• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

آیات متشابه

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



آیاتی با احتمالات متعدّد را متشابهات قرآن گویند.



"متشابه" از ریشه "تشابه" به معنای هم گونی و هم‌سانی میان دو چیز است.


با توجه به آیه ۷ سوره آل عمران: "هو الذی انزل علیک الکتاب منه آیات محکمات هن ام الکتاب و اخر متشابهات..." وجود آیات متشابه در قرآن قطعی است.


" آیات متشابه " در بر دارنده الفاظ و عباراتی هستند که دارای معانی متعدد باشند به گونه ای که از ترجمه و ظاهر آن ها مراد و مقصود به دست نیاید؛ برخلاف آیات محکم،که نیاز به تأویل ندارند.
به عبارت دیگر، آیات متشابه آیاتی است که در بدو نظر پیچیده و مشتمل بر احتمالات متعدد است که ممکن است با مراجعه به آیات محکم تفسیر آن روشن شود.




۴.۱ - نظر صبحی صالح

صبحی صالح می گوید:آیات متشابه در برگیرنده آیات مجمل و مُؤوَّل و مشکل است؛ زیرا آیات مجمل به تفسیر، آیات مؤوّل به تأویل و آیات مشکل به رفع اشکال نیاز دارد.

۴.۲ - نظر جلال الدین سیوطی

"جلال الدین سیوطی" آیات صفات الهی، یعنی آیاتی که دربردارنده برخی از ویژگی ها و صفات خداوند متعال هم چون صفت مکر، وجه، ید، اراده، استوا، استهزا، حب، حیا، فوقیت و... است و نیز آیات فواتح سور که با حروف مقطعه آغاز شده‌اند را از متشابهات برشمرده است.

۴.۳ - نظر دیگران

و نیز برخی دیگر، آیات مربوط به معاد، حقیقت روح و مانند آن را از متشابهات می‌دانند.
و برخی نیز آیات منسوخ را جزء آیات متشابهات شمرده‌اند.


گفتنی است بسیاری از این آیات که ادعای تشابه در آن شده است از متشابهات شأنی و عَرَضی اند که با مراجعه به آیات دیگر و محکمات آیات و احادیث، از آن ها رفع تشابه می‌گردد.


درباره تعداد متشابهات در قرآن کریم، میان دانشمندان اختلاف است و این اختلاف ناشی از نسبی بودن مفهوم تشابه می باشد.
" جلال الدین سیوطی " تعداد متشابهات قرآن را بالغ بر ۵۰۰ مورد می‌داند.
" قاضی عبدالجبار " تعداد آن ها را ۸۷۵ مورد دانسته است.
در "التمهید فی علوم القرآن" تعداد متشابهات (پس از حذف مکررات) حدود ۲۰۰ مورد شمرده شده است.
[۲] معرفت، محمد هادی، التمهید فی علوم القرآن، ج۳، ص۷-۴۶۱.
[۳] مکارم شیرازی، ناصر، تفسیرنمونه، ج۲، ص۳۲۱.
[۴] سبحانی، جعفر، منشور جاوید قرآن، ج۳، ص۲۴۴.



۱. طباطبایی، محمد حسین، المیزان فی تفسیرالقرآن، ج۳، ص۳۲-۴۴.    
۲. معرفت، محمد هادی، التمهید فی علوم القرآن، ج۳، ص۷-۴۶۱.
۳. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیرنمونه، ج۲، ص۳۲۱.
۴. سبحانی، جعفر، منشور جاوید قرآن، ج۳، ص۲۴۴.
۵. سیوطی، عبد الرحمان بن ابی بکر، الاتقان فی علوم القرآن، ج۳، ص۲۴.    
۶. صالح، صبحی، مباحث فی علوم القرآن، ص۲۸۲.    



فرهنگ‌نامه اصول فقه، تدوين توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، برگرفته از مقاله «آیات متشابه».






جعبه ابزار