از سال ۱۳۴۱ق در
نجف و
ایران، مكرر به چاپ رسيده است، چاپ اخير آن توسط مركز تحقيقات
سپاه با تحقيق محمد جعفر طبسى انجام شده است.
ترجمه كتاب ابصار العين هم با استفاده از همين چاپ تحقيقى، توسط عباس جلالى و با عنوان «سلحشوران طف» در انتشارات زائر منتشر شده است.
• تهرانی، آقا بزرگ، الذریعة، بیروت، دارالاضواء.
• سماوی، محمد، ابصار العین، قم، دانشگاه شهید محلاتی، ۱۴۲۹ق.
• سماوی، محمد، سلحشوران طف، ترجمه عباس جلالى، قم، زائر، ۱۳۸۱ش.
• کتاب شناخت سیره معصومان، مرکز تحقیقات رایانه ای علوم اسلامی نور.
