• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

آیات سعادت و شقاوت

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



مقالات مرتبط: سعادت (مقالات مرتبط).

آیات بیانگر خوشبختی و بدبختی انسان ها را آیات سعادت و شقاوت گویند.



سعد و سعادت به معنای نیک بختی است، مقابل شقوه و شقاوت که به معناى بدبختی است.


سعادت یعنى رسیدن به خیری که سبب کمال و لذت است.انسان که از روح و جسم ترکیب یافته، سعادتش به این است که به حسب قوای بدنی و روحى به خیر برسد و لذت ببرد.
و شقاوت آن است که این خیر را دارا نباشد و از آن محروم گردد.


واژه سعادت دوبار در قرآن، و در آیات ۱۰۵ و ۱۰۸ سوره هود آمده است: " یوم یأت لا تکلم نفس الا باذنه فمنهم شقى و سعید و اما الذین سعدوا ففى الجنة خالدین فیها ما دامت السموات والارض ... "


امام‌ خمینی سعادت را در اصطلاح عرفی، فراهم بودن مایه‌های لذت، راحتی، شهوت‌ها و هر چه با قوای نفس سازگار است می‌داند؛ البته در عرف مؤمنان به ‌معنای فراهم بودن لذت‌های آخرتی است، اگرچه در دنیا ناملایماتی داشته باشند.
امام‌ خمینی حقیقت سعادت را مساوق وجود و اختلاف مراتب سعادت را بر پایه تفاوت کمال وجود که همان دریافت لذت و ادراک ملایم است می‌داند، بنابراین سعادت همان کمال و راحتی مطلق و پیمودن راه معرفت و انسانیت است. ایشان سعادت و شقاوت را به اعتبار مختلف تقسیم کرده‌ است: ازجمله به اعتبار ادراکات انسان به سعادت و شقاوت حسی، خیالی و عقلی و به اعتبار رابطه انسان با اجتماع به سعادت و شقاوت فردی و اجتماعی تقسیم کرده‌ است. چنان‌که شقاوت را به دو بخش تقسیم می‌کند:
۱- شقاوتی که در برابر وجود و کمال‌های آن است که بازگشت آن به عدم و نقصان است.
۲- شقاوتی که گونه‌ای از وجود را داراست و آن شقاوت اکتسابی است که از جهل مرکب و باورهای فاسد و اوهام خرافی در باور و ملکات رذیله پدید می‌آید.
امام‌ خمینی بر این باور است که سعادت و شقاوت عرفی و شرعی از لوازم ذاتی انسان نیستند وگرنه باید نوع انسان سعید محض یا شقی محض باشد؛ بلکه آنها اموری وجودی‌اند که با اختیار و اراده انسان پدید می‌آیند؛ زیرا سرآغاز سعادت باورهای درست، اخلاق پسندیده و کردار نیک است و سرآغاز شقاوت باورهای نادرست، اخلاق و کردار بد است که امور اکتسابی‌اند و هر انسانی که در دنیاست می‌تواند خود را از مرتبه‌ نقص شقاوت و شرک رهایی داده و به مرتبه کمال و سعادت برسد. انسان می‌تواند با پایبندی به احکام شرعی، جلوی این اقتضای ذاتی شقاوت را گرفته و سعادتمند شود.
[۱۱] خمینی، روح‌الله، دانشنامه امام خمینی، ج۶، ص۲۲۵-۲۲۶، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۰۰.



واژه شقاوت و شقی و مشتقات آن ۱۴ بار در قرآن و در آیات ۱۰۵ و ۱۰۶ سوره هود؛ آیات ۲، ۱۱۷ و ۱۲۳ سوره طه؛ آیات ۴، ۳۲ و ۴۸ سوره مریم؛ آیه ۱۵ سوره لیل؛ آیه ۱۲ سوره شمسو آیه ۱۰۶ سوره مؤمنون، به کار رفته است؛ بنابراین، آیات فوق که دربرگیرنده و بازگو کننده سعادت و شقاوت است به " آیات سعادت و شقاوت " معروف‌اند.
[۳۰] سبحانی، جعفر، منشور جاوید قرآن، ج۴، ص۳۸۵-۳۸۸.



۱. هود/سوره۱۱، آیه۱۰۵.    
۲. هود/سوره۱۱، آیه۱۰۸.    
۳. خمینی، روح‌الله، الطلب و الاراده، ص۷۳، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۷۹.    
۴. خمینی، روح‌الله، تنقیح الاصول، ج۱، ص۲۳۳، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۷۸.    
۵. خمینی، روح‌الله، الطلب و الاراده، ص۷۴، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۷۹.    
۶. خمینی، روح‌الله، تقریرات فلسفه امام خمینی، ج۳، ص۴۴۹-۴۵۰، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۵.    
۷. خمینی، روح‌الله، انوار الهدایه، ج۱، ص۷۷، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۵.    
۸. خمینی، روح‌الله، آداب الصلاة، ص۲۳۶، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۸.    
۹. خمینی، روح‌الله، تقریرات فلسفه امام خمینی، ج۳، ص۳۴۶، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۵.    
۱۰. خمینی، روح‌الله، تقریرات فلسفه امام خمینی، ج۳، ص۴۵۱، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۵.    
۱۱. خمینی، روح‌الله، دانشنامه امام خمینی، ج۶، ص۲۲۵-۲۲۶، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۰۰.
۱۲. هود/سوره۱۱، آیه۱۰۵.    
۱۳. هود/سوره۱۱، آیه۱۰۶.    
۱۴. طه/سوره۲۰، آیه۲.    
۱۵. طه/سوره۲۰، آیه۱۱۷.    
۱۶. طه/سوره۲۰، آیه۱۲۳.    
۱۷. مریم/سوره۱۹، آیه۴.    
۱۸. مریم/سوره۱۹، آیه۳۲.    
۱۹. مریم/سوره۱۹، آیه۴۸.    
۲۰. لیل/سوره۹۲، آیه۱۵.    
۲۱. شمس/سوره۹۱، آیه۱۲.    
۲۲. مؤمنون/سوره۲۳، آیه۱۰۶.    
۲۳. قرشی بنابی، علی اکبر، قاموس قرآن، ج۴، ص۶۰.    
۲۴. قرشی بنابی، علی اکبر، قاموس قرآن، ج۳، ص۲۶۷.    
۲۵. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۹، ص۲۴۹-۲۵۳.    
۲۶. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۲۶، ص۳۹۹.    
۲۷. طباطبایی، محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۱۱، ص۱۸-۳۵.    
۲۸. طباطبایی، محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۳، ص۱۱-۱۳.    
۲۹. معرفت، محمد هادی، التمهید فی علوم القرآن، ج۳، ص۳۵۷-۳۷۲).    
۳۰. سبحانی، جعفر، منشور جاوید قرآن، ج۴، ص۳۸۵-۳۸۸.



فرهنگ‌نامه علوم قرآنی، برگرفته از مقاله «آیات سعادت و شقاوت».    
دانشنامه امام خمینی    ، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی    ، ۱۴۰۰ شمسی.






جعبه ابزار