• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

آیه جوف

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



آیه جوف به آیه ادعایی مدعیان نسخ تلاوت اطلاق می‌شود.



مدعیان نسخ تلاوت با استناد به برخی از روایات مجعول و ضعیف، معتقدند در قرآن آیه‌ای به نام "آیه جوف" بوده و نسخ شده و آن آیه این است: "لوکان لابن آدم وادیان من مال لابتغی وادیا ثالثا ولا یملا جوف ابن آدم الا التراب؛ اگر آدمی را دو دشت پر از مال بود، در پی دشت سوم می‌رفت؛ و درون آدمی را تنها خاک پر می‌کند". ابوموسی اشعری حدود سیصد تن از قاریان بصره را جمع کرد و گفت: درگذشته سوره‌ای از قرآن می‌خواندیم که به اندازه سوره برائت بود؛ ولی اینک این سوره را فراموش کرده‌ایم و تنها از آن سوره این آیه را به خاطر دارم: "ولوکان للانسان وادیان… ".


علمای اسلامی این نظریه را صحیح ندانسته و به شدت آن را نقد کرده و ادله‌ای را نیز بر رد آن آورده‌اند؛ مانند:

۲.۱ - دلیل اول

این عبارات (آیه جوف) هیچ هماهنگی و همسانی با اسلوب قرآنی ندارد و بویی از روح بلاغی قرآن نبرده است.

۲.۲ - دلیل دوم

عده‌ای این عبارت را به عنوان حدیث از پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم نقل کرده‌اند، نه به عنوان قرآن.

۲.۳ - دلیل سوم

چطور شد که هیچ یک از صحابه ، با آن مقام علمی و فقاهتی خود، این عبارت را نقل نکرده و به خاطر نسپرده‌اند، و تنها ابوموسی اشعری آن را حفظ کرده است؟! چرا کاتبان وحی و پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم آن را ثبت نکرده‌اند؟ و اساسا این آیه و آیاتی از این قبیل نمی‌بایست نسخ گردند؛ زیرا نسخ در احکام است، نه در حقایق و مسائل تاریخی و مانند آن.

۲.۴ - دلیل چهارم

با توجه به اهتمام مسلمانان صدر اول به حفظ قرآن، چگونه ممکن است سوره‌ای به اندازه سوره برائت به طور کامل از خاطر همه صحابه برود و فقط حفظ یک آیه آن هم در ذهن یک نفر، آن هم ابوموسی اشعری باقی بماند؟!
[۲] عاملی، جعفر مرتضی، حقایقی مهم پیرامون قرآن کریم، ص۲۵۹-۲۶۲.



۱. زرکشی، محمد بن بهادر، البرهان فی علوم القرآن، ج۲، ص۳۶-۳۷.    
۲. عاملی، جعفر مرتضی، حقایقی مهم پیرامون قرآن کریم، ص۲۵۹-۲۶۲.
۳. سیوطی، عبد الرحمان بن ابی بکر، الاتقان فی علوم القرآن، ج۳، ص۸۳.    
۴. خویی، ابوالقاسم، البیان فی تفسیر القرآن، ص۲۰۴.    



فرهنگ‌نامه علوم قرآنی، برگرفته از مقاله «آیه جوف».    






جعبه ابزار