• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

آلات‌

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



آلات جمع آلت، به ابزار و مصالحى گویند که در انجام دادن کارى یا ساختن چیزى بدان نیاز است، مانند آب در تطهیر اشیاى نجس و مصالح ساختمان، از قبیل آجر، گچ و خاک در ساختن آن به کار می‌رود و از این عنوان در باب‌هاى بسیارى، همچون طهارت، صلات، زکات، حج، جهاد، تجارت، اجاره، سبق و رمایه، نکاح، صید و ذباحه، ارث، شهادات، حدود و تعزیرات و قصاص، سخن رفته است.

فهرست مندرجات

۱ - مراد از آلات بر حسب مضاف الیه
۲ - دسته بندی احکام آلات
۳ - احکام تکلیفی شامل چه آلاتی می‌شود
       ۳.۱ - احکام وضعی شامل چه آلاتی می شود
       ۳.۲ - حکم ارث زن از بنا
       ۳.۳ - اقسام آلات تطهیر
              ۳.۳.۱ - نقش آب و سنگ به عنوان آلت تطهیر
              ۳.۳.۲ - پاک شدن آلات، در تطهیر متنجس
              ۳.۳.۳ - تطهیر آلات جوشاندن آب انگور
              ۳.۳.۴ - تطهیر آلات غسل میت
       ۳.۴ - تعریف آلات مرکب
              ۳.۴.۱ - خرید و فروش آلات مرکب
              ۳.۴.۲ - اجاره دادن آلات مرکب
       ۳.۵ - اقسام آلات سفر
              ۳.۵.۱ - نقش آلات سفر در استطاعت برای حج
              ۳.۵.۲ - هزینه آلات سفر در مضاربه
       ۳.۶ - تعریف آلات مسابقه
              ۳.۶.۱ - استفاده از آلات مسابقه منصوص و غیر منصوص
       ۳.۷ - تعریف آلات مسجد
              ۳.۷.۱ - نجس کردن آلات مسجد
              ۳.۷.۲ - آلات بلا استفاده مسجد
              ۳.۷.۳ - فروختن آلات مسجد
       ۳.۸ - تعریف آلات قرآن
              ۳.۸.۱ - نجس کردن آلات قرآن
              ۳.۸.۲ - مس آلات قرآن
              ۳.۸.۳ - بیع آلات قرآن
       ۳.۹ - تعریف آلات نظافت و آشپزی
              ۳.۹.۱ - وجوب تهیه آلات نظافت و آشپزی
       ۳.۱۰ - تعریف آلات کسب
              ۳.۱۰.۱ - فروش آلات کسب برای تأمین هزینه حج
              ۳.۱۰.۲ - خمس آلات کسب
       ۳.۱۱ - نحوه پرداخت خمس گنج و معدن
       ۳.۱۲ - نحوه پرداخت زکات غلات
       ۳.۱۳ - آلات کشاورزی و آبیاری بر عهده کیست
       ۳.۱۴ - تعریف آلات حدود و تعزیرات
۴ - پانویس
۵ - منبع


مراد از آلات بر حسب مضاف الیه آن، متفاوت است.
به عنوان مثال، آلات تطهیر، ابزار مورد استفاده در تطهیر اشیاى نجس، مانند دست و آب؛ و آلات بنا، مصالح مورد استفاده در ساختمان مى‌باشد.



احکام آلات یا احکام تکلیفی است یا احکام وضعی.


تصرف در آلات بر حسب موارد می تواند هر یک از احکام خمسه تکلیف را به خود اختصاص دهد:
۱ - حرام: مانند استعمال آلات لهو.
۲ – مکروه: مانند همراه داشتن آلات جنگى در نماز.
۳ – مباح: مثل مسابقه با اسب.
۴ – واجب: همچون فراهم کردن آلات نظافت و آشپزی براى زن توسط شوهر.
۵ – مستحب: مانند خریدن آلات عبادت براى نگهدارى.
البته گاهى نیز- به جهت پیدایش برخى عناوین ثانوی- حکمى ویژه بر آلات مترتب مى‌گردد، مانند حرمت فروش آلات جنگی (ابزار جنگى) به کافران از آن جهت که مصداق عنوان اعانت بر گناه بشمار مى‌رود.

۳.۱ - احکام وضعی شامل چه آلاتی می شود

احکام وضعی بسیارى همچون صحت، بطلان، حصول تذکیه و طهارت به آلات تعلق مى‌گیرد.
مانند صحت مسابقه با اسب؛ بطلان داد و ستد آلات لهو؛ تحقق تذکیه به پاره‌اى آلات تذکیه ( ذبح و نحر ) ، مانند سگ شکاری و آهن برنده و طهارت آلات مورد استفاده در غسل میت به تبع طهارت میت.

۳.۲ - حکم ارث زن از بنا

بنابر قول مشهور، زن از عین و قیمت زمین ارث نمى‌برد، لیکن از قیمت بنا و نیز آلات بنا ارث مى‌برد.

۳.۳ - اقسام آلات تطهیر

آلات تطهیر بر حسب نوع تطهیر، متفاوت است. مثل آب، سنگ، دست و ظروف.

۳.۳.۱ - نقش آب و سنگ به عنوان آلت تطهیر

آب، وسیله تطهیر از بول و غایط و سنگ، آلت تطهیر از غایط است.

۳.۳.۲ - پاک شدن آلات، در تطهیر متنجس

آلاتى که در شستن اشیاى متنجس مانند ظرف نجس به کار مى‌رود، از قبیل دست و ظرفى که شستشو در آن انجام مى‌گیرد به تبع طهارت چیز شسته شده، پاک مى‌گردد.
بعضى طهارت آلات را در این فرض به خود شسته شدن آلات در ضمن شستن مغسول دانسته‌اند نه به تبع طهارت آن.

۳.۳.۳ - تطهیر آلات جوشاندن آب انگور

آب انگور جوشیده- بنا بر قول به نجاستش- با کم شدن دو سوم آن پاک مى‌شود. آلات استفاده شده در جوشاندن آن نیز به تبع طهارت آب انگور، پاک مى‌گردد.

۳.۳.۴ - تطهیر آلات غسل میت

همچنین ابزارى که در غسل میت به کار رفته مانند دست غسل دهنده‌ و تختى که مرده بر روى آن نهاده شده است به تبع طهارت میت، پاک مى‌شود.

۳.۴ - تعریف آلات مرکب

آلات مرکب به وسائلى که به طور معمول در انتفاع از مرکب (وسیله سوارى)، مورد استفاده قرار مى‌گیرد گفته می شود که به اختلاف نوع مرکب، زمان، هدف و عرف، مختلف است.

۳.۴.۱ - خرید و فروش آلات مرکب

آلات مرکب، جزء مرکبى که مورد معامله قرار گرفته است، نمى‌باشد؛ مگر آن که عرف آن را جزء آن بداند.

۳.۴.۲ - اجاره دادن آلات مرکب

در صورت اجاره (کرایه) دادن مرکب، دخول آلات مرکب در اجاره- در صورت عدم شرط آن در عقد- به نظر عرف بستگى دارد.

۳.۵ - اقسام آلات سفر

ابزارى که مسافر بر حسب عادت بدان نیاز دارد، مانند مرکب، غذا، وسائل آشپزى و غیر آن که بر حسب مدت و نوع سفر از حیث کوتاه بودن یا طولانى بودن، خشکى یا دریایى و زمینى یا هوایى، متفاوت است.

۳.۵.۱ - نقش آلات سفر در استطاعت براى حج

وجود عین یا قیمت آلات سفر، شرط تحقق استطاعت براى حج است، چنانچه تناسب داشتن آن با شأن مسافر از حیث قوی یا ضعیف بودن وى- نه ثروت و فقر- نیز شرط است.

۳.۵.۲ - هزینه آلات سفر در مضاربه

در این که هزینه آلات سفر در مضاربه از اصل سرمایه تأمین مى‌شود یا بر عهده عامل است، اختلافى مى‌باشد، قول اول، مشهور است.

۳.۶ - تعریف آلات مسابقه

به ابزارى که با آن مسابقه داده مى‌شود یا در شریعت بر جواز مسابقه با آن تصریح شده است، مانند مسابقه تیراندازی و مسابقه با چارپایان از قبیل اسب، شتر، قاطر و الاغ و یا تصریح نشده است، مانند مسابقه کشتى، و دو و میدانى، آلات مسابقه اطلاق می شود.

۳.۶.۱ - استفاده از آلات مسابقه منصوص و غیر منصوص

مسابقه با قرار دادن عوض در قسم اول جایز است ولى در قسم دوم جایز نیست و بدون عوض، اختلاف است.

۳.۷ - تعریف آلات مسجد

مجموع اجزاء ساختمان مسجد را آلات مسجد می نامند. آلات مسجد اعم از سنگ، چوب، آهن، فرش، چراغ و جز آن‌ها مى‌باشد.

۳.۷.۱ - نجس کردن آلات مسجد

نجس کردن آلات مسجد، حرام و در صورت نجس شدن، تطهیر آن واجب است.

۳.۷.۲ - آلات بلا استفاده مسجد

در صورت نیاز نداشتن مسجد به یکى از آلات یا عدم امکان استفاده از آن در مسجد به جهت خراب شدن مسجد، به کارگیرى آن در مساجد دیگر، جایز است.

۳.۷.۳ - فروختن آلات مسجد

فروختن آلات مسجد، بدون داشتن مصلحت، حرام و با داشتن مصلحت، اختلاف است.

۳.۸ - تعریف آلات قرآن

مجموع اجزاى قرآن مانند ورق، جلد و قالب، به جز نوشته‌ها را آلات قرآن گویند.

۳.۸.۱ - نجس کردن آلات قرآن

نجس کردن آلات متصل به قرآن از قبیل ورق و جلد، حرام و تطهیر آن واجب فوری است.

۳.۸.۲ - مس آلات قرآن

مس غیر نوشته قرآن، مانند جلد و ورق براى محدث به حدث اکبر- مانند جنب و حائض- مکروه است.

۳.۸.۳ - بیع آلات قرآن

خرید و فروش آلات قرآن جایز است.

۳.۹ - تعریف آلات نظافت و آشپزى

آلات مورد نیاز براى نظافت خویش، مانند شانه، روغن و صابون و نیز براى پختن و خوردن غذا و نوشیدن آب آلات نظافت و آشپزی نامیده می شود.

۳.۹.۱ - وجوب تهیه آلات نظافت و آشپزى

تهیه آلات یاد شده براى زن، بر شوهر واجب است. کم و کیف آن بر حسب متعارف براى امثال زن و نیاز محلى که در آن زندگى مى‌کند، لحاظ مى‌گردد.

۳.۱۰ - تعریف آلات کسب

ابزار مورد استفاده در صنعت و کسب از قبیل ابزار نجاری براى نجار و ابزار زراعت براى کشاورز الات کسب نامیده می شود.

۳.۱۰.۱ - فروش آلات کسب برای تأمین هزینه حج

فروختن آلات کسب مورد نیاز، براى تأمین هزینه سفر حج، واجب نیست.
[۲۲] العروة الوثقى ج۲، ص۴۳۲.


۳.۱۰.۲ - خمس آلات کسب

پرداخت خمس ابزار کسبى که بر حسب شأن کاسب و صنعتگر مورد نیاز او است، واجب نیست. هر چند برخى پرداخت آن را مطابق احتیاط دانسته‌اند.
[۲۳] العروة الوثقى ج۲، ص۳۹۴.


۳.۱۱ - نحوه پرداخت خمس گنج و معدن

اخراج خمس گنج، معدن و نیز آنچه با غواصی از دریا به دست آمده پس از کسر هزینه‌هاى انجام گرفته از جمله هزینه ابزار استفاده شده، مى‌باشد.

۳.۱۲ - نحوه پرداخت زکات غلات

در این که زکات در غلات (گندم، جو، کشمش و خرما) پس از کسر هزینه آن- از جمله آلات به کار رفته در آن‌ها- و رسیدن باقى مانده به حد نصاب، واجب مى‌شود، یا قبل از آن، اختلاف است.
[۲۶] العروة الوثقى ج۲، ص۲۹۳.


۳.۱۳ - آلات کشاورزی و آبیاری بر عهده کیست

تهیه آلات کشاورزی در مزارعه و آبیاری در مساقات‌ در صورت شرط نکردن آن بر مالک، بر عهده عامل است.

۳.۱۴ - تعریف آلات حدود و تعزیرات

ابزارى که براى اجراى حد و تعزیر به کار مى‌رود؛ مانند تازیانه که در حدود معین، همچون حد نوشیدن شراب و قذف و نیز در موارد تعزیر به کار مى‌رود و سنگ که ابزار اجراى حد رجم در برخى گناهان، همچون زنای محصن است، آلات حدود و تعزیرات نامیده می شود.


۱. جواهر الکلام ج۳۹، ص۲۱۵.    
۲. العروة الوثقی ج۱، ص۹۸.    
۳. العروة الوثقی ج۱، ص۱۰۲.    
۴. التنقیح ج۳، ص۱۱۰.    
۵. التنقیح ج۳، ص۲۴۲.    
۶. التنقیح ج۸، ص۳۱۸.    
۷. جواهر الکلام ج۲۷، ص۲۸۵.    
۸. جواهر الکلام ج۲۷، ص۲۸۴.    
۹. جواهر الکلام ج۱۷، ص۲۹۰.    
۱۰. جواهر الکلام ج۲۶، ص۳۴۵.    
۱۱. المبسوط ج۳، ص۱۷۲.    
۱۲. جواهر الکلام ج۲۸، ص۲۱۷.    
۱۳. جواهر الکلام ج۲۸، ص۲۲۰.    
۱۴. ریاض المسائل ج۹، ص۴۰۳.    
۱۵. جواهر الکلام ج۱۴، ص۹۸.    
۱۶. التنقیح ج۲، ص۲۹۶.    
۱۷. جواهر الکلام ج۱۴، ص۹۳.    
۱۸. جواهر الکلام ج۶، ص۹۸.    
۱۹. مدارک الاحکام ج۱، ص۲۸۷.    
۲۰. الدروس ج۳، ص۱۶۵.    
۲۱. جواهر الکلام ج۳۱، ص۳۳۵-۳۳۷.    
۲۲. العروة الوثقى ج۲، ص۴۳۲.
۲۳. العروة الوثقى ج۲، ص۳۹۴.
۲۴. مستمسک العروة ج۹، ص۵۳۹.    
۲۵. جواهر الکلام ج۱۶، ص۸۲.    
۲۶. العروة الوثقى ج۲، ص۲۹۳.
۲۷. جواهر الکلام ج۲۷، ص۴۶.    
۲۸. جواهر الکلام ج۲۷، ص۶۶.    



فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت، ج۱، ص۱۴۴-۱۴۸.    


رده‌های این صفحه : طهارت | فقه | قصاص | واژه شناسی




جعبه ابزار